تحمل مردم, ظرفیت مسئولان

« برای ملت ما می ارزد که محاصره اقتصادی را تحمل کند اما عزت خود را حفظ نماید »

«‌برای ملت ما می‌ارزد که محاصره اقتصادی را تحمل کند اما عزت خود را حفظ نماید.»

جمله فوق بخشی از اظهارات دکتر احمدی‌نژاد است که سه روز قبل در جمع کارگران کارخانه سیمان سیستان ایراد شد و نگاهی جدید بر تحریم‌ها و تاثیر آنها بر کشورمان را بازتاب می‌دهد. در این مورد چند نکته قابل اشاره است:

۱) تاکید فوق نشان می‌دهد که رئیس جمهور نیز هزینه‌ساز بودن تحریم‌ها و محاصره اقتصادی را پذیرفته است اما به نظر او به خاطر »حفظ عزت ملی« می‌توان هزینه‌ها را تحمل کرد. تا پیش از این، برخی از سیاستمداران با سابقه به صورت تلویحی به انتقاد از کسانی می‌پرداختند که تحریم‌ها را بی‌تاثیر می‌دانستند. رئیس جمهور هم چند بار به این نکته پافشاری کرده بود که تحریم‌ها نه تنها تاثیری بر کشورمان نداشته بلکه برای ما مفید بوده است. البته تردیدی نیست که مردم ایران در سه دهه گذشته، هرگاه که لازم بوده است با تحمل فشارهای متعدد و سختی‌های فراوان، از فرصت تحریم‌ها استفاده کرده‌اند تا برخی وابستگی‌های تکنولوژیک و اقتصادی کشور به خارج را قطع کنند یا کاهش دهند. اما پذیرفتن این نکته که تحریم‌ها هیچ هزینه‌ای نداشته است کمی مشکل بود لذا اظهارنظر اخیر را می‌توان یک گام به جلو دانست که قاعدتاً مسئولان را به تدبیر برای جلوگیری از افزایش تحریم‌ها تشویق خواهد نمود.

۲‌‌) یکی از مشکلات مهم در عرصه‌سیاسی ایران آن است که گویی بسیاری از سیاستمداران، ظرفیت‌های ایران و ایرانیان را نشناخته‌اند. این ضعف شناخت‌‌معمولاً در اظهار نظرهایی متجلی می‌شود که به موجب آنها، برای رسیدن به یک هدف، الزاماً بایستی دست از اهداف دیگر برداشت. نگاه تک‌بعدی به امکانات و اهداف، همچنین عده‌ای را دچار این توهم می‌کند که »موفقیت در یک پروژه ملی تنها با عبور از راه‌های پرهزینه، امکان‌پذیر است«.‌‌در حالی که شناخت امکانات و استفاده صحیح از همه ظرفیت‌های انسانی کشور، این امکان را در اختیار مسئولان اجرایی قرار خواهد داد که با کمترین هزینه‌ها اهداف متعدد را به صورت همزمان پیگیری نمایند. البته شرط تحقق این مسئله آن است که اولاً‌در شناخت امکانات خود دچار افراط و تفریط نشویم، ثانیاً بپذیریم که با »ظرفیت محدود عده‌ای از مدیران و مشاوران دولتی« امکان استفاده بهینه از این امکانات وجود ندارد.

به موضوع حفظ عزت ملی و پذیرش تحریم‌اقتصادی و تحریم‌ها نیز می‌توان از همین زاویه نگاه کرد. آیا به نظر رئیس جمهور و همکاران او، در آغاز دهه چهارم از استقرار نظام جمهوری اسلامی، قدرت دیپلماسی و امکانات اقتصادی ایران در حدی نیست که بتوان »عزت ملی« را بدون استقبال از تحریم‌ها و محاصره اقتصادی، حفظ نمود؟ رئیس جمهور دو سال قبل در یک اظهارنظر مشابه گفت رسیدن به تکنولوژی هسته‌ای آنقدر ارزش دارد که می‌توان به خاطر آن سایر فعالیت‌ها را چندین سال تعطیل کرد. آیا واقعاً با به‌کارگیری ظرفیت‌های فکری و استفاده از مشاوره رایگان سیاستمداران و مدیران پرتجربه سابق و به ‌طور کلی تکیه بر سیاست »همه چیز را همگان دانند« نمی‌توان راه‌هایی را در پیش گرفت که انتهای آن، موفقیت در عرصه‌های گوناگون بدون تعطیل کردن سایر عرصه‌ها است؟ آیا سخن کسانی که می‌گویند »با بعضی روش‌های دیپلماتیک، می‌توان هم عزت ملی را حفظ کرد و هم از تحریم‌ها جلوگیری نمود« مورد قبول رئیس جمهور و همکاران او نیست؟

۳‌‌) رئیس جمهور اعلام کرده است که »برای ملت ما می‌ارزد که به خاطر حفظ عزت خود، محاصره اقتصادی را تحمل کند«. البته اگر تحمل ملت نبود، مسئولان دولتی - در دوره‌های گوناگون - نمی‌توانستند بسیاری از برنامه‌ها را پیگیری نمایند. این تحمل حتی گاه در برابر هزینه‌های ناشی از روش‌های »سعی و خطا«ی مسئولان نیز به نمایش گذارده شده است. اما کسانی که از تحمل مردم سخن می‌گویند آیا خود از تحمل کافی برخوردار هستند؟ نگاهی به آنچه در دو سه سال گذشته در بعضی تریبون‌ها و رسانه‌ها منعکس شده است می‌تواند پاسخی برای این پرسش باشد. در سال‌های اخیر، مسئولان عالیرتبه دولت نهم بارها به منتقدان خود حمله کرده‌اند و اتهامات سنگینی متوجه آنها نموده‌اند. تمام این حملات هم تنها زمانی اتفاق افتاده است که برخی سیاست‌های دولت نهم، مورد انتقاد قرار گرفته است حتی در بعضی موارد، عملکرد دولت به گونه‌ای بوده است که نوعی اجماع غیرسیاسی و فراتر از جناح‌بندی در میان منتقدان ایجاد شده است! آیا کسانی که مردم را به تحمل سختی‌های ناشی از محاصره اقتصادی دعوت می‌کنند در برابر بعضی انتقادات - از جمله انتقاد از اقداماتی که به عقیده منتقدان، منجر به تشدید تحریم‌ها می‌شود - از خود تحمل نشان می‌دهند؟