این فراموش شدگان دنیای الکترونیک

گاهی اوقات در شلوغی معمول شهرها افرادی را مشاهده می کنید که از بعضی توانایی های جسمی محروند مثلا بعضی از نعمت شنوایی و عده ای دیگر از نعمت بینایی محروم هستند

گاهی اوقات در شلوغی معمول شهرها افرادی را مشاهده می‌کنید که از بعضی توانایی‌های جسمی‌محروند مثلا بعضی از نعمت شنوایی و عده‌ای دیگر از نعمت بینایی محروم هستند. از آن‌جا که بیش از ۷۰ درصد توانایی‌های ما بر اساس بینایی است پس افرادی که با چنین مشکلی مواجه هستند به نوعی نمی‌توانند از بسیاری از امکانات معمول بهره‌ببرند از جمله استفاده از خدمات بانکی و امثال آن که از مهم‌ترین امور روزانه هر فرد به شمار می‌آید اما دنیای الکترونیک برای این مشکل راهکار ویژه‌ای دارد.

تقریبا ۴۰ سال پس از تولید اولین دستگاه خودپرداز در واشنگتن که این امکان را به مردم می‌داد که در هر ساعتی از شبانه روز و تقریبا از هر جایی در دنیا به حساب بانکیشان دسترسی داشته باشند، برخی از تولید کنندگان این پایانه‌های پرداخت در حال مجهز کردن دستگاه‌ها به امکاناتی برای هدایت با صدا هستند تا استفاده از آن‌ها را برای افراد نابینا آسان کنند.

کریستوفر اس. دانیلسن، سخنگوی فدراسیون ملی نابینایان (NFB) ، می‌گوید: «زندگی برای نابینایان باید به همان راحتی باشد که برای دیگران.»

پیشینهء این کارمندان الکترونیکی به جایی غیر از آمریکا نیز باز می‌گردد. اولین بار دستگاه خودپرداز توسط جان شفرد بارون اختراع شد که گفته می‌شود ایدهء آن هنگامی‌ به ذهنش خطور کرد که به در بستهء بانکش در انگلستان برخورد.

اولین دستگاه در برابر یک شعبهء بانک بارکلیز در حومهء لندن نصب شد و در ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ شروع به پرداخت پول کرد.

به گفتهء لانا‌هارملینک از اتحادیهء صنعت دستگاه خودپرداز، اکنون حدود دو میلیون دستگاه خودپرداز در سراسر جهان و ۰۰۰ر۷۰۰ دستگاه خودپرداز در ایالات متحده وجود دارد.

فن‌آوری لازم برای هدایت دستگاه خودپرداز با صدا از سال ۲۰۰۰ به وجود آمد و در آن زمان بانک‌هایی که صاحب دستگاه‌های خودپرداز هستند اقدام به تجهیز آن‌ها به نرم‌افزار هدایت با صدا کردند ولی دستگاه‌های خودپردازی که متعلق به دیگران هستند، مانند آن‌هایی که در مغازه‌ها، پمپ‌بنزین‌ها و فرودگاه‌ها قرار دارند، در استفاده از این فن‌آوری جدید کندتر عمل کرده‌اند.

قانون حمایت از معلولان (ADA) که در سال ۱۹۹۰ تصویب شده است، بانک‌ها و شرکت‌ها را موظف می‌کند که دستگاه‌های خودپرداز را به خط بریل مجهز کنند که سیستم خواندن و نوشتنی است که به طور گسترده توسط نابینایان استفاده می‌شود و توسط لویی بریل فرانسوی در ۱۸۲۱ ابداع شده است.

این سیستم بر اساس حروفی است که با نقاط برجسته مشخص می‌شوند.

ولی دانیلسن می‌گوید که بریل پویا نیست بنابرین اگرچه این حروف قابل لمس باعث می‌شوند که این دستگاه‌ها برای افراد نابینا قابل استفاده باشند، ولی استفاده از آنان را راحت نمی‌کنند.

دستگاه‌های خودپرداز نیازمند تعامل میان دستگاه و کاربر هستند. «دستگاه از شما سوالاتی می‌پرسد که لازم است که شما جواب دهید تا بتوانید پول دریافت کنید، پول جابه‌جا کنید یا وضعیت حساب بانکی خود را ببینید. بریل به شما کمک می‌کند که موقعیت چیزهایی را روی دستگاه پیدا کنید ولی نمی‌تواند واقعا به شما کمک کند که از آن استفاده کنید.»کاردترونیکس که بزرگ‌ترین مالک دستگاه‌های خودپرداز در ایالات متحده است، دارای بیش از ۰۰۰ر۲۳ دستگاه خودپرداز در کشور و بیش از ۰۰۰ر۲۵ دستگاه خودپرداز در سراسر جهان است.

این شرکت در نتیجهء یک توافق حقوقی با NFB ، در حال تجهیز دستگاه‌هایش به فن‌آوری هدایت با صدا است.سخنگوی کاردترونیکس، به یو.اس.اینفو. گفت: «اگرچه دستگاه‌های خودپرداز خارج از ایالات متحده مشمول ADA نمی‌شوند ولی این شرکت تصمیم گرفته است که همهء دستگاه‌های خودپرداز جدید از جمله آن‌هایی که برای بریتانیا و مکزیک منظور شده‌اند را به فن‌آوری هدایت با صدا مجهز کند. ترایتون سیستمز که یک تولیدکنندهء جهانی دستگاه‌های خودپرداز است و ۰۰۰ر۱۵۸ دستگاه در ۲۴ کشور دارد، اکنون یک خروجی سمعی برای هدایت با صدا در تمامی ‌دستگاه‌هایش تعبیه کرده است.

برای اطمینان از محرمانه باقی ماندن اطلاعات، دستگاه‌های خودپرداز مجهز به هدایت با صدا مجهز به بلندگو نیستند و لازم است که کاربران گوشی خودشان را به خروجی سمعی دستگاه وصل کنند.

هنگامی ‌که گوشی وصل می‌شود، یک راهنمای سمعی خودکار، کاربر را راهنمایی می‌کند که برخی اوقات با استفاده از بریل یا سایر نشانگرهای برجستهء روی دستگاه، پرداخت‌هایش را آغاز کرده و به پایان برساند، درست مانند وقتی که یک نفر از امکانات راهنمایی سمعی در پرداخت‌های تلفنی استفاده می‌کند.

هنگامی ‌که دستگاه‌های خودپرداز اسکناس پرداخت می‌کنند، افراد نابینا آن‌ها را به شکل‌های خاصی تا می‌کنند تا بتوانند ارزش اسکناس‌های موجود در کیف پولشان را بفهمند. دانیلسن در این زمینه می‌گوید: «معمولا دستگاه‌های خودپرداز اسکناس‌های ۱۰ دلاری و ۲۰ دلاری پرداخت می‌کنند و برخی اوقات راهنمای سمعی از کاربر می‌خواهد که مشخص کند که چه اسکناسی می‌خواهد.

- NFB با استفاده از اسکن کردن و فن‌آوری تشخیص صدا، دستگاه خوانندهء کورزویل را می‌سازد که اسکناس و سایر مدارک چاپی را می‌خواند. ولی قیمت بالای این دستگاه - ۵۰۰ر۳ دلار - باعث می‌شود که استفاده از آن برای بسیاری از افراد مقدور نباشد.

به گفتهء دانیلسن، دستگاه‌های دستی دیجیتال کمکی دیگر که فقط اسکناس‌ها را می‌خوانند حدود ۳۰۰ دلار قیمت دارند و در حال کسب محبوبیت بیش‌تر هستند.

به گفتهء NFB ، ۳/۱ میلیون بزرگسال نابینا در ایالات متحده و حدود ۹۰ میلیون نابینا و کم‌بینا در سراسر دنیا زندگی می‌کنند.

با این تفاسیر به رشد خدمات الکترونیک در دنیا در مقابل این رشد در کشور خودمان به نتایج قابل لمسی می‌رسیم که نیازی به یادآوری هم ندارد چرا که اگر در یکی از شب‌های میان تعطیلات برای یک کار ضروری نیاز به پول نقد داشته باشید و به این دستگاه‌ها مراجعه کنید با پیام مودبانه‌ای مبنی بر پوزش‌خواهی بانک مورد نظر به دلیل عدم توانایی ارایهء خدمات روبه‌رو می‌شوید. حال نابینایان و سایر معلولان که دست‌اندازهای خیابان آن قدری هست که دیگر مجال فکر کردن به این گونه مطالب را نداشته باشند. پس باید فکری برای جایگاه این عزیزان در دولت الکترونیک بشود.

سعید نوری آزاد