مزایا و معایب یارانه

اقتصاد ایران از یک کسری بودجه مزمن برخوردار است واقعیت این است که چه آن زمان که ما دارای درآمدهای نفتی افسانه یی در دولت های نهم و دهم بوده ایم و چه قبل از آن همواره با کسری بودجه مواجه بوده ایم

اقتصاد ایران از یک کسری بودجه مزمن برخوردار است. واقعیت این است که چه آن زمان که ما دارای درآمدهای نفتی افسانه‌یی در دولت‌های نهم و دهم بوده‌ایم و چه قبل از آن همواره با کسری بودجه مواجه بوده‌ایم. اوج کسری بودجه اقتصادی ایران در سال ۶۷ بود که حدود ۵۰ درصد بودجه عمومی ۹ هزار میلیارد تومانی دچار کسری شد و آن کسری‌ها نهایتا به تورم بدل شد. علت این امر ناشی از این است که دولت کسری بودجه را با چاپ پول یا تبدیل دلار به ریال جبران می‌کند. راه‌های جبران کسری بودجه کاملا آشکار و واضح است؛ یا دولت باید از مردم قرض بگیرد (اوراق مشارکت) یا باید از خارج استقراض کند یا مالیات‌ها را افزایش دهد و یا هزینه‌ها را کاهش دهد. شرایط اقتصادی امروز کشور آنچنان است که دولت نمی‌تواند از مردم استقراض کند. چون اوراق مشارکت هنگامی مورد استقبال قرار می‌گیرد که کسب و کار مردم پررونق باشد و از طرف دیگر وقتی نرخ تورم ۴۰ درصدی و اوراق مشارکت ۲۰ درصدی در هفت ماهه اول امسال از طریق بانک مرکزی اعلام شد طبیعی است که هیچ عقل سلیمی به دنبال خرید اوراق مشارکت نمی‌رود.

پس با این تفاسیر استقراض از مردم منتفی است از طرف دیگر با توجه به تحریم‌ها، دلارهای نفتی ما را به خودمان تحویل نمی دهند چه رسد به اینکه موسسات بین‌المللی پول به ما وام بدهند پس این گزینه نیز منتفی می‌شود. از یک طرف نیز کم کردن هزینه‌ها نیز منتفی است چون دولت قصد این را داشت که با حذف سه دهک هزینه‌های خود را کم کند که با عدم تصویب نمایندگان این امر امکان‌پذیر نشد. پس تنها یک راه باقی می‌ماند همان کاری که دولت نهم و دهم انجام داد و آن کم کردن از بودجه عمرانی و اضافه کردن به بودجه‌ هزینه‌های جاری است. یعنی کند کردن سرعت ساخت و ساز، پرهزینه‌تر شدن پروژه‌های نیمه‌کاره کشور، افزایش نرخ بیکاری، معنی رکود همین است.

یک راه دیگر باقیمانده استقراض از بانک مرکزی است. استقراض از بانک مرکزی نیز یعنی افزایش نرخ تورم. به نظر می‌رسد همان نکته‌یی که وزیر راه و شهرسازی به مردم گفتند که بین مسکن مهر و افزایش تورم یکی را باید انتخاب کنند، اکنون که این سه دهک از یارانه‌بگیران حذف نشدند نیز این نکته قابل فهم است که مردم بین کم شدن نرخ تورم و دریافت یارانه یکی را باید انتخاب کنند. تبعات عدم حذف این سه دهک تا پایان سال جاری این است که نرخ تورم با شتاب کمتری کم خواهد شد یا به عبارت دیگر حتی ممکن است منجر به کند شدن پروژه‌های اجرایی کشور شود. بالاخره این یک عدد واقعی است. ما در کل دولت قبل از طریق بودجه‌های عمرانی ۱۲۰ هزار میلیارد تومان پروژه‌ اجرا کرده‌ایم در این سه سال گذشته که یارانه‌ها پرداخت شده است مبلغ پولی که به مردم داده شده است حدودا ۱۲۰ هزار میلیارد تومان است. نکته اینجاست که کدام یک برای مردم بهتر است؟

آیا اشتغال و اتمام پروژه‌های عمرانی بهتر است یا اینکه پولی تحت عنوان یارانه به دست مردم برسانند و این کار نیز ادامه پیدا کند. باید با مردم گفت‌وگو کرد که پرداخت یارانه به‌ویژه برای سه دهک بالای جامعه نه تنها به نفع اقتصاد نیست بلکه به زیان آن تمام خواهد شد و این عمل جراحی اقتصادی را دولت یازدهم باید انجام دهد. با تعارف بین دولت و مجلس شاخص‌های اقتصاد اصلاح نخواهد شد و طبیعی است که تا پایان سال که نتوانستند این سه دهک را حذف کنند سال آینده نیز ممکن است با این استدلال وضعیت ادامه یابد.

در حالی که پرداخت یارانه‌ها یک مسکن برای دوره گذار بود. برای اینکه از بخشی از اقشار آسیب‌پذیر حمایت شود در هر حال کسانی که تحت پوشش نهادهای امدادی و حمایتی هستند، همیشه باید تحت پوشش دولت باشند و دریافتی آنان قطعا باید افزایش یابد ولی پرداخت یکسان یارانه به همه مردم در بلندمدت دردی از اقتصاد دوا نخواهدکرد. مضافا اینکه در اقتصاد نمی‌شود سالانه ۴۰ هزار میلیارد تومان پول نقد بین مردم توزیع کنیم آن وقت پروژه‌های عمرانی کشور یا تملک سرمایه‌یی یا تبدیل پول نفت به ثروت حداکثر معادل نصف آن شود. بنابراین این طرح باید در جایی مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد و واقعیت‌ها نیز برای مردم بیان شود.

هادی حق‌شناس