دنیای مرموز «خواب»

آیا تاکنون برایتان پیش آمده بعد از یک روز کاری دیگر توان فکر کردن به مسائل مختلف را نداشته باشید, اما فردای آن روز و بعد از خواب شبانه قدرت ذهنی و فکری خود را بازیافته اید پژوهشگران معتقدند هنگام خواب, مغز از حالت فعال خارج و انرژی را ذخیره, اطلاعات را طبقه بندی و را دوباره راه اندازی می کند

آیا تاکنون برایتان پیش آمده بعد از یک روز کاری دیگر توان فکر کردن به مسائل مختلف را نداشته باشید، اما فردای آن روز و بعد از خواب شبانه قدرت ذهنی و فکری خود را بازیافته‌اید؟ پژوهشگران معتقدند هنگام خواب، مغز از حالت فعال خارج و انرژی را ذخیره، اطلاعات را طبقه‌بندی و را دوباره راه‌اندازی می‌کند.

به همین دلیل وقتی از خواب بیدار می شوید، می توانید درباره همان موضوعی که قادر به تصمیم گیری نبودید، بهتر بیندیشید.

هر شب، هنگامی که به خواب می رویم گویا انسانی کر، کور، لال و فلج هستیم که در گوشه ای بدون کوچک ترین حرکت یا صدایی آرام گرفته ایم، اما در همان لحظات مغز انسان در حال کار کردن است. فعالیت لحظه به لحظه نورون ها در زمانی که انسان در خواب به سر می برد چه فوایدی می تواند داشته باشد؟

این چرخه، نقشی کلیدی در فعالیت های انسان ها و موجودات زنده ایفا می کند. تحقیقات دانشمندان بر امواج مغزی حیوانات بیانگر این موضوع است که حیوانات مانند انسان خواب می بینند. مغز موجودات زنده هنگامی که بیدار و در حال فعالیت هستند جریان های الکتریکی ویژه ای تولید می کند. این جریان ها با دستگاهی موسوم به الکتروسفالومتری یا همان نوار مغزی قابل سنجش است. علاوه بر جریان های الکتریکی، حرکات سریع چشمان بسته با نام رم نیز گواه فعالیت های مغزی است.

تحقیقات مختلف نشان داده خواب دیدن با جریان های الکتریکی مغزی و واکنش رم در ارتباط است. این جمله به آن معناست که با نظاره حرکات چشمی یا گرفتن نوار مغزی می توان متوجه شد شخصی خواب می بیند یا خیر! این موضوع در حیوانات نیز درست است. بنا به گزارشی که در پایگاه اینترنتی ساینس فرانسه منتشر شده، تحقیقات دانشمندان نشان می دهد حیوانات مختلف خواب می بینند، زیرا می توان شاهد ثبت جریان های الکتریکی در مغز آنها بود.

محققان در تحقیقات خود به نتایج جالبی دست یافته اند. برخی حیوانات به شکل نیمه هوشیار می خوابند تا در زمانی که شکارچی به آنها نزدیک شد از خواب بیدار و قدرت فرار به موقع داشته باشند. برخی پستانداران مانند دلفین ها و وال ها در زمان خواب نیمی از مغزشان را فعال و بیدار نگه داشته و نیمی دیگر از مغزشان استراحت می کند.

هنگام استراحت و خواب، مغز در حال بررسی داده هایی است که در طول روز دریافت کرده و پس از بازیابی اطلاعات به ثبت و نسخه برداری از آنها می پردازد تا داده های طبقه بندی شده را ثبت کند. به همین دلیل پس از استراحت، مغز از عملکرد بهتری نسبت به وقایع و رخدادهای جدید برخوردار است. حدود ۲۰ سال است پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین ـ مدیسن در ایالات متحده آمریکا بر این موضوع تحقیق می کنند که در زمان خواب، میلیاردها تغییر بین ارتباطات و اتصالات عصبی صورت می گیرد تا خاطرات بسته به اهمیت کدگذاری شده یا به شکل اولیه بازگردند.

سرانجام باید گفت، خواب به شما اجازه می دهد خاطرات و وقایع روزانه خود را در سراسر زندگی ثبت و ذخیره کنید بدون این که خاطرات گذشته شما پاک یا حذف شود.

● فرضیه ای بحث برانگیز راجع به خواب

پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین ـ مدیسن فرضیه بسیاری از عصب شناسان را رد می کنند. برخی پژوهشگران معتقدند حافظه بلندمدت در زمان خواب و با افزایش قابلیت ارتباط میان سلول های عصبی و سیناپس ها (محل ارتباط یک نورون با نورون دیگر در اصطلاح سیناپس نامیده می شود) اجازه تثبیت خاطرات را صادر می کند، اما پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین ـ مدیسن معتقدند عملکرد ضعیف سیناپس ها هنگام خواب و ثبت نشدن صحیح در حافظه بلندمدت می تواند دلیلی برای فراموشی خاطرات غیرضروری باشد.

نظریه اهمیت خواب برای پردازش اطلاعات و خاطرات روزمره حدودا به یک قرن پیش بازمی گردد. آزمایش های پژوهشگران بسیاری نیز نشان می دهد مطالب فراگرفته شده، وقایع یا خاطرات بعد از خواب شبانه یا حتی خوابی چند ساعته بهتر در مغز پردازش می شود. برای مثال فهرستی از کلمات حفظ شده یا آموزش هایی که برای نواختن یک ساز موسیقی فراگرفته شده اند بعد از خواب عملکرد بهتری از خود نشان می دهند.

زمانی که موشی یاد می گیرد در لابیرنت (هزارتوی پرپیچ و خم) مسیر خود را بیابد، نورون ها در ناحیه ای از مغز با نام هیپوکامپ (هیپوکامپ، اصلی ترین قسمت مغز در روند حافظه بلندمدت است که وقایع و خاطرات بتدریج و با کمک آن کدگذاری می شود) و براساس توالی خاصی فعال می شوند، اما در زمان خواب، مغز موش تمام مسیری را که در طول روز و زمان بیداری شاهد بوده، در زمان خواب دوباره به پردازش و طبقه بندی آنها می پردازد.

بنابراین پژوهشگران به این فرضیه رسیدند که هنگام خواب و با تقویت سیناپس ها می توان خاطرات و اطلاعات ذخیره شده در زمان بیداری را تثبیت و به صورت فعال نگه داشت.

در حقیقت می توان گفت در زمان اتصال نورون ها انتقال داده ها و سیگنال ها بهتر انجام می شود. این عملکرد را تقویت سیناپسی می نامند که یکی از مکانیسم های اصلی مغز برای یادگیری به شمار می رود.

pourlascience

مترجم: ندا فراهانی