یك موش از نژاد مكینتاش

ماوس چند كلیدی, ابداً چیز جدیدی نیست اما عرضه چنین ماوسی از سوی اپل, چنان هیاهویی به پا كرد كه انگار ماوس همزمان با این اقدام اپل اختراع شده است

● نگاهی به ماوس مدل Mightly اپل

ماوس چند كلیدی، ابداً چیز جدیدی نیست. اما عرضه چنین ماوسی از سوی اپل، چنان هیاهویی به پا كرد كه انگار ماوس همزمان با این اقدام اپل اختراع شده است. خوب آیا ماوس جدید اپل، یك ماوس معمولی است و اپل بدون هیچ تغییری به عرضه محصولی مشابه محصولات تولیدكنندگان دیگر اكتفا كرده است؟

بحث و جدل در مورد مزایا و معایب ماوس‌های تك كلیدی و چند كلیدی، تقریباً قدمتی به اندازه عمر رایانه‌های شخصی دارد. طرفداران هر كدام از این ماوس‌ها، موضوع سهولت استفاده را در اثبات نظر خود مطرح می‌كنند. حدود دو دهه است كه ماوس‌های چند كلیدی مورد استفاده كاربران قرار گرفته است و چرخ‌های پویش هم از سال ۱۹۹۶ به این سو به ماوس‌ها اضافه شده‌اند. علیرغم این تحولات، اپل همچنان عقیده داشت كه ماوس تك كلیدی، چیزی كه خود مبدع آن بود، همچنان برای تعامل كاربر با رایانه كفایت می‌كند.

با این وصف و از آنجا كه سیستم‌های عامل اپل از نسخه ۸ به بعد، از منوهای شناور پشتیبانی می‌كنند، گروهی از كاربران اپل كه ماوس‌های چند كلیدی را ترجیح می‌دهند، از ماوس‌های تولید شده توسط شركت‌های دیگر استفاده می‌كنند. اما این وضعیت به تازگی تغییر كرده است. اپل یك ماوس چند كلیدی عرضه كرده است كه چاشنی آن چیزی مرسوم در دنیای اپلی‌هاست، نوآوری!

● مشخصات كلی

از نظر ظاهری، ماوس نوری جدید اپل با نام Mightly Mouse شباهت زیادی به ماوس بی‌سیم این شركت، یعنی Pro دارد. بدنه‌ای تقریباً بیضوی شكل و از جنس پلاستیك سفید و شفاف كه ظاهر آن را جذاب و ساده می‌كند. مهم‌ترین تفاوت ظاهری این دو ماوس، اضافه شدن یك گوی پویش یا Scroll ball به ماوس جدید است كه از جداره یكپارچه فوقانی آن سربرآورده است. اپل در حال حاضر فقط نمونه سیمی Mightly Mouse را عرضه كرده است. اما احتمالاً در آینده شاهد عرضه نمونه بی‌سیم آن نیز خواهیم بود.

با اتصال سیم ماوس به درگاه USB۱ یا USB۲، هر دو سیستم‌عامل OS X و XP آن را فوراً شناسایی می‌كنند (بله! ماوس جدید با ویندوزهای XP و ۲۰۰۰ سازگار است). در هر دو سیستم‌عامل، كلیك راست به درستی كار می‌كند. پویش عمودی نیز در هر دو سیستم به راحتی انجام‌پذیر است. اما امكان پویش افقی فقط در OS X وجود دارد.

استفاده از دیگر قابلیت‌های ماوس جدید، مستلزم نصب سی‌دی راه‌اندازی است كه همراه آن عرضه می‌شود. متأسفانه این سی‌دی فقط مخصوص OSX است و در نتیجه برخی از قابلیت‌های ماوس جدید، در ویندوز قابل استفاده نیستند. حتی ماوس جدید در نسخه‌های مختلف OSX قابلیت‌های متفاوتی را ارائه می‌دهد.

● كلیك راست، نظر به راست!

حالا كه اپل راضی شده یك ماوس چند كلیدی عرضه كند، این كلیدها كجا هستند؟ ماوس جدید هم مانند ماوس‌های تك كلیدی اپل دارای یك <كلید> به معنای مرسوم نیستند، بلكه تمام سطح فوقانی آن‌ها نقش كلید را ایفا می‌كند؛ فشردن ماوس به سمت پایین منجر به انجام عمل كلیك می‌شود. ماوس جدید اپل نیز دارای چنین سازوكاری است و سطح جلویی به صورت یكپارچه برای هر دو عمل كلیك راست و كلیك چپ به كار می‌رود. اما تفاوت كلیك‌های راست و چپ چگونه مشخص می‌شود؟ در زیر بخش جلویی از سطح فوقانی ماوس (در طرفین(Scroll ball سنسورهایی حساس به لمس تعبیه شده است كه این وظیفه را برعهده دارند.

به این ترتیب، درحالی كه كلیك‌های راست و چپ هر دو از طریق یك سطح انجام می‌پذیرند، موش باهوش تشخیص می‌دهد كه منظور شما كدام یك از این دو می‌باشد. اما در اینجا یك نكته مهم وجود دارد. و آن‌اینكه‌ اگر بخواهید كلیك‌راست كنید، باید انگشت اشاره خود را از روی سطح سمت چپ Scroll ball بردارید.

به عبارت دیگر، در صورتی كه هر دو انگشت اشاره و میانی خود را برروی سطح ماوس قرار داده باشید و بخواهید كلیك‌راست كنید، ماوس فشار وارده شده را كلیك‌چپ تلقی خواهد كرد. در هیچ‌یك ماوس‌های دیگر كه در آن‌ها دو كلید معمولی و مجزا تعبیه شده است، چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. اغلب كاربران عادت دارند كه هنگام كار با ماوس، هر دو انگشت اشاره و میانی خود را برروی ماوس استراحت دهند و وارد كردن فشار از طریق هر یك از آن‌ها به كلیدهای ماوس بدون نیاز به بلندكردن دیگری منجر به كلیك‌راست یا چپ می‌شود.

عملكرد تمام سطح جلویی و فوقانی به عنوان ثبت‌كننده كلیك در ماوس‌های تك كلیدی اپل كاملاً مستقل از محل اعمال فشار توسط انگشت كاربر است. اما استفاده از همین سازوكاردر ماوس جدید، مستلزم این است كه برای انجام كلیك راست، انگشت اشاره كاربر از سطح سمت راست Scroll ball جدا شود. بنابراین برای استفاده از این ماوس، باید به این روش استفاده از ماوس عادت كنید.

● حفظ سنت‌ها، درك مدرنیته

<دریغا و افسوس از تقدیر ماوس تك كلیدی در دنیای چند كلیدی امروز. چه كسی فرصت توجه به طراحی زیبا و شهودی را دارد وقتی كلیك كردن‌های زیادی باقی مانده است.>

این بخشی از نوشته‌های پایگاه وب اپل در مورد ماوس جدید این شركت است. سرانجام اپل پذیرفت كه ماوس چند كلیدی چیز چندان عجیب و مخوفی نیست. در واقع سیر تحول تئوری‌های طراحی رابطه انسان و ماشین، با روند پیشرفت فناوری‌ها پیوند مستقیمی دارد. اپل در عین این‌كه این حقیقت را به خوبی درك كرده است، همچنان تلاش می‌كند تغییر و تحولاتی از این دست منجر به پیدایش تضاد و تعارضی شگرف میان دیدگاه‌های پیشین و كنونی این شركت نگردند.

ماوس جدید، صرف‌نظر از جزئیات، كاملاً مشابه ماوس‌های تك كلیدی قدیمی طراحی شده و اپل در كمال ظرافت، كاركردهای جدیدی را به آن اضافه كرده است؛ بدون این‌كه چیزی از قابلیت عملكرد به شكل سنتی حذف شده باشد. اپل ضمن اعتراف به نگرانی در مورد این موضوع (مانند آنچه كه در ابتدای این نوشته مطرح شد) اذعان دارد كه در ماوس جدید، طراحی خاص و مبتنی بر ادراك مستقیم به هیچ‌وجه قربانی ویژگی‌ها و قابلیت‌های جدید آن نشده است.

به این‌ترتیب دور از انتظار نیست كه در آینده‌ای نزدیك شاهد تغییراتی در نت‌بوك‌های اپل نیز خواهیم بود.

اما موضوع مهمتری كه دراین باره به ذهن خطور می‌كند آن است كه برخی از تغییرات انجام شده در ماوس جدید، بیش از حال نگری، آینده‌نگری به نظر می‌رسند. اصرار اپل به استفاده از ماوس جدید به شیوه‌ای متفاوت (عدم قرار دادن دو انگشت بر روی ماوس هنگام كلیك راست، كه انتقادهای مختلفی را به دنبال داشته است)، نحوه قرارگیری كلیدهای فشاری جانبی و شیوه استفاده از آن‌ها در كنار طرز بیان اپل و استفاده از اصطلاحاتی چون <فشردن ماوس> در این مورد را شاید بتوان نشانه‌هایی از ظهور یك مجاز (Metaphor) جدید و یا یك شیوه تعاملی نوین در رابط بصری سیستم‌عامل آینده اپل، Leopard، دانست.

● Scroll ball

بخش مهم دیگری از ماوس جدید،Scroll ball آن است. گوی كوچكی كه در همه جهات می‌چرخد و اجازه می‌دهد به صورت عمودی، افقی و حتی مورب، به پویش اسناد بپردازید. پیش از استفاده از Scroll ball، باید كمی به آن فشار وارد كرد تا فعال شود.

این گوی كوچك همچنین می‌تواند عملكرد كلیدهای اصلی را داشته و یا به عنوان كلید سوم ماوس نیز عمل كند.

اپل به طور پیش‌فرض از آن برای فعال‌كردن Dashboard استفاده كرده است. پویش عمودی صفحات با استفاده از این گوی كاملاً روان است. عملكرد پویش افقی نیز به خوبی پویش عمودی است. تنها موضوعی كه در مورد پویش افقی وجود دارد، محدودیت حركت انگشتان به صورت افقی است.

مسلماً انگشتان كاربر به صورت عمودی در بازه مكانی بزرگ‌تری قادر به حركت است و حركت آن در این جهت راحت‌تر انجام می‌شود.

در پویش افقی از آنجا كه حركت انگشت اشاره برروی ماوس از راست به چپ راحت‌تر از حركت چپ به راست انجام می‌شود، پویش راست به چپ نیز راحت‌تر از پویش در جهت خلاف آن به نظر می‌رسد.

ما این به معنای بی‌فایده بودن آن نیست و در مجموع باعث تسریع پویش صفحات می‌شود.

● كلیدهای فشاری جانبی

می‌رسیم به كلیدهای فشاری جانبی. اپل برخلاف كلیدهای اصلی، در كلیدهای جانبی از سنسورهای حساس به لمس استفاده نكرده است و فشردن آن‌ها منجر به انجام یك كنش می‌شود. محل قرارگیری این كلیدها درست منطبق با سطح نیم‌دایره‌ای و خاكستری رنگی است كه در سطوح جانبی ماوس قرار گرفته است و برای استفاده از این كلیدها، باید همین دو سطح نیم دایره‌ای را فشرد. این دو سطح درماوس‌های قبلی اپل نیز، هر چند نه با عملكرد یك كلید، وجود داشتند و به این ترتیب نمای جانبی ماوس جدید نیز كاملاً مشابه ماوس‌های قبلی و به دور از شلوغی، باقی مانده است. به‌طور پیش‌فرض با فشردن این كلیدها، عمل Expose انجام می‌شود. اما عملكرد آن‌ها قابل تغییر است. البته دو كلیدفشاری نمی‌توانند وظایف متفاوتی را انجام دهند و انتخاب گزینه‌های موجود درMousePrefrences منجر به انجام یك عمل مشترك توسط این دو كلید خواهد شد.

● موش خوش الحان

صدای حاصل از كلیك كردن، بخشی از روند تعامل كاربر و ماوس است. به بیان دیگر، این صدا به عنوان بازخورد صوتی عمل كاربر هنگام فشار دادن انگشتان بر روی كلیدهای ماوس، و نشانه تأیید عمل و انجام موفقیت‌آمیز كنش مربوطه شناخته می‌شود. اما سازوكار متفاوت ماوس‌های اپل در كنار نظرات خاص طراحان این شركت، باعث شده است ماوس جدید، از نظر بازخورد صوتی نیز با دیگر ماوس‌ها تفاوت داشته باشد.

اپل برای تولید صداهای بازخورد هنگام استفاده از قابلیت‌های ماوس جدید یك اسپیكر بسیار كوچك درون این ماوس تعبیه كرده است! به طوری كه هنگام كلیك كردن، پویش، و یا فشردن كلیدهای جانبی، صداهایی مختص این كنش را می‌شنوید. طراحان اپل عقیده دارند این روش ادراكی‌تری بوده و تجربه خوشایندتری را در اختیار كاربر قرار می‌دهد.

در نهایت آنچه می‌توان گفت این است كه ماوس جدید اپل ساده و در عین حال كارآمد است و به انتظار طولانی‌ مدت گروهی از كاربران اپل برای دیدن یك ماوس چند كلیدی با نشان این شركت پایان می‌دهد. اپل امكان استفاده از ماوس جدید به صورت یك ماوس تك كلیدی را هم فراهم كرده است و بنابراین طرفداران ماوس تك كلیدی، از این موضوع خوشحال خواهند بود. شاید گروهی ترجیح دهند. اما باید تا زمان عرضه نمونه بی‌سیم ماوس جدید اپل منتظر بمانند.

پرهام ایزدپناه