روح، سلامت و معنویت

همان‌طور که می‌دانید، قلمرو روح حتی با پیشرفت‌های کنونی علم بشری و علم مختلف پزشکی همچنان ناشناخته باقی‌مانده است. روش‌‌های متداول پژوهش و تحقیق در زمینه‌های مختلف علوم و به‌خصوص علوم‌پزشکی از روشن کردن موضوع روح و ارتباط آن با «جسم» و «روان» ناتوان است. شاید این پیچیدگی پرداختن به «روح» در انسان از پیچیدگی ارتباط انسان و خدا ناشی می‌‌شود...

همان‌طور که می‌دانید، قلمرو روح حتی با پیشرفت‌های کنونی علم بشری و علم مختلف پزشکی همچنان ناشناخته باقی‌مانده است. روش‌‌های متداول پژوهش و تحقیق در زمینه‌های مختلف علوم و به‌خصوص علوم‌پزشکی از روشن کردن موضوع روح و ارتباط آن با «جسم» و «روان» ناتوان است. شاید این پیچیدگی پرداختن به «روح» در انسان از پیچیدگی ارتباط انسان و خدا ناشی می‌‌شود...

از آنجا که خداوند از روح خود در انسان محدود به جسم و روان دمیده است، این نفخه الهی ویژگی‌های لایتناهی دارد. ابزارهای پژوهشی علوم مختلف در حال حاضر برای سنجش این جزء لایتناهی انسان که نقش بسیار مهمی هم در سلامت انسان ایفا می‌کند، توان لازم را ندارند. باید قبول کرد که روح از «آگاهی» جداست بنابراین واقعیت روح را نمی‌توان با کلمات واضح و روشن بیان کرد.

در عرفان اسلامی از «نفس‌مطمئنه» نام برده شده است. این نفس ارتباط مستقیمی با روح دارد، تا جایی که برخی عرفا نفس مطمئنه را همان روح دانسته‌اند بنابراین اعمال عبادی آنگاه که انسان حس می‌کند با ابدیت همسو شده و رو به جانب خدا دارد، نشاطی معنوی را به وجود می‌آورد.

در سوره اسرا خداوند خطاب به حضرت محمد(ص) در آیه ۸۵ می‌فرماید: «یسئلونک عن الروح: از تو درباره روح می‌پرسند» و سپس می‌فرماید: «قل الروح من امر ربی: بگو روح جزئی از فرمان خدای من است» و در ادامه آیه می‌آید: «و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا: و شما را جز اندکی دانش نداده‌اند.» اجرای آداب، مناسک و اعمال عبادی برای انسان‌ها از مجموعه رفتارها و امور معنوی محسوب می‌شود. این رفتارها اگر با توجه به خداوند انجام شود، امری روحانی محسوب می‌شود و آرامش روح را به دنبال می‌آورد. این آرامش روحی باعث ارتقای سایر ابعاد سلامت جسمی و روانی انسان هم خواهد شد. مطالعه‌های انجام‌شده در این زمینه در کشورهای مختلف بسیار است.

در واقع ۹۰ درصد فرهنگ‌ها و اقوام جهانی در طول تاریخ دارای انواعی از عبادت الهی بوده و هستند. این واقعیت که چنین مراسمی تقریبا عام و جهانی است، باید معنایش این باشد که چنین حالت‌هایی برای موجودات انسانی بسیار پراهمیت است. این گسترگی در زمین و عبور از زمان و تاریخ اهمیت انجام این رفتارها و مناسک را برای بشر و این رفتارهای معنوی، مذهبی نیاز و وابستگی انسان را به منشأ و مبدأ لایتناهی از طریق روح الهی انسان، نشان می‌دهد.

هماهنگی ابعاد جسمی، روانی و روحی انسان، سلامت معنوی را می‌سازد و انجام فرایض و مناسک دینی، در خدمت سلامت انسان است.

اکرم جهانگیر

مدرس بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی ارتش