عرفه لحظه‌های ناب نیایش

دیر یا زود همه ما از این كره خاكی و از این ستارگان و آفتاب فروزان و از این كهكشان كه میلیاردها سال را پشت سر گذاشته و هنوز به درخشندگی خود ادامه می دهند، چشم بربسته و در بستر مرموز …

دیر یا زود همه ما از این كره خاكی و از این ستارگان و آفتاب فروزان و از این كهكشان كه میلیاردها سال را پشت سر گذاشته و هنوز به درخشندگی خود ادامه می دهند، چشم بربسته و در بستر مرموز خاك خواهیم غنود. دیر یا زود آخرین نفس های ما را نسیم های بهاری یا بادهای خزانی در لابه لای خود درخواهد پیچید. بیایید پیش از آنكه چشمان ما برای آخرین بار نمودی را ببیند و پلك روی هم گذارد و پیش از آنكه لب‌های ما آخرین سخن خود را بگوید و بسته شود و پیش از آنكه قلمروی درونی ما آخرین تلاش‌های خود را برای همدمی با روح انجام بدهد، ببینیم در مقابل سكه‌های پرارزش عمر كه لحظه به لحظه از دست می‌دهیم، چه كالایی را در بازار پرهیاهوی زندگانی دریافت می‌كنیم، مگر نه این است كه:

چون بهر میلی كه دل خواهی سپرد

از تو چیزی در نهان خواهند برد

بیایید لبان خود را حركت دهیم و با بیان «آه پروردگارا» خود را از خودسری در این جهان هدفدار تبرئه نماییم. همه افراد بشر هر چند لحظاتی كوتاه احساس غربت را در طول زندگانی خود داشته‌اند، لحظاتی كه حتی از خویشتن خود هم بیگانه می‌شوند كه حافظ شیراز هم برای بیان این حال می‌فرمایند:

سینه مالامال درد است ای دریغا مرهمی

دل ز تنهایی به جان آمد خدایا همدمی

و كدامین مونس و همدمی شایستگی این معنا را دارد تا غربت وحشتناك را به انس و الفت مبدل سازد؟

نزدیك شدن به ایام روحانی و معنوی عرفه بهانه‌ای شد تا قدری درخصوص نیایش و دعا و ضرورت پرداختن به این امر مهم كه اهمیت و ارزش آن بر هیچ فردی پوشیده نیست، بپردازیم. عرفه زمان باقی مانده برای افرادی است كه در ماه مبارك رمضان كه گذشت و نمره‌ای شایسته از درگاه خداوند اخذ نكرده‌اند، جبران مافات كنند. عرفه نردبانی كوتاه و نزدیك برای لقا و رسیدن به معبود است. عرفه زمان عرضه نداشته‌ها و بیان فقر و عجز به درگاه احدیت است و زمان یافتن معرفت نسبت به خالق است.

وجود مقدس امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع) می‌فرمایند: «نه طمع بهشت و نه ترس از دوزخ او را برای نیایش وادار نمی‌كند، بلكه مقتضای بندگی و عظمت خدایی خداوند او را وادار به ایجاد ارتباط می‌نماید.»

در نیاش و در ارتباط با بی نهایت هر فردی بهترین لحظات وجودی خود را احساس می‌كند، از این جا معلوم می‌شود كه نیایش‌هایی كه به استجابت نمی‌رسند، نمی‌توانند دلیل بیهوده بودن نیایش بوده باشند. جلال الدین مولانا درباره عدم استجابت بعضی از نیایش‌ها مثلی ذكر می‌نماید كه شخصی دعا كرد و مستجاب نشد و به همین دلیل دعا را رها كرد و در خواب حضرت خضر نبی را دید:

گفت هین از ذكر چون وامانده‌ای؟

چه پشیمانی از آن كش خوانده‌ای؟

گفت لبیكم نمی‌آید جواب

زان همی ترسم كه باشم رد باب

گفت خضرش كه خدا گفت این به من

كه برو با او بگو ای ممتحن

بلكه آن الله تو لبیك ماست

وان نیاز و درد و سوزت پیك ماست

نی تو را در كار من آورده‌ام؟

نه كه من مشغول ذكرت كرده ام؟

حیله ها و چاره جویی‌های تو

پیك ما بوده گشاده پای تو

درد عشق تو كمند لطف ماست

زیر هر یا رب تو لبیك‌ هاست

در عین حال نیاز روانی بشر به نیایش در طول قرون و اعصار آنچنان معلوم و روشن است كه رد یا تضعیف آن همراه با رد ذات انسانی است. ویكتور هوگو در این باره می گوید: «بكوشیم برای زندگانی بشری هدفی نشان دهیم.» همگی مساعی خود را در راه اثبات ایده آل برای زندگانی بشری به كار ببریم. تاریخ طولانی انسان ها و ملاحظه وضع روانی آنها حذف گرایش و نیایش به خدا را جداً تكذیب می نماید. آدمیان از هر صنف و طبقه ای كه بوده باشند كاملاً احساس كرده اند كه خور و خواب و شهوت چند روز گذران تشنگی روانی او را برای رسیدن به كمال و ایده آل زندگی اشباع نمی نماید. و روز عرفه كه روز نیایش نیز نام نهاده شده است لحظه‌هایی است كه معین گردیده تا با اتصال خود به لایتناهی خالق خود را فراتر از این خاك و این كره و این كهكشان ببینیم و عظمت و بزرگی روح انسانی را درك نماییم. ویلیام جیمز درخصوص اثر ارتباط با عالم غیب می گوید: «آدمی در این حال حس می كند كه نیرویی وارد بدن او می شود، درست مثل اینكه در آفتاب می‌نشینیم و گرمی آن را احساس می‌كنیم. از این نیرو و از این گرمی می‌توان به‌طور موثر استفاده كرد عیناً مانند اینكه از اشعه خورشید برای آتش زدن قطعه چوبی از ذره بین استفاده می‌كنیم و برای ما كه ابزار و وسایل مختلفی برای رسیدن به این نور و گرمی داریم چه وسیله ای بهتر و موثرتر از كلام شخصیتی كه ثمره تلاش تمام انبیا و ائمه و اولیای پیش از خود را حفظ كرد و زنده نگه داشت. امامی كه هر آنچه داشت از مال و همسر و فرزندان و جان خویش را با پیمانی ازلی تقدیم حضرت دوست نمود.» او با این نیایش منطقی‌ترین و واقعی‌ترین رابطه انسان را با خداوند توضیح می‌دهد. چند روز بیش باقی نمانده است خود را مهیا و آماده برای حضور در این بار عام و خوان نعمت الهی نماییم كه شاید دیگر فرصتی پیش نیاید كه الحمدلله الذی لیس لقضائه دافع، حمد خدای را كه اگر حكم و قضای حتمی او صادر شود هیچ نیرویی توان دفع آن را نخواهد داشت.در فضیلت دعا، اخبار و احادیث بسیار زیادی است كه ما فقط به یك روایت اكتفا می‌نماییم كه با توجه به فضیلت و ثواب بسیاری كه برای قرآن ذكر شده قابل توجه است.

معاویه بن عمار می‌گوید به امام صادق(ع) عرض كردم: دو نفر با هم همزمان شروع به نماز كردند و همزمان با هم نماز را به پایان رساندند. یكی از آنها تلاوت قرآن را در نماز بیشتر از دیگری داشت و دیگری دعای بیشتر. كدام یك افضل است؟ حضرت در جواب فرمودند: هر دو دارای فضیلت هستند و هر دو نیك می‌باشند. معاویه بن عمار می‌گوید باز پرسیدم: می دانم كه هر دو فضیلت دارند و هر دو خوب هستند. حضرت(ع) فرمودند: دعا فاضل‌تر است، مگر نشنیده ای كه خداوند فرموده است پروردگارتان این دعوت را كرد كه مرا بخوانید تا استجابت كنم و حتماً كسانی كه از عبادت من استكبار می‌ورزند، به زودی با كمال ذلت داخل جهنم خواهند شد. آن نماز (كه دعایش بیشتر است) والله عبادت است، آن نماز به خدا، سوگند افضل است آن به خدا، سوگند افضل است، آیا آن عبادت نیست؟ آن به خدا قسم عبادت است، آن به خدا قسم عبادت است.