ماهی, افسردگی را می بلعد

اسیدهای چرب امگا۳ گروهی از اسیدهای چرب با زنجیره بلند هستند كه در ساختمان خود دارای تعداد زیادی پیوندهای غیراشباع هستند

حتما طی سال‌های اخیر اسم اسیدهای چرب امگا۳ را زیاد شنیده‌اید. اسیدهای چرب امگا۳ گروهی از اسیدهای چرب با زنجیره بلند هستند كه در ساختمان خود دارای تعداد زیادی پیوندهای غیراشباع هستند.

دانشمندان معتقدند چربی‌هایی كه پیوندهای غیراشباع دارند (نظیر روغن مایع) نسبت به چربی‌هایی كه تمام پیوندهایشان اشباع است، كمتر سلامتی انسان را در معرض خطر قرار می‌دهند و بنابراین توصیه می‌كنند كه در تهیه غذاهای روزمره از روغن‌هایی نظیر روغن‌های گیاهی و مارگارین استفاده شود كه عمدتا از همین اسیدهای چرب غیراشباع (نظیر امگا )۳ تشكیل شده‌اند. از طرف دیگر بدن نیز به این چربی‌ها نیاز دارد، چرا كه این چربی‌ها از معدود چربی‌هایی هستند كه بدن قادر به تولید آنها نیست و تمام نیاز خود را باید از خارج و از طریق رژیم غذایی تامین كند.

غذاهای دریایی و ماهی حاوی این چربی‌ها هستند و می‌توانند به راحتی نیاز بدن را تامین كنند. روغن گردوو كنجد نیز به مقدار زیاد حاوی چربی‌های امگا۳ هستند و بنابراین مصرف آنها طی سال‌های اخیر توسط متخصصان تغذیه توصیه شده است.

طی‌ بیماری‌ها و در شرایط استرس و همچنین در افراد مسن، بدن قدرت استفاده از این چربی‌ها را از دست می‌دهد و بنابراین باید میزان آنها را در رژیم‌غذایی افزایش داد. متاسفانه هر چه جوامع رو به پیشرفت می‌روند، میزان استفاده از غذاهای حاوی چربی امگا(۳نظیر ماهی و غذاهای دریایی و روغن گردو و كنجد) كمتر می‌شود.طی سال‌های گذشته، میزان مصرف چربی‌های امگا۳ در كشورهای غربی نسبت به دهه گذشته به طور چشمگیری كاهش پیدا كرده و موجب نگرانی متخصصان تغذیه شده است. با توجه به اینكه حدود ۲۰ درصد از وزن خشك مغز انسان را این چربی‌های غیراشباع تشكیل می‌دهند، تامین كافی این مواد برای سلامت و عملكرد مناسب مغز و حتی دیگر قسمت‌های بدن ضروری است.

از این گفته‌ها می‌توان چنین برداشت كرد كه اگر میزان دریافت غذایی چربی‌های امگا ۳ كافی نباشد، ممكن است عوارض ناخوشایندی بر روی سلامت مغز ایجاد شود. به همین دلیل دانشمندان معتقدند علت ابتلا به برخی از بیماری‌های مغزی و روانی ممكن است بروز عدم تعادل در رژیم غذایی و دریافت ناكافی این چربی‌های امگا ۳ باشد. افسردگی به عنوان یكی از بیماری‌های مزمن، عودكننده، دردسرساز و حتی تهدیدكننده حیات، سال‌هاست كه از نظر تشخیص و درمان برای پزشكان مشكل‌ساز بوده است.

طی ۱۰۰ سال گذشته، سن ابتلا به این بیماری پائین‌تر آمده و شیوع آن با پیشرفته‌تر شدن جوامع رو به افزایش گذاشته است. همین عوامل باعث شده است كه توجه روانپزشكان به این بیماری بیش از گذشته جلب شده و تلاش در جهت درمان آن هم بیشتر شود. در این شرایط مسلما اگر بتوان این بیماری را از طریق خوراكی‌ها و تغییر رژیم غذایی درمان كرد، مسلما بسیار خوشایند خواهد بود.

اگر چه تقریبا همه قبول كرده‌اند كه در بروز افسردگی عوامل متعددی نظیر زمینه ژنتیكی، استرس‌های محیطی و غیره دخیل هستند، اما احتمال می‌رود كه غذاها و رژیم‌غذایی نیز در این میان بی‌اثر نباشند و با دستكاری و تغییر رژیم غذایی، بتوان به درمان این بیماران كمك كرد. مروری بر روی مطالعاتی كه طی سال‌های گذشته انجام شده، نشان می‌دهد كه تعداد تحقیقاتی كه اذعان داشته‌اند مصرف یك رژیم غذایی غنی از چربی‌های امگا۳ را توصیه می‌كنند، كم نیست.

مطالعات نشان داده‌اند كشورها و نژادهایی كه در رژیم‌غذایی روزمره خود زیاد از چربی‌های امگا۳، ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌كنند، كمتر در معرض ابتلا به برخی از بیماری‌های روانی مشابه با افسردگی قرار دارند.

در این جوامع، شیوع افسردگی‌های بعد از زایمان، اختلال روانی دوقطبی و اختلالات عاطفی فصلی بسیار كمتر از جوامع دیگر است. یك مطالعه جدید در نیوزلندی‌ها نشان داده است كه وقتی میزان مصرف ماهی در سبد غذایی خانوار افزایش پیدا می‌كند، احساس افراد در مورد سلامت روانی خود به مراتب بهتر می‌شود. البته باید اذعان داشت كه برخی از پژوهشگران اهمیت مصرف چربی‌های امگا ۳ را زیر سوال برده‌اند. آنها معتقدند اثر چربی‌های امگا ۳ بر روی خلق‌وخوی افراد، یك اثر مستقیم و واقعی نیست.

آنها در مطالعات خود اثبات كرده‌اند، مواردی كه در رژیم غذایی خود بیشتر از ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌كنند، همان افرادی هستند كه در برنامه‌ریزی زندگی خود وقت بیشتری را برای ورزش اختصاص می‌دهند و به طور كلی زندگی سالم‌تر و استرس‌های كمتری دارند. به همین دلیل این طور نتیجه‌گیری می‌كنند كه شیوع كمتر اختلالات خلق‌وخو در این افراد نه به علت مصرف بیشتر اسیدهای چرب امگا ۳، بلكه به علت ورزش بیشتر و زندگی سالم‌تر آنهاست. به هر حال اكثر مطالعات به نفع اثرات مفید مصرف و تجویز چربی‌های امگا ۳ در درمان افسردگی هستند.

یافته‌ها حاكی از آنند كه در خون افراد مبتلا به افسردگی، سطح امگا ۳ كمتر از افراد عادی است. در ضمن، میزان این چربی‌ها در غشاء سلول‌های گلبول‌های قرمز افراد سالخورده كمتر از افراد عادی است. در مطالعه بر روی استرالیایی‌ها هم مشخص شده است كه تنها یك درصد افزایش در میزان چربی‌های امگا‌۳، با ۵۹ درصد كاهش در علائم افسردگی در زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان همراه است. نكته جالب اینجاست كه اگر سطح اسیدهای چرب امگا۳ در خون مبتلایان به افسردگی پائین باشد احتمال خودكشی آنها تا حدود ۸ برابر نسبت به افسرده‌هایی كه این مشكل را ندارند، بیشتر می‌شود. از طرف دیگر پژوهشگران متوجه شده‌اند كه غلظت خونی اسیدهای چرب امگا۳ طی فصول مختلف سال متغیر است.

به طور كلی در بهار و تابستان غلظت این مواد در خون افراد پائین‌تر از پائیز و زمستان است. اگر كمی به رژیم غذایی خود توجه كنید، می‌بینید كه این وضعیت با رژیم غذایی شما هم به خوبی هم‌خوانی دارد. ما در رژیم‌غذایی ایرانی خود در فصول بهار و تابستان كمتر از ماهی و غذاهای دریایی استفاده می‌كنیم و همین امر می‌تواند باعث كاهش غلظت اسیدهای چرب امگا۳ در خون شود.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند در همین فصولی كه غلظت اسیدهای چرب در خون انسان‌ها كم می‌شود (یعنی در بهار و تابستان) آمار خودكشی‌ها هم بالاتر است.این هم می‌تواند نشانه دیگری از وجود ارتباط بین مصرف چربی‌های امگا ۳ و وضعیت سلامت روانی افراد باشد. پس از به دست آمدن اطلاعاتی كه حاكی از وجود ارتباط بین افسردگی و چربی‌های امگا ۳ بودند، دانشمندان اثرات مصرف این چربی‌ها را در برخی دیگر از بیماری‌های روانی نیز مورد بررسی قرار دارند و به نتایج موفقیت‌آمیزی دست پیدا كردند.

در حال حاضر دانشمندان معتقدند مصرف چربی‌های امگا ۳ برای درمان مبتلایان به بیماری بی‌اشتهایی عصبی و نیز زنانی كه اختلالات روانی پیش از قاعدگی (یا همان نشانگان پیش از قاعدگی) مبتلا هستند، مفید است. حتی به نظر می‌رسد می‌توان از تغییر رژیم غذایی و تجویز چربی‌های امگا ۳ در درمان اختلالات شخصیتی و حالات تهاجمی افراد نیز استفاده كرد. تنها ۲ ماه استفاده از مكمل‌های حاوی چربی‌های امگا ۳ با بهبود قابل توجهی در علائم مبتلایان به اختلالات شخصیتی همراه بوده است.

یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های این درمان این است كه تقریبا هیچ‌گونه عارضه جانبی خاصی هم ندارد. دوز بالایی از این داروها هم مورد نیاز نیست و تنها مصرف یك گرم در روز چربی امگا۳ می‌تواند تا حدود ۵۳ درصد از علائم افسردگی بیمار بكاهد. پژوهشگران حتی توصیه می‌كنند در زنانی كه سابقه ابتلا به افسردگی پس از زایمان دارند از هفته ۳۴ بارداری از مكمل‌ها و غذاهای حاوی امگا ۳ استفاده شود تا احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان كمتر شود. در واقع باید گفت كه این مداخلات غذایی تنها برخی از مداخلاتی هستند كه به نظر می‌رسد در درمان اختلالات روانی مختلف و افسردگی‌ها موثرند. استفاده از اسیدفولیك، آنتی‌اكسیدان‌های مختلف، روی و سلنیوم نیز به‌عنوان عوامل موثر در افسردگی و دیگر اختلالات روانی گزارش شده‌اند. با توجه به اینكه ماهی و غذاهای دریایی، غذاهایی بسیار لذیذی محسوب می‌شوند، استفاده از آنها برای مبتلایان به این بیماری‌ها توصیه می‌شود. شما تا به حال دارویی به این خوشمزگی دیده بودید؟‌‌

‌‌ سارا حسنلو