تاریخ شفاهی مبارزات سیاسی زنان مسلمان (۱۳۵۷ -۱۳۴۲)

نقشی که زنان مسلمان در تاریخ انقلاب اسلامی بر عهده داشته‌اند، جدای از آموزه‌های مذهبی و باورهای دینی مردم مسلمان نبوده است. تعلق خاطر به دین و باورهای مذهبی، اعتقاد راسخ به …

نقشی که زنان مسلمان در تاریخ انقلاب اسلامی بر عهده داشته‌اند، جدای از آموزه‌های مذهبی و باورهای دینی مردم مسلمان نبوده است. تعلق خاطر به دین و باورهای مذهبی، اعتقاد راسخ به تشیع و ارادت خالصانه به مراجع عظام تقلید و در راس آنها حضرت امام خمینی از جمله ویژگی‌های قابل طرح و بحث در مبارزات مردم مسلمان ایران به طور عام و در مبارزات زنان مسلمان به صورت خاص است. هر چند جدا کردن نقش زنان ازمردان در انقلاب اسلامی بسیار دشوار است، با این حال در مقاطعی این نقش متمایز را می‌توان دید.

کتاب حاضر به تاریخ شفاهی مبارزات سیاسی زنان مسلمان پرداخته و نقش آنان را در پیروزی انقلاب اسلامی بررسی می‌کند. نویسنده کتاب در پیشگفتار آن هدف از تالیف کتاب را این‌چنین بیان می‌دارد که «اهمیت نقش سیاسی- مبارزاتی زنان ایرانی در پیروزی انقلاب اسلامی از سویی و کم رنگ بودن این نقش در نوشته‌ها و آثار منتشر شده در بعد از انقلاب و ضرورت جبران این کاستی موجب شد تا تدوین یک اثر پژوهشی در راستای شناساندن فعالیت‌ها و مشارکت سیاسی زنان در طی سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی صورت گیرد.» شیوه کار در گردآوری اطلاعات اثر بر مبنای تحقیقات میدانی، کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد. همان گونه که تدوینگر اثر اذعان دارد یکی از مشکلات کتاب حاضر، وجود مسائل و مشکلاتی در شناسایی زنان فعال در عرصه مبارزات انجام مصاحبه و کسب داده‌های تاریخی از آنها و وجود مشغله فراوان آنان و مناعت طبع و یکسری ملاحظات این زنان مبارز از ارزش تاریخی این کتاب کاسته است. بنابراین نویسنده کتاب نتوانسته است در موضوع مورد بررسی‌اش حق مطلب را آن‌گونه که بایسته است ادا کند. البته این مشکلات نمی‌تواند از ارزش این کتاب بکاهد.

کتاب حاضر در پنج فصل تدوین شده است. در فصل اول به سابقه حضور جمعی زنان ایرانی در صحنه‌های اجتماعی- سیاسی همچون نهضت تنباکو، جنبش مشروطیت، کشف حجاب، حوادث شهریور ۱۳۲۰ و امکان حضور زنان با حجاب در اجتماع و در آخر مسئله اعطای حق رای به زنان، اشاره دارد. در فصل دوم کتاب عوامل تاثیرگذار اصلی در جذب زنان به فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتی آورده شده است. این عوامل به دو بخش عوامل فرهنگی، مذهبی و سیاسی - اجتماعی دسته‌بندی شده است. در این بخش‌ها نقش مذهبی و سیاسی خانواده پدری، همسر و مراکزی چون مدرسه و دانشگاه جزء عواملی به شمار می‌آیند که زنان را به عرصه‌های مبارزاتی وارد می‌کرد.

در فصل سوم فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی و مذهبی زنان مسلمان بررسی شده است. در این فصل به فعالیت‌های زنان مسلمان در سطح جامعه که می‌توانست از طریق تشکیل کلاس‌های دینی و برگزاری جلسات مذهبی، تهیه و پخش اعلامیه‌، کتب و جزوات سیاسی سخنرانی و آموزش‌های نظامی این زنان اشاره شده است. همچنین در ادامه فعالیت زنان مسلمان در مدارس اسلامی در تهران و چند شهر دیگر بررسی شده است. در آخر فصل به فعالیت زنان در مراکز فرهنگی- مذهبی مانند حسینیه ارشاد دانشگاه‌ها و مساجد اشاره شده است.

فصل چهارم به بررسی اولین رویارویی زنان با بازداشت‌ها و زندان‌ها می‌پردازد. همچنین در این فصل نحوه بازداشت‌ها و عکس‌العمل‌های زنان، نحوه بازجویی و بازجوها، وضعیت بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها، مقاومت زنان، شکنجه‌های جسمی و روحی اعمال شده از زبان زنان فعال سیاسی و یا اسناد معتبر مانند اسناد ساواک به رشته تحریر درآمده است. در فصل آخر به مشارکت زنان در انقلاب اسلامی و شرکت زنان مبارز اسلامی در راهپیمایی‌ها و تظاهرات با شکوه و همچنین شرکت جامعه زنان در استقبال از امام پرداخته است.

کتاب حاضر توسط انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.

تدوین: اعظم مراد حاصلی خامنه

معرفی از: باقر صبوری