شهروند

طبق تعریف شهروندی به موقعیت فرد در یک جامعه، حقوق و وظایف او در این جامعه گفته می‌شود. پس با توجه به این تعریف، تامل، ارائه نظریه و صحبت کردن از مقوله شهروندی در حوزه جامعه‌شناسی …

طبق تعریف شهروندی به موقعیت فرد در یک جامعه، حقوق و وظایف او در این جامعه گفته می‌شود. پس با توجه به این تعریف، تامل، ارائه نظریه و صحبت کردن از مقوله شهروندی در حوزه جامعه‌شناسی و یا انسان‌شناسی و یا حتی تاریخ راحت‌تر و پذیرفتنی‌تر است تا این که در مقام یک فیلسوف به تامل در باب مقوله شهروند و شهروندی پرداخته شود. با این وجود اگر فلسفه بخواهد به مفهوم اساسی شهروند بپردازد باید با گفتمانی که ویژه آن است تعریفی از آن بدهد.

یکی از این تلاش‌هایی که تاکنون صورت گرفته است، شرح آن در قالب کتاب حاضر رفته است. در این کتاب به بیان نظریات و دیدگاه‌های بیش از ۲۰ تن از بزرگان فلسفه از افلاطون و ارسطو گرفته تا تنی چند از فیلسوفان امروزی پرداخته شده است که از آن جمله می‌توان به این فلاسفه اشاره کرد: کانت، توکویل، آرنت، مارکس، هگل، هابز، اسکینر، مارسیل پادورائی لاک، روسو و...

همچنین در این کتاب در قالب فصول ذیل به دقت به تشریح و تحلیل مقوله شهروند و مسائل پیرامونی آن از منظر چشم این فلاسفه، نگاهی فیلسوفانه به این مفهوم کرده است.

۱) تعریف شهروند: با این زیرمجموعه عناوین، شهروند به معنای خاص، شهروند فعال و منفعل، برابری شرایط...

۲) هدف‌های شهروندی: انسان یگانه حیوان سیاسی، حفاظت از مالکیت‌ها، کانون اساسی آزادی و برابری...

۳) شهروندی در عمل: شهروند دادرس خود نیست، دین شهروندان، آزادی فردی و خدمت همگانی...

۴) شهروندان حاکم: فیلسوف نگهبان دولت شهر، حاکمیت به نمایندگی میسر نیست.

۵) از وظیفه فرمانبرداری تا نافرمانی مدنی: فرمان بردن یا رفتن، نظریه عملی نافرمانی مدنی.

کتاب شهروند (در تاریخ اندیشه غرب)‌ نوشته ماری گای، با ترجمه دکتر عباس باقری توسط انتشارات فرزان روز منتشر شده است.

دولت

با توجه به این که دولت ماهیت مبهمی دارد. برای شناخت واقعیت آن رسالت و نیز وظایف و توانایی‌هایی که جامعه باید به آن تفویض کند بایستی از ویژگی‌های متضاد آن آغاز کرد و تمامی آنها را با دقت مد نظر قرار داد و هیچ یک را به دلیل کم‌اهمیت بودنشان به کنار نگذاشت. با این وجود معمولا دو رویکرد نسبت به مفهوم دولت وجود دارد اول این که گروهی آن را مظهر جنبه الهی انسان می‌دانند و آن را به مثابه درمان هر بدی و عیبی قبول دارند، و گروه دیگر آن را دستگاهی می‌دانند که باید به عنوان مسوول اصلی بردگی و بینوایی انسان با آن مبارزه کرد. اما برای داشتن مفهوم و تعریفی درست از دولت باید به ارتباط دولت و سیاست توجه داشت. دولت در نگاه نخست قدرت حاکم بر یک ملت و یک سرزمین معین است و به این عنوان از قدرت‌های کوچک و غیرحاکمی که حوزه عملشان محدود به زندگی انسان است، مانند قدرت خانوادگی یا قدرت مذهبی و ... متمایز است و ویژگی اصلی قدرت آن، سیاسی بودن آن است.

بنابراین درک معنای دولت مستلزم توضیح مفهوم سیاست خواهد بود که الزاما باید مد نظر قرار بگیرد.

در کتاب حاضر به مفهوم دولت از دیدگاه متفکران و فیلسوفان بزرگی همچون هگل، لاک، منتسکیو، نیچه، پوپر، وبر، اشمیت، افلاطون و ... پرداخته شده است.

شرح و تحلیل دیدگاه‌های این اندیشمندان در کتاب در فصول ذیل این عناوین مورد بررسی قرار گرفته است.

۱) دولت، دستگاه مدیریت جامعه

۲) قراردادگرایی و جوهرگرایی

۳) آزادی، عدالت، دولت مددکار

۴) دولت حقوقی

۵) پسروی الزامی دولت

این اثر نوشته آتیلا اوزر با ترجمه دکتر عباس باقری توسط انتشارات فرزان روز منتشر شده است.