ویژگی های جنگ نرم

درباره جنگ نرم

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به خطر افتادن منافع استکبار جهانی و در راس آن آمریکا، دشمنان اسلام به روشهای مختلف سعی در مبارزه و براندازی نظام جمهوری اسلامی داشته‌اند. آنها پس از ناکامی در رویکرد سخت برای مقابله با انقلاب اسلامی (مبارزه مسلحانه، حمله نظامی به طبس، کودتای نوژه، جنگ تحمیلی و …) با رویکرد نرم وارد کارزار گردیدند و با وجود هشدارهای مقام معظم رهبری، دشمن موفق شد در غفلت فرهنگی- اجتماعی، ارکان حمایتی نظام را مورد هدف قرار دهد و در یک دهه فعالیت، پایگاه قابل توجهی در حوزه رسانه‌ای، دانشگاهی، دانشجویی، روشنفکری و عرصه‌های تولید و توزیع اندیشه برای خویش فراهم سازد. به همین دلیل است که مقام معظم رهبری در یک راهبرد بلندمدت از مفاهیم تهاجم فرهنگی (۱۳۷۰) تا ناتوی فرهنگی (۱۳۸۵) و جنگ نرم (۱۳۸۸) به عنوان دغدغه‌های اصلی کشور یاد می‌کنند و این نگرانی ها در هیاهوی ساختگی غرب علیه ایران، به فراموشی سپرده می‌شود. بنابراین ضروری است تا با عنایت به موفقیت و جایگاه حساس و استراتژیک جمهوری اسلامی ایران، به نحو جدی و شایسته با این جبهه جنگی برخورد نمود و سازوکار لازم اعم از حوزه‌های نظری و کاربردی را فراهم ساخت.

بدین منظور در این مقاله درخصوص ویژگی‌های جنگ نرم مطالبی عنوان می‌شود.

جنگ نرم در پی تغییر قالب های ماهوی جامعه و ساختار سیاسی است. در این جنگ، باورها و ارزشهای اساسی یک جامعه مورد هجوم برای تغییر قرار می‌گیرد. با تغییر باورهای اساسی جامعه، قالبهای تفکر و اندیشه دگرگون شده و مدلهای رفتاری جدیدی شکل می‌گیرد. مدلهای رفتاری جدید به گونه‌ای است که به جای رفتارهای حمایتی از ساختار سیاسی، رفتارهای چالشی جایگزین شده و این رفتارها به سمت ساختارشکنی جهت می‌یابد. جنگ نرم، نمادساز است. نمادسازی با بهره‌گیری از نمادهای تاریخی و گذشته برای ارائه و نمایش تصویری مطلوب از خود یک ویژگی برجسته از جنگ نرم است. در این جنگ تلاش می‌شود تصویری شکست خورده، ناامید و مایوس از حریف ارائه شود و در مقابل مهاجم با نمادسازی و تصویرسازی خود را پیروز و موفق نشان می دهد.

جنگ نرم که به صورت تدریجی و آرام شروع می‌شود، در نقطه‌ای به دلیل ایجاد جاذبه‌های کاذب، خود جامعه هدف را برای تحقق اهداف به کار گرفته و از این طریق بر دامنه تحرکات آن افزوده می‌گردد. در واقع با گذشت زمان، بسیاری از بازیگران و حتی بازیگردانان جنگ نرم به صورت خواسته یا ناخواسته از درون جامعه هدف به استخدام کارگزاران اصلی جنگ نرم در می‌آیند. جنگ نرم دفعی، شتابان و پر تحرک در یک مقطع نیست. این جنگ به صورت آرام شروع شده و به صورت تدریجی به سمت جلو حرکت می کند. آرام و تدریجی بودن این جنگ به گونه‌ای است که بسیاری آن را تشخیص نمی‌دهند(۱).

نتایج جنگ نرم در صورت موفق بودن، پایدار و بادوام خواهد بود. هدف اصلی در جنگ نرم تغییر باورها و اعتقادات است. چنانچه این تغییر حاصل گردد، به راحتی تغییر مجدد و بازگشت به حالت اولیه میسر نمی‌باشد. در جنگ گرم و نظامی، یک سرزمین تصرف شده را ظرف چند ساعت، می‌توان باز پس گرفت. اما در جنگ نرم، اگر دشمنان موفق به تصرف افکار و دل های جامعه هدف گردند، به راحتی نمی توان آن را باز پس گرفت و تغییر مجدد زمان بر می‌باشد. با نمادسازی‌ها، اسطوره‌سازی‌ها و خلق ارزش‌های جدید، در جنگ نرم از احساسات جامعه هدف نهایت استفاده انجام می‌گیرد. مدیریت احساسات یک رکن در مهندسی جنگ نرم به حساب می‌آید. در مدیریت احساسات، تلاش می‌شود از احساسات و عواطف جامعه هدف به عنوان پلی برای نفوذ در افکار و اندیشه‌ها برای ایجاد تغییر و دگرگونی در باورها استفاده شود.

احساسات و عواطف به دلیل تحریک پذیری، زمینه های خلق بحران را فراهم می‌سازد.آسیب های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، میدان مانور جنگ نرم است. دشمنان در جنگ نرم با شناسایی نقاط آسیب جامعه هدف در حوزه‌های ذکر شده، فعالیت‌های خود را سامان داده و با خلق آسیب‌های جدید، بر دامنه تحرکات خود می‌افزایند. جنگ نرم از محیط‌های آسیب‌دار در جامعه هدف شروع می‌شود و با ایجاد گسل‌های متعدد در بخش‌های گوناگون جامعه و از طریق متفاوت کردن باورها، ارزش‌ها و شکل دهی به رفتارهای جدید، اعضای یک جامعه در برابر همه قرار می‌دهد. تضادهای به وجود آمده از طریق جنگ نرم، همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را برهم می‌زند و زمینه‌های بروز بحران و درگیری‌های داخلی را فراهم می‌سازد. بنابراین تخریب وحدت ملی یکی از پیامدها و ویژگی‌های جنگ نرم است(۲).

در جنگ نرم، ایجاد تردید و بدبینی نسبت به بسیاری از مسائل یک اصل و قاعده است. حرکت در این جنگ با خلق تردید و ایجاد ناامیدی و یأس شروع می‌شود. برای توفیق در این جنگ، با تکیه بر سنت‌ها و لکن با نوپردازی به صورت ظریف و آرام، در باورها و اعتقادات اساسی تردید ایجاد می‌شود و به مرور بر دامنه این تردیدها افزوده شده تا در نهایت به ایجاد تغییرات اساسی در باورها و ارزش ها دست یابد.

در جنگ نرم از پیشرفته ترین تکنیک‌های روز استفاده می‌گردد. فضای مجازی و سایبری محیط اصلی جنگ نرم در شرایط کنونی به حساب می‌آید. این فضا، امکان اغواگری با ایجاد جاذبه‌های گوناگون و خلق بسترهای لازم برای سوار شدن به امواج احساسات را به خوبی فراهم می‌سازد(۳). در این میان فضای مجازی، عرصه رسانه‌ای و بسترهای فرهنگی، اصلی‌ترین صحنه، درهدایت اندیشه‌ها افکارمردم و تخریب اشخاص از اهداف مورد نظر به شمار می‌رود. نقش مطبوعات و رسانه‌های گروهی به علت بیشترین اثر گذاری برافکار عمومی جامعه وایجاد نوعی خواسته‌های مشترک و عمومی کاذب، درمیان آحاد مردم، همواره قابل توجه است. لذا حضور موثر، هوشمندانه و گسترده در بخش رسانه‌ای و حوزه‌های فرهنگی با هدف شفاف‌سازی ترفندهای دشمن و افزایش بصیرت مردم از جمله بصیرت و بینش سیاسی صحیح از جمله ابتدایی‌ترین و اصلی‌ترین حرکت تاکتیکی از سوی نیروهای خودی در این زمینه به شمار می رود.

چنانکه انهدام نقاط حیاطی و ایجاد اختلال در مرکز کنترل و فرماندهی جزء اولویت های اساسی و ابتدایی دشمن در جنگ سخت به شمار می رود، ایجاد نوعی بی اعتمادی و بی توجهی به توصیه ها و نقطه نظرات مسئولان ارشد نظام از جمله رهبری جامعه به عنوان فصل الخطاب در کلیه مسائل ملی و غیر ملی ، با هدف ایجاد چالش در پایه های حکومت نیز در جنگ نرم از ارزش خاص خود برخوردار است. ایجاد ناامیدی، خستگی و تقویت نوعی ناتوانی و پشیمانی در مردم با هدف کاهش اعتماد به نفس ملی جامعه و ایجاد نوعی کندی در تداوم مسیر انقلاب و آرمانهای امام(ره) از تاکتیک‌های جنگ نرم دشمن در مبارزه با انقلاب اسلامی به شمار می‌رود(۴).

پی‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.

علی مهدوی