حمایت های ناكافی

توسعه صادرات غیرنفتی و دستیابی به جهش صادراتی از موضوعاتی است كه در برنامه سوم و چهارم توسعه مورد توجه قرار گرفته است, برپایی روز ملی صادرات نیز گامی در جهت حمایت از صادرات غیرنفتی محسوب می شود

توسعه صادرات غیرنفتی و دستیابی به جهش صادراتی از موضوعاتی است كه در برنامه سوم و چهارم توسعه مورد توجه قرار گرفته است، برپایی روز ملی صادرات نیز گامی در جهت حمایت از صادرات غیرنفتی محسوب می شود .همچنین در شش ماهه نخست سال جاری نیز با تداوم روند رو به رشد توسعه صادرات غیرنفتی، میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۸ درصد رشد داشته و از نظر ارزش نیز این رقم از رشد ۷/۴ میلیارد دلاری مدت مشابه سال قبل به ۴/۷ میلیارد دلار در نیمه نخست سال جاری رسیده است.

از نظر وزنی نیز در مدت مذكور ۹/۱۵ میلیون تن كالای غیرنفتی صادر شده كه نسبت به رقم ۱۱ میلیون تنی در مدت مشابه سال قبل رشد ۷/۴۴ درصدی را نشان می دهد. در حالی كه رشد صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال ۸۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴/۴۹ درصد، سال ۸۳ نسبت به ۸۲ معادل ۷/۱۶ درصد و در سال ۸۲ نسبت به ۸۱ از رشد ۲/۳۳ درصدی برخوردار بوده است. این رقم در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۵۸ درصد رسیده است. با این روند میزان رشد صادرات غیرنفتی در نیمه نخست سال جاری با رقم ۴/۷ میلیارد دلاری نزدیك به رقم ۶/۷ میلیارد دلاری مجموع سال ۸۳ بوده است. اما با این وجود دستیابی به جهش صادراتی و اقتصاد بدون نفت با چالش های بسیاری مواجه است، پرداخت با تأخیر و كاهش درصد جوایز صادراتی به بهانه هدفمند كردن پرداخت این جوایز، عدم تحقق وعده های دولت در زمینه اعطای تسهیلات با بهره تك رقمی ۹ درصدی، نبود ماندگاری در بازارهای هدف، عدم تخصیص یارانه های احداث پایانه های صادراتی، كاهش سهم برخی بخش های اقتصادی در صادرات و كافی نبودن حمایت های دولت از صادرات غیرنفتی در مقایسه با دیگر كشورها از جمله این چالش ها است.به بهانه ۲۹ مهرماه روز ملی صادرات، گلایه های برخی صادركنندگان در زمینه نبود حمایت كافی از صادرات غیرنفتی و دیدگاه های مهدی غضنفری رئیس سازمان توسعه تجارت ایران نسبت به این انتقادات را جویا شده ایم.

از دو سال پیش پرداخت یارانه ۵ میلیارد تومانی برای احداث پایانه های صادراتی مصوب شده است اما دولت از پرداخت این یارانه خودداری می كند.

رئیس اتحادیه صادركنندگان گل و گیاه با بیان این مطلب با گلایه از عدم رونق صادرات گل و گیاه طی سال های اخیر می گوید: به دلیل حل نشدن مشكلات، تولید و صادرات گل و گیاه از شرایط مطلوبی برخوردار نبوده و در سال جاری نیز جهش صادراتی اندكی نسبت به سال گذشته داشته ایم.

عجایبی با اشاره به این كه عمده ترین مشكل موجود برای صادرات گل و گیاه، نبود پایانه صادراتی است می افزاید: با وجود پیشرفت ۴۰ درصدی كار احداث پایانه گل و گیاه و این كه دولت قبلی برای حمایت از صادرات این محصول ۵ میلیارد تومان یارانه در نظر گرفته بود، اما تاكنون یك میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان از این مبلغ جذب و ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیارد تومان آن هنوز تأمین نشده و این امر باعث نیمه تمام ماندن پروژه شده است.

وی می گوید: در دولت جدید هنوز مبلغ یارانه ای پایانه صادراتی گل و گیاه تأمین نشده و نتوانسته ایم یارانه ای دریافت كنیم. همچنین صادركنندگان گل و گیاه تاكنون رشدی از اعطای تسهیلات ۹ درصدی مشاهده نكرده اند.

این در حالی است كه رئیس سازمان توسعه تجارت ایران با رد ادعای عدم پرداخت یارانه های پایانه های صادراتی می گوید: در مورد پایانه ها و نمایشگاه ها مشكل آن است كه یا صورت وضعیت ها را تحویل نداده اند یا این كه سازمان پرداخت اول و دوم را انجام داده اما سایر عوامل در حالی كه هنوز پرداخت اول را انجام نداده اند، خواستار پرداخت سوم و چهارم توسط سازمان توسعه تجارت هستند كه این امر از مسیر توافقات اولیه خارج است و بر اساس توافق سازمان توسعه تجارت منتظر پرداخت سایر عوامل بوده و در این مسیر برای پرداخت سهم خود پیش دستی خواهد كرد.

مهدی غضنفری در زمینه پرداخت شدن تسهیلات ریالی ۹ درصدی نیز می گوید: تسهیلات ۹ درصدی صادرات به صورت ارزی در بودجه سال جاری دیده شده و معادل ریالی برای آن در نظر گرفته نشده است. صادركنندگان می توانند با مراجعه به دو بانك عامل كه به هركدام مبلغ ۵/۱ میلیارد دلار كه ۶۰۰ میلیارد دلار آن برای كالا و مابقی برای خدمات و سرمایه گذاری است تخصیص داده شده با تشكیل پرونده از وام ارزی لایبُر به علاوه دو استفاده كنند.

●حذف یا پرداخت هدفمند جوایز صادراتی

هدفمند كردن پرداخت جوایز صادراتی با توجه به میزان و فرایند تخصیص این جوایز كه اثربخشی آن در توسعه صادرات غیرنفتی را كاهش می دهد از جمله مواردی است كه از ابتدا مورد تأكید مسئولان وزارت بازرگانی بوده است. بر این اساس سازمان توسعه تجارت در نظر دارد تا برخی حمایت ها از توسعه صادرات غیرنفتی به شكل غیرمستقیم صورت گیرد. این در حالی است كه برخی صادركنندگان تركیب ۲۱ ماده ای سازمان توسعه تجارت برای حمایت غیرمستقیم از صادركنندگان را بدون هیچ تأثیری در رشد صادرات و به معنای حذف جوایز صادراتی قلمداد می كنند.رئیس اتحادیه صادركنندگان فرش دستباف با انتقاد از تصمیم اخیر سازمان توسعه تجارت در تغییر روش های حمایت از صادرات می گوید: سازمان توسعه تجارت در حالی جایزه ۳ درصدی صادرات فرش دستباف را حذف كرده كه خواستار افزایش آن به ۱۰ درصد شده بودیم.

اكبر هریسچیان با اشاره به روند رو به كاهش صادرات فرش در چند سال اخیر میزان كاهش صادرات فرش در چند ماه نخست سال جاری نسبت به سال قبل را ۸ درصد دانسته و طولانی شدن زمان پرداخت جوایز صادراتی حتی تا دو سال را موجب ناامیدی صادركنندگان قلمداد می كند و می گوید: به جای حل این مشكل طرح جدیدی برای حمایت از صادرات تهیه شده كه تأثیری در این روند نخواهد داشت چراكه تنها راه چاره برای صادرات فرش افزایش جایزه آن به ۱۰ درصد است.وی پرداخت هزینه های نمایشگاهی یا حمایت از بسته بندی و پرداخت هزینه های تبلیغاتی و این قبیل راهكارها به منظور حمایت از صادرات فرش را تصمیماتی فاقد كار كارشناسی می داند و می گوید: زمانی صادرات فرش ۴۰ درصد از صادرات غیرنفتی را به خود تخصیص می داد اما اكنون این روند رو به كاهش است چراكه حمایت از فرش حتی در مقایسه با جایزه صادراتی نساجی و خدمات فنی و مهندسی با این محصول نیز بسیار كم بوده و مظلوم واقع شده است.این در حالی است كه رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به هدفمند كردن پرداخت جوایز صادراتی می گوید: در سال جاری به هیچ وجه كاهش جوایز صادراتی مورد توجه نبوده بلكه این سازمان برای پرداخت هدفمند این جوایز تلاش می كند.

همچنین همه جوایز صادراتی سال ۸۳ توسط این سازمان تخصیص یافته گرچه ممكن است در فرایند طی مراحل اداری در استان ها و تكمیل مدارك صادركنندگان هنوز برخی از صادركنندگان جوایز خود را دریافت نكرده باشند.

مهدی غضنفری با اشاره به این كه در جلسه اخیر شورای عالی صادرات حداقل جوایز صادراتی به میزان ۳ درصد به تصویب رسیده و باید منتظر ابلاغ این امر توسط شورای مذكور باشیم، گفت: در زمینه میزان جوایز صادراتی نه تنها كاهش درصدی نخواهیم داشت بلكه در برخی كالاهای صادراتی مانند فرش یا زعفران درصد جوایز صادراتی افزایش یافته است.وی افزود: برای جوایز صادراتی سال گذشته ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده كه ۵۷ میلیارد تومان آن مربوط به پرداخت بدهی های معوق سنوات قبل است همچنین برای جوایز صادراتی فرش دست باف نیز نرخ ۵ درصدی تصویب شده است.غضنفری با اشاره به هدفمند كردن پرداخت جوایز صادراتی از سال ۸۴ و به واسطه برنامه چهارم توسعه گفت: بر این اساس پرداخت غیرمستقیم جوایز صادراتی برای حمایت از صادركنندگان افزایش خواهد یافت و در حوزه حمل و نقل، تبلیغات، اعزام هیأت های بازاریابی و حمایت از حضور صادركنندگان در نمایشگاه ها با تقبل ۳۰ تا ۵۰ درصد هزینه متناسب با بازارهای هدف، این حمایت های غیرمستقیم و در واقع پرداخت غیرمستقیم جوایز صادراتی است. در جلسه اخیر شورای عالی صادرات مقرر شد برای حمایت غیر مستقیم از صادرات غیر نفتی نیز تسهیلات دیگری درنظر گرفته شود.

●در انتظار تحقق وعده ها

با انتشار اخبار ناشی از شیوع وبا در كشورمان و تأثیر این امر بر صادرات میوه و تره بار در سال گذشته، از مدت ها پیش سازمان توسعه تجارت با برگزاری جلسات تخصصی، پرداخت خسارت به صادركنندگان را مورد توجه قرار داده اما این وعده هنوز محقق نگردیده است.

رئیس اتحادیه صادركنندگان میوه و تره بار روند كنونی حمایت از صادركنندگان محصولات كشاورزی را به معنای حذف یارانه های صادراتی این محصولات دانسته و با اشاره به خسارات صادركنندگان میوه و تره بار به دلیل شیوع وبا، طی سال گذشته می گوید: با وجود این كه دولت قول پرداخت خسارت صادركنندگان را داده بود اما با گذشت یك سال و نیم از این موضوع هنوز خسارتی پرداخت نشده است. همچنین پرداخت تسهیلات ۹ درصدی در حد حرف باقی مانده چراكه بانك توسعه صادرات تنها با پرداخت تسهیلات ارزی موافقت می كند كه دلیل ریسك بالا و ریالی بودن خریدهای صادركنندگان و صادراتی نبودن ۱۰۰ درصد این خریدها قادر به استفاده از این تسهیلات نیستیم.

سیدرضا نورایی افزود: رشد صادرات در سال جاری بیانگر حل مشكلات نبوده و صادركنندگان میوه و تره بار هنوز با مشكلات زیادی روبه رو هستند.این در حالی است كه رئیس سازمان توسعه تجارت در زمینه پرداخت نشدن خسارات سال گذشته صادركنندگان میوه و تره بار به دلیل شیوع وبا علی رغم وعده های قبلی می گوید: آنچه تاكنون در زمینه حمایت از صادرات غیرنفتی مورد توجه سازمان توسعه تجارت بوده پرداخت جوایز و اعمال سیاست های مشوق صادراتی است اما با شیوع وبا و خسارت صادركنندگان میوه و تره بار از آنجا كه برای تأمین این خسارت و این شیوه حمایت تاكنون محلی در نظر گرفته نشده بود باید پس از بررسی سازوكارهای مناسب را در پیش گیریم.غضنفری می افزاید: برای پرداخت این خسارات در حال بررسی موضوع و تعیین برآورد میزان خسارات وارده به صادركنندگان میوه و تره بار هستیم، این موضوع در حال بررسی سازمان است و با انجام كار كارشناسی این خسارات قابل پرداخت است.

●كاهش سهم صادراتی برخی بخش های اقتصادی

رئیس سازمان توسعه تجارت در زمینه روند توسعه صادرات غیرنفتی طی نیمه اول سال جاری، با اشاره به افزایش حجم قراردادهای صادرات خدمات فنی مهندسی به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار و رشد ۱۲ درصدی این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل می گوید: تعداد قراردادهای صادرات خدمات فنی- مهندسی از ۱۳ قرارداد به ۱۹ قرارداد افزایش یافته است. همچنین از نظر بازارهای صادراتی نیز با صدور كالا به ۱۵۱ كشور جهان رشد ۵ درصدی صادرات به بازارهای هدف را شاهد بوده ایم.این در حالی است كه از نظر سهم ارزشی بخش های مختلف اقتصادی كشور در صادرات طی نیمه نخست سال جاری و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته سهم محصولات پتروشیمی و گازها از ۲۱ به ۳۷ درصد و سهم مواد معدنی از ۴ به ۵ درصد افزایش یافته.

این در حالی است كه سهم ۱۱ درصدی كشاورزی در این صادرات حفظ شده اما سهم صنعت از ۴۲ به ۳۵ درصد و سهم فرش دستباف و صنایع دستی از ۶ به ۳ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش یافته است.رئیس سازمان توسعه تجارت در توجیه این كاهش می گوید: باید توجه كرد كه گرچه سهم برخی بخش ها در صادرات غیرنفتی كاهش یافته اما ارزش صادرات طی نیمه نخست سال جاری كاهش نیافته است.وی در زمینه رشد صادراتی گروه های كالایی می گوید: در این مدت محصولات پتروشیمی با ۱۹۹ درصد، فرآورده های دریایی با ۱۹۶ درصد، میوه های تازه، سبزی ها و گل و گیاه با ۱۴۶ درصد، مواد معدنی با ۱۳۳ درصد، لوازم خانگی برقی با ۱۱۴ درصد، صنایع چوب و سلولزی ۸۵ درصد، خشكبار ۸۲ درصد، صنایع غذایی ۴۶ درصد، فلزات اساسی ۵۹ درصد و مصالح ساختمانی ۵۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است.

علی ابراهیمی