مشکلات و اختلالات مربوط به خواب در کودکان و نوجوانان

اغلب نوجوانان به مقدار کافی خواب ندارند این امر معمولا به خاطر این است که بار کاری آنها زیاد است و آنها برای این که به انجام همه برنامه هایشان برسند از خوابشان می زنند

اغلب نوجوانان به مقدار کافی خواب ندارند. این امر معمولا به خاطر این است که بار کاری آنها زیاد است و آنها برای این که به انجام همه برنامه هایشان برسند از خوابشان می زنند. مشکلات خواب می تواند بعضی از نوجوانان را شب ها بیدار نگاه دارد علیرغم این که آنها واقعاً می خواهند بخوابند.

همیشه به یاد داشته باشیم که خواب نقش زیادی در ابقاء سلامت جسمی و روانی انسان دارد. خواب مورد نیاز برای هر کس متفاوت است، به طور متوسط هر فردی به ۷ تا ۹ ساعت خواب نیاز دارد. احساس فرد در روز بعد، میزان کافی بودن یا عدم کفایت خواب را نشان می دهد. چنانچه روز بعد احساس خستگی بیش از حد، زودرنجی و کج خلقی داشته باشید، یعنی این که خواب شما کافی نبوده است.

● کم خوابی و تاثیر آن بر عملکرد فرد

اهمیت خواب به اندازه ای است که می تواند روی زندگی روزانه اثرگذار باشد، خواب کم یا اختلالات خواب روی فکر، قدرت تمرکز، توانایی فرد و حتی روی کار روزانه فرد تاثیر می گذارد. کم خوابی چه به علت اختلال خواب و چه به علت عدم تخصیص زمان کافی برای خواب، در طول زمان رفته رفته به «نقص خواب» می انجامد. کسانی که دچار نقص خواب باشند قادر به تمرکز، مطالعه و کار موثر نیستند. آنها همچنین در معرض خطر مشکلات هیجانی نظیر افسردگی قرار دارند. ناهنجاریهای خواب اختلالاتی در نظم، کمیت و یا کیفیت خواب هستند که منجر به نقایصی در کارکرد روزانه شخص می شوند.

● چرا نوجوانان مشکل خواب دارند؟

نوجوانان با ۸/۵ تا ۹ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. بنابراین اگر کسی می خواهد صبح ساعت ۶ برای رفتن به مدرسه از خواب بیدار شود باید شب ها ساعت ۹ به رختخواب رود. اما بسیاری از نوجوانان، برای این قدر زود خوابیدن دچار مشکل هستند. نه به دلیل آن که نمی خواهند بخوابند بلکه به دلیل این که مغزشان به طور طبیعی سرگرم کار است و برای به رختخواب رفتن آمادگی ندارد.

در دوران بلوغ، ساعت بیولوژیک بدن تغییر می کند و به نوجوان می گوید که شب ها دیرتر بخوابد و صبح ها دیرتر بلند شود. این تغییر ظاهراً به این دلیل است که هورمون ملاتونین در نوجوانان نسبت به کودکان و بزرگسالان در ساعات دیرتر شب تولید می شود و این امر، به خواب رفتن نوجوانان را دشوارتر می سازد. به این پدیده سندروم (نشانگان) تاخیر در مراحل خواب گفته می شود. این عارضه با این که بسیار شایع است اما بر روی همه نوجوانان اثر نمی گذارد.

● مشکلات و اختلالات مربوط به خواب

برخی از این اختلالات عبارتند از: بی خوابی، پرخوابی، اختلال خواب ریتم شبانه روزی، اختلال کابوس، اختلال وحشت شبانه و خوابگردی.

بی خوابی: شکایت بیمار از ناتوانی در به خواب رفتن یا بیدار شدنهای مکرر در طول شب است.

پرخوابی: بیمار از زیاد شدن غیرعادی و ناخواسته خواب شاکی است.

بدخوابی: زمان خواب طبیعی است ولی بیمار در زمان خواب حالاتی از قبیل: دندان قروچه کردن (ساییدن شدید دندانها به همدیگر با صدای بلند)، حرف زدن در خواب، راه رفتن در خواب و کابوسهای شبانه بوجود می آیند.

کابوس: اغلب نوجوانان گاهی اوقات در خواب دچار کابوس می شوند اما اگر تعداد دفعات کابوس دیدن زیاد باشد می تواند الگوهای خواب را به هم زند زیرا معمولا باعث از خواب پریدن می گردد. شایع ترین عامل کابوس های شبانه، استرس یا اضطراب است.

برخی چیزها می تواند کابوس دیدن در خواب را تشدید کند که از آن جمله می توان به مصرف برخی داروها و مواد مخدر اشاره کرد. و البته محرومیت از خواب کافی نیز خود می تواند دلیل مشکل باشد.

خوابگردی: راه رفتن در خواب معمولا برای نوجوانان به ندرت اتفاق می افتد. اغلب کسانی که در خواب راه می روند را کودکان تشکیل می دهند. راه رفتن در خواب ممکن است زمینه خانوادگی داشته باشد. این پدیده غالباً هنگامی که فرد بیمار است، تب دارد، خواب کافی نداشته و یا استرس داشته باشد روی می دهد. نکته قابل توجه اینکه بیدار کردن کسی که در حال راه روی در خواب است باعث ترساندن او می شود. بنابراین بهتر است این افراد را به آرامی به سمت بستر هدایت کرد.

● عوامل ایجاد کننده بی خوابی

متداول ترین دلیل بی خوابی استرس است اما دلایل دیگری نظیر ناراحتی جسمی (مثل سردرد، گرفتگی بینی به هنگام سرماخوردگی)، مشکلات هیجانی (مثل مشکلات خانوادگی یا ارتباطی)، محیط خواب (مثل گرم بودن یا سرد بودن یا پر سر و صدا بودن اتاق خواب) نیز برای آن وجود دارد.

راهکارهایی برای پیشگیری و درمان بی خوابی ها:

۱-عوامل محرک بی خوابی را شناسایی و در کاهش آن بکوشیم.

۲-مصرف چای و قهوه قطع شود.

۳- از اطاق خواب فقط برای خوابیدن استفاده شود.

۴-شل کردن عضلات، تمرکز حواس باعث تسهیل و شروع خواب می گردد.

۵-اجتناب از خوردن غذاهای سنگین.

۶-فقط زمانی که خواب آلوده شدید به بستر بروید.

۷- سر یک ساعت مشخص از خواب بیدار شوید.

۸-در صورت بی خوابی شبانه از چرت زدن و خوابیدن در طول روز اجتناب گردد.

۹-جدا کردن محل خواب کودکان از والدین از سنی که کودک قدرت تمیز پیدا کند.

۱۰-رعایت کردن پوشش توسط والدین در منزل در حضور کودکان.

۱۱-ارضاء صحیح و مناسب نیازهای عاطفی و روانی کودکان توسط خانواده.

۱۲-جلوگیری از تحریک جنسی زودرس کودکان و نوجوانان.

۱۳-جلوگیری از معاشرت کودکان و نوجوانان با دوستان ناباب.

مریم سادات کاظمی