فصل بحرانی زندگی

الگوهای دوران نوجوانی

سلامت روانی و جسمانی نوجوان در سایه توجه به نیازهای همه جانبه او تامین می‌شود که به تامین نیازهای ‌همه جانبه اعضای خود می اندیشد، رشد همه جانبه آنان را موجب می شود و پدر و مادر موظف هستند ‌همانقدر که به نیازهای جسمانی فرزندشان اهمیت می‌دهند، به نیازهای روانی آنها نیز توجه کنند. عدم توجه ‌به نیازهای روانی فرزندان، موجب عدم تعادل روانی می گردد و در نتیجه احتمال بروز اختلال‌های روانی و عاطفی وجود خواهد داشت. ‌نوجوان به طور معمول نیاز خود را به طور مستقیم ابراز نمی‌کند. شما باید از رفتار او به نیازهایش پی ببرید. ‌برای مثال؛ نوجوان گاهی خواهر یا برادر کوچکتر خود را اذیت می‌کند، وقتش را به بطالت می‌گذراند و ‌رفتارهایی برای جلب توجه از خود نشان می دهد. در این شرایط با دقت به حرف هایش گوش بدهید و با نگاه ‌با او ارتباط برقرار کنید.

دراین باره باید تاکید کرد که اجازه دهید نوجوان با شما درددل کند وحرف بزند. ‌یکی از نیازهای روانی هر انسان، نیاز به محبت است. پدر و مادر آگاه، از مهر ورزیدن دریغ نمی‌کنند وبه ‌اهمیت محبت به عنوان غذای روح توجه دارند. آنها می دانند که اگر نیازهای روانی نوجوان برآورده نشود، ‌تعادل روانی او مختل می‌گردد و چون انسان موجودی "محبت جو" است برای ارضای این نیاز به شخص یا ‌مکان دیگری پناه می برد. ‌نوجوان باید احساس کند که پدر و مادرش او را دوست دارند. ابراز محبت با بیان کلماتی ساده اما به گرمی، ‌مانند "پسرم یا دخترم دوستت دارم، من وجود تو را دوست دارم، تو پسر یا دختر خوبی هستی" صورت می‌گیرد؛ البته ممکن است نوجوان در مقابل این گونه رفتارها واکنشی تمسخرآمیز از خود نشان دهد ولی اطمینان ‌داشته باشید که نوجوان به ابراز محبت از طرف والدین نیاز دارد و از آن لذت می برد. ‌ ‌

● اصل ثبات عاطفی والدین

نوجوان نیاز به آرامش دارد. نوجوان نیاز دارد که پدر و مادری با عواطف کم و بیش پایدار داشته باشد، هر ‌قدر روابط پدر و مادر با یکدیگر و روابط پدر و مادر با نوجوان از ثبات و استحکام برخوردار باشد، نوجوان ‌احساس آرامش بیشتری می کند. زمانی که پدر و مادر براساس اصل ثبات عاطفی با فرزندان خود رابطه ‌برقرار می‌کنند و دارای شخصیت سالم و استواری هستند نوجوان بهتر می‌تواند روی آنها حساب باز کند و ‌مطمئن تر به آنها تکیه نماید. ‌در مقابل، در خانواده‌هایی که پدر و مادر از نظر عاطفی متزلزل، ناپایدار و به اصطلاح <دمدمی مزاج> هستند، ‌نوجوان قادر نیست به آنها تکیه کند و در نتیجه تلاش می‌نماید پناهگاه دیگری جستجو کند و به محل امن یا ‌شخص امن دیگری پناه ببرد. برای مثال؛ در خانواده‌هایی که پدر معتاد است، بین پدر و مادر در اکثر مواقع ‌دعوا و کتک کاری است، پدر و مادر، نوجوان را تنبیه و سرزنش می کنند و نظایر آن، روابط میان پدر و مادر ‌و نوجوان متزلزل می شود و بذر اضطراب و تعارض در درون نوجوان کاشته می‌شود.

‌اینکه نوجوان با چه کسی "همانند سازی" می کند؟ سوال مهمی است که نظر پژوهشگران متعددی را به خود ‌جلب کرده است. در پاسخ به این سوال باید گفت: اکثر روان شناسان بر این باور هستند که نوجوان با کسی ‌‌"همانندسازی" می کند که در کنار او احساس امنیت کند و او را شخصیتی دوست داشتنی، باوقار، متین، ‌استوار و ثابت قدم بیابد. نوجوان به کسی پناه می برد که او را پناهگاهی امن بداند. ‌توجه داشته باشید در صورتی می‌توانید به فرزندتان که مبتلا به آشفتگی عاطفی است کمک کنید و با او به ‌درستی رابطه برقرار نمایید که خودتان از ثبات عاطفی برخوردار باشید و منصفانه و عادلانه با مشکلات ‌برخورد کنید.

هنگامی که پدر یا مادر عصبانی است و تحت فشار هیجانی خاص قرار دارد، امکان ندارد با ‌آرامش و منطق با فرزندان خود روبرو شود. شاید چند بار پیش آمده است که از فرزند نوجوانتان عصبانی و ‌متنفر شده اید. در این وضعیت بهتر است احساسات خود را نزد خودتان و یا دوستی امین، مورد بحث و ‌ارزیابی قرار دهید و با روان شناس و یا مشاور به مشورت بپردازید. ‌ ‌

● اصل حفظ عزت نفس نوجوان‌

یکی از موثرترین روش‌های برقراری رابطه انسانی با نوجوان، حفظ و تامین عزت نفس نوجوان است. ‌تحقیقات نشان داده‌اند: نوجوانی که از عزت نفس بالایی برخوردار است، بهترمی تواند زندگی کند، با دیگران ‌رابطه برقرار کند، به پیشرفت تحصیلی نائل گردد و فردی خلاق و پویا باشد. نوجوانی که عزت نفسش حفظ ‌شده است در رویارویی با مسائل و مشکلات از استواری و مقاومت بالایی برخوردار است و آسیب پذیری او ‌کمتر است. عزت نفس عبارت است از؛ احساس ارزشمند بودن. مجموعه احساسات، عواطف، نگرش‌ها و ‌تجربیات فرد در طول زندگیاو موجب می شوند که فرد احساس خود ارزشمندی کند، نسبت به خود، ارزیابی ‌مثبت داشته باشد و احساس لیاقت و کفایت کند. همه نوجوانان، صرف نظر از سن، جنسیت و زمینه فرهنگی، ‌به حفظ عزت نفس نیاز دارند.لازمه خلاقیت، پویایی، پیشرفت و حرکت، ارضای عزت نفس نوجوان است.

والدینی که به فرزندان خود روحیه و امید می‌دهند، توانایی های او را تحسین و تمجید می کنند، این نیاز را ‌به خوبی در او ارضاء می کنند و موجب می‌شوند که اعتماد به نفس فرزند آنها تامین شود و فرزند یا ‌فرزندانشان با اطمینان، مسیر پرنشیب و فراز زندگی را طی کنند و با روحیه ای مقاوم با مسائل و مشکلات و ‌مسئولیت ها مواجه شوند. در این اصل ۲ تصویر متفاوت از ویژگی‌های نوجوانی که از عزت نفس بالایی ‌برخوردار است در مقایسه با ویژگی های نوجوانی که عزت نفس پایینی بهره‌مند است، ارائه می شود. ‌ ‌

▪ نوجوانی که از عزت نفس بالایی برخوردار است

- مستقل عمل می کند‌

-‌ احساس مسئولیت می‌کند و خود تصمیم می‌گیرد. ‌

-‌ به دیگران در صورت لزوم کمک می کند. ‌

‌- به پیشرفت هایش افتخار می کند و گاهی از خود تعریف می کند. ‌

-‌ از تغییر مثبت و نوآوری استقبال می کند. ‌

- عواطف و هیجان‌های خود را نشان می‌دهد و ابراز می کند. ‌

-‌ مسائل و مشکلات و ناکامی ها را با شکیبایی تحمل می کند. ‌

▪ نوجوانی که دارای عزت نفس پایینی است ‌

-‌ فردی متکی است و تصویری منفی از خود دارد. (نمی‌دانم می توانم) ‌

-‌ احساس می کند که دیگران برای او ارزشی قائل نیستند. ‌

-‌ در رویارویی با مسائل و مشکلات و ناکامی ها احساس درماندگی می‌کند. ‌

-‌ برای ضعف‌های خود، دیگران را سرزنش می‌کند و به شانس نسبت می‌دهد. ‌

- زود ناامید می‌شود، بهانه‌جویی می‌کند و نمی‌تواند انتقاد را بپذیرد. ‌

- عواطف و هیجان‌های خود را نشان نمی‌دهد و ابراز نمی‌کند. ‌