سرمایه اجتماعی پشتوانه هدفمند سازی یارانه ها

نگاهی به آغاز موفقیت آمیز بزرگترین انقلاب اقتصادی کشور

همواره در قالب طرح های اقتصادی رفتار مردم یکی از مهمترین مولفه ها به حساب می آید. در حقیقت اقتصاددانان برای دستیابی به وضعیت متعادل در اقتصاد کشور رفتار جامعه را اصلی ترین مولفه در فرایند های اقتصادی معرفی می کنند.

از این رو به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران اجرای موفقیت آمیز طرح هدفمند سازی یارانه ها در کشور نیز - چه در دوره ابتدایی و چه در مسیر اجرای این طرح - ارتباط معناداری با مشارکت و همراهی مردم با این طرح دارد. نگاهی به وضعیت بازار در روز های پس از اجرای هدفمندکردن یارانه ها بیانگر آن است که علی رغم نظر برخی از کارشناسان که تورم پس از اجرای هدفمند سازی یارانه ها را حتی تا۵۰ درصد ! پیش بینی می کردند نه تنها اقتصاد کشور با سیل بنیان افکن تورمی روبه رو نشده است بلکه غالب کالاهای غیر مرتبط با حامل های انرژی ثبات قیمتی خود را حفظ کرده اند ضمن آنکه اصناف و تولیدکنندگان نیز با توجه به افزایش نقدینگی در جامعه درصددند با کاهش قیمت تولیدات خود به کسب و کار رونق بخشند.

در واقع هرچند از روزهای نخست اجرای هدفمندی یارانه ها آغاز "ماراتن قیمتها" در بازار انتظار می رفت, اما با برنامه ریزی اتحادیه ها ، مجامع ، اصناف و همکاری و مشارکت مردم، این اتفاق رخ نداد و حتی دولت از کالاهای انبار شده خویش نیز برای تنظیم بازار استفاده نکرد.این ثبات در آغاز طرح هدفمند سازی یارانه ها حتی رسانه های غربی را نیز وادار ساخته است که به این واقعیت تن دهند که گام ابتدایی هدفمندکردن یارانه ها در ایران با موفقیت همراه بوده است.به نحوی که نشریه اکونومیست در تحلیلی صراحتا بر آرامش فضای ایران پس از هدفمند کردن یارانه ها تاکید

می کند و با وجود اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها میانگین نرخ تورم ایران را در سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ ۱۵ درصد پیش بینی می کند. با این حال همانطور که پیشتر گفتیم این آغاز موفقیت آمیز برای طرح هدفمندی ارتباط مستقیمی با رفتار مردم دارد . در واقع کنترل فضای اقتصادی کشور پس از هدفمند سازی یارانه ها بیش از آنکه از سوی دولت صورت پذیرد از سوی مردم شکل گرفته است.

اما در خصوص علل همراهی و مشارکت گسترده مردم در اجرای طرح هدفمند سازی یارانه ها شاید بتوان از مفهوم سرمایه اجتماعی بهره برد و با استفاده از این اصطلاح تفسیری منطبق با واقع از اوضاع فعی کشور ارائه کرد.اساسا ، سرمایه اجتماعی ، یکی از مؤلفه های اساسی در توسعه و ثبات یک کشور است . بانک جهانی ، سرمایه اجتماعی را به عنوان «ثروت نامرئی یک کشور» در نظر می گیرد و آن را در بر گیرنده نهادها و روابط و هنجارهایی می داند که تعاملات اجتماعی را شکل می دهند .از سرمایه اجتماعی ، به عنوان زیربنای توسعه اقتصادی هر جامعه نیز یاد می شود. با این حال سرمایه اجتماعی را در اقتصاد هر کشور می توان در اعتمادپذیری و روحیه همکاری میان نیروهای انسانی برای رسیدن به اهداف اقتصادی جامعه تعریف کرد. در حقیقت سرمایه اجتماعی در اقتصاد یک کشور منجر به آن می شود که افراد نگاهی تعامل گرانه به رویدادهای پیش رو داشته باشند و تمامی تلاش خویش را صرف دستیابی به یک مطالبه عمومی سازند.

نحوه برخورد مردم با طرح هدفمند سازی یارانه ها نیز بیانگر این موضوع است که مردم این طرح را پذیرفته اند و نه تنها با آن مخالفتی ندارند بلکه درصدند تا به هر نحوی دولت را در اجرای این طرح همراهی کنند. اما این سرمایه اجتماعی که هم اکنون فضای روانی ، سیاسی و اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار داده و گفتمان آرامش را بر ساحت های مختلف جامعه حکمفرما نموده است، خود معلول عامل ها و فاکتور های متعددی است که شاید به توان اهم آنها را در امیدواری مردم به آینده، اعتماد به عقلانیت حاکم بر مدیریت کشور ، آگاهی مردم از فرایند تحول و تمکین به قواعد مردمسالاری و اطمینان در واگذاری سکان اقتصاد کشور به نخبگان دانست.

امروز گفتمان حاکم بر کشور گفتمان امید به آینده است و شاخص های این امیدواری و اعتقاد مردم به سپهر روشن پیشرفت و تعالی ایران اسلامی در روحیه تک تک افراد جامعه هویداست. جامعه ایرانی جامعه ای جوان پویا و پرنشاط است که به دلیل تعیین و تبیین اهداف بالادستی و همچنین توانایی های داخلی آینده خویش را بسیار روشن می داند . از سوی دیگر مردم امروز به مسئولین و کارگزاران نظام اسلامی اعتقاد و اطمینان دارند و نوعی عقلانیت را در ورای مدیریت کشور لمس می کنند . از همین روست که مردم به قواعد مردمسالاری احترام می گذارند و همگام با تصمیم گیری های کلان نخبگان در حوزه های اقتصادی هستند. همه این عوامل باعث شده است که سرمایه اجتماعی کشور بسیج شود و به همراهی دولت در اجرای هر چه موفقیت آمیز تر طرح هدفمند سازی یارانه ها بیاید . امروز افراد جامعه بر این باورند که سرجمع تصمیمات دولت چیزی جز خیر و منفعت عام نیست و از این رو با تمام پتانسیل درصددند تا بخشی از بار گذر از دوران تغییر اقتصادی را به دوش کشند.

اما در نهایت باید گفت سرمایه اجتماعی که هم اکنون در تلاش برای موفقیت آمیز بودن اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها در کشور پدید آمده است ودیعه گرانبهایی است که باید با اثبات کارآمدی و چشاندن طعم شیرین رفاه و توسعه به مردم حفظ و تقویت شود. امروز دولت دهم در مقطع بسیار مهمی قرار دارد و تمام مسئولین باید اهم وظیفه خویش را حفظ و صیانت از این سرمایه عظیم اجتماعی در کشور بدانند.امروز تزریق التهابات سیاسی به کشور و سمپاشی در خصوص اجرای این طرح در حقیقت خیانت به اعتماد مردمی است که صبورانه دوران تحول اقتصادی را سر می کنند. وظیفه نخبگان هم اکنون دلگرم کردن مردم، حمایت قاطع از این طرح بزرگ ، پرهیز از طرح موضوعات یاس برانگیز و پاسداشت امنیت سیاسی و روانی مردم است. باشد که اجرای این طرح گامی دیگر ایران اسلامی را به قله های افتخار و سعادت نزدیک کند و به تعبیر زیبای رئیس جمهور ، ایران را بر بام جهان نشاند.

محمد اسکندری