فضیلت و آثار دعا از دیدگاه قرآن

۱) خداوند - جلّ جلاله - می فرماید :
قُلْ: ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّی ، لَوْلا دُعآؤُکُمْ. فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً. (۱)
- بگو: اگر دعایتان نبود، پروردگارتان چه …

۱) خداوند - جلّ جلاله - می فرماید :

قُلْ: ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّی ، لَوْلا دُعآؤُکُمْ. فَقَدْ کَذَّبْتُمْ، فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً. (۱)

- بگو: اگر دعایتان نبود، پروردگارتان چه اعتنایی به شما داشت ، زیرا مسلّماً شما تکذیب نمودید، و لذا تکذیبتان همواره ملازم شما خواهد بود.

خداوند در این آیه شریفه برای مخاطبَین آن هیچ جایگاه و مقامی در صورتی که دعا نداشته باشد، قرار نداده ؛ بنابراین ، از این کلام فهمیده می شود که جایگاه و منزلت انسان در نزد خداوند - جلّ جلاله - به اندازه دعا و ارزش او به قدر اهتمام به مناجات و خواندن اوست .

شاید کسی اشکال کند بگوید : مراد از دعا در این آیه ، عبادت و پرستش خداوند است ؛ ولی این درست نیست ، بلکه حقّ همانی است که راویان مورد اعتماد از امامان و سروران ما (علیهم السلام ) روایت کرده اند که مقصود از دعا در این آیه ، بدون کم و کاست همان دعایی است که در عرف شرع فهمیده می شود.

۲ ) خداوند - جلّ جلاله - می فرماید :

فَلَوْلا إِذْ جآءَهُمْ بَاءْسُنا، تَضَرَّعُوا، وَلکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ. (۲)

- پس ای کاش هنگامی که سختی و ناگواریی از سوی ما به آنان می رسید، تضرّع و زاری می نمودند، لیکن دل هایشان قساوت پیدا نموده و سنگدل گردیده بودند.

خداوند - جلّ جلاله - در این آیه شریفه هشدار می دهد که اگر کافران تضرّع و زاری می نمودند ، خداوند سختی و ناگواری و خشم و عذاب و عقاب خویش را از آنان برمی داشت و ناراحتیهای آنان را برطرف می نمود.

ملاحظه می شود که خداوند نفرمود :

ای کاش وقتی سختی و ناگواری از ناحیه ما به سوی آنان می آمد ، نماز می خواندند یا روزه می گرفتند یا حجّ به جا می آوردند یا قرآن قرائت می نمودند و این خود به صراحت مطلب را برای اهل فهم از برجستگان روشن می نماید.

۳) باز از جمله آیات ، وعده پاکیزه خداوند - جلّ جلاله - است به اینکه :

دعا، کلید رسیدن به آمال و آرزوهاست. آنجا که می فرماید :

وَ إِذا سَاءَلَکَ عِبادی عَنّی ، فَإِنّی قَریبٌ، اءُجیبُ دَعْوَهَٔ الدّاعِ إِذا دَعانِ. (۳)

- و هرگاه که بندگانم درباره من بپرسند ، بگو : که من نزدیکم و دعای هر دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، اجابت می کنم .۴ - و نیز در این باره است فرمایش دیگر خداوند - جلَّ جلاله - که می فرماید :

اءُدْعُونی اءَسْتَجِبْ لَکُمْ، إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُوُنَ عَنْ عِبادَتی ، سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ. (۴)

۴) مرا بخوانید تا دعایتان را برای شما اجابت کنم ، براستی کسانی که از پرستش و عبادت من گردنکشی می کنند ، با حالت خواری و ذلّت وارد جهنّم خواهند شد.

خداوند - جلّ جلاله - با این آیه شریفه توجّه می دهد که ترک کردن دعا ، استکبار و گردنکشی از پرستش و عبادت او و نیز سبب داخل شدن در آتش جهنّم و عذاب خوار کننده آن است.

از امام صادق (ع) روایت شده که مراد از عبادتی که انسان از آن گردنکشی می نماید در این آیه ، همان دعا است و اینکه هرکس با وجود این دستور آن را ترک کند ، از مستکبران و گردنکشان خواهد بود.

۵ ) تنها بخشی از آیاتی که ذکر شد، برای عارفان کفایت می کند و اگر نبود در فضیلت دعا جز فرمایش خداوند - جلّ جلاله - به سرور پیامبران - صلوات اللّه علیه و آله - آنجا که می فرماید :

واصْبِرْ نَفْسَکَ مَعَ الَّذینَ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ بالْغَداوَهِٔ وَالْعَشِیِّ، یُریدُونَ وَجْهَهُ، وَلاتَعْدُ عَیْناکَ عنَْهُمْ. (۵)

۶) و خویشتن را با کسانی که صبح و شام پروردگارشان را می خوانند ، در حالی که تنها خشنودی او را اراده نموده اند ، به صبر و شکیبایی وادار کن و مبادا چشمانت را از آنان برداری.

کفایت می کرد و این امر بزرگی است ؛ زیرا این خطاب در مقام ستایش و مدح کسانی که صبح و شام به درگاه پروردگار دعا می کنند صادر شده و خداوند - جلّ جلاله - به خاطر دعای آنان در صبح و شام به رسولش ‍ (ص) امر فرموده که پیوسته ملازم آنان بوده و چشمان شریفش را از مصاحبت و همنشینی با ایشان برندارد.