داروهای لاغری ۲ نوع اند

مساله چاقی و شیوع بالای آن باعث شده بسیاری از پژوهشگران به دنبال راه حل سریع و آسان برای حل این مشکل باشند بسیاری از افرادی که دچار اضافه وزن هستند

مساله چاقی و شیوع بالای آن باعث شده بسیاری از پژوهشگران به دنبال راه‌حل سریع و ‌آسان برای حل این مشکل باشند. بسیاری از افرادی که دچار اضافه‌وزن هستند...

از گرفتن رژیم غذایی سالم هراس دارند یا آن را به خیال خود امتحان کرده‌اند و موفق نبوده‌اند. متاسفانه تجربه رژیم‌های مختلف و پایین و بالا رفتن وزن باعث می‌شود فرد به‌طور کلی از کاهش وزن اصولی منصرف شود و به دنبال راه میانبری باشد. از طرفی نیاز مبرم به حل این مشکل عام و جهانی و از سوی دیگر سودآور بودن تجارت دارو باعث تلاش بسیار برای یافتن داروهای جادویی کاهش وزن شده است. با دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد داروهای لاغری و اشتهاآور موجود در بازار و تاثیر آنها گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ آیا واقعا داروی لاغری وجود دارد؟

در این زمینه تحقیقات بسیار زیادی انجام شده که ماحصل تمام آنها داروهای متعددی است که از ۴ دهه پیش وارد بازار شده‌اند اما متاسفانه اثر هیچ‌یک پایدار نیست و مصرف‌ آنها به دلیل عوارضی که داشته‌اند، ممنوع شده است.

▪ داروهای لاغری بر چه اساس و مکانیسمی عمل می‌کنند و چگونه باعث لاغری می‌شوند؟

داروهای لاغری به ۲ نوع اصلی تقسیم می‌شوند؛ داروهایی که باعث کاهش دریافت می‌شوند و با تاثیر بر مرکز گرسنگی در مغز دریافت فرد را کاهش می‌دهند. برخی از این داروها هم دفع را افزایش می‌دهند و بر جذب موادمغذی پرکالری که معمولا چربی است، تاثیر می‌گذارند و باعث دفع آن از طریق مدفوع می‌شوند. داروهای نسبتا جدیدتری هم وجود دارند که حد فاصل این دو هستند.

▪ در حال حاضر هیچ داروی لاغری‌ای وجود ندارد که FDA آن را تایید کرده باشد؟

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) که یک مرکز معتبر از نظر تایید ایمنی و بی‌خطر بودن فرآورده‌های عرضه شده در زمینه پزشکی است، فقط ۲ دارو را در ابتدا تایید کرد که بعد یکی از این داروها از فهرست تایید حذف شد. داروی اول با نام عمومی «سیبوترامین» و با نام تجاری «مریدیا» یا «ردوکتیل» بود که در کشور ما هم برای دوره کوتاهی تولید شد. این دارو کاهنده اشتها بود. داروی دوم، مهارکننده جذب چربی در روده به نام «اورلیستات» است که آن هم با نام‌های تجاری مختلف از جمله «زنیکال» و «ونوستات» در داخل و خارج از کشور تولید می‌شود.

▪ چرا تولید و فروش داروی اول ممنوع شد؟

«سیبوترامین» کاهنده دریافت غذایی بود و داروی بسیار موثری به نظر می‌رسید اما نتایج تحقیقات روشن کرد عوارض بسیاری برای سیستم قلبی- عروقی دارد و احتمال مرگ بر اثر ناراحتی‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.

▪ یعنی تنها داروی لاغری مورد تایید در حال حاضر اورلیستات است؟

بله. البته گرچه اورلیستات جذب چربی را مهار می‌کند اما همیشه کمک‌کننده نیست. بسیاری از بیمارانی که مشکل اضافه وزن دارند، رژیم‌غذایی کم‌چرب می‌گیرند و غذاهایشان را با وسواس بسیار آبپز می‌کنند اما وزنشان پایین نمی‌آید زیرا مشکل چربی دریافتی نیست. این افراد دچار بی‌نظمی در مصرف وعده‌های غذایی هستند و ریزه‌خواری می‌کنند. در ضمن بعد از هر ناخنک به غذاهای چرب نمی‌توان یک قرص ونوستات خورد. یعنی هر فردی کاندید مناسبی برای دارودرمانی نیست.

▪ غیر از ونوستات، تبلیغات زیادی در مورد داروهای لاغری در ماهواره می‌شود و قفسه‌های داروخانه‌ها و عطاری‌ها هم پر از داروهای لاغری است. بسیاری از افراد نیز از مصرف این داروها اظهار رضایت می‌کنند و می‌گویند وزنشان پایین آمده است. نظرتان در مورد این داروها چیست؟

داروهای کاهنده اشتهای بسیاری در بازار وجود دارد که تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا ندارند. برخی از این داروها تولید شرکت‌‌های معتبر دارویی هستند که در بروشور‌ آنها حداکثر مدت زمان مصرف ۳-۲ ماه ذکر شده و تولید‌کننده اذعان داشته که حتی مصرف کوتاه‌مدت این دارو می‌تواند عوارض گوناگونی داشته باشد. داروهایی که در عطاری‌ها به فروش می‌رسند یا در ماهواره تبلیغ می‌شوند، ترکیب مشخصی ندارند و اثربخشی آنها به اثبات نرسیده و حتی طبق مطالعه بسیاری از آنها حاوی دوز بالای سیبوترامین هستند که عوارض قلبی بسیار زیادی در پی دارد. برخی نیز ترکیب‌های متامفتامین دارند و وابستگی می‌آورند. تنها دارویی که در درازمدت می‌توان مصرف کرد، اورلیستات است که نسل دوم آن با دوز ۶۰ میلی‌گرم وارد بازار شده است.

▪ آیا اورلیستات را باید با نسخه پزشک تهیه کرد؟

نه، این دارو را بدون نسخه می‌توان از داروخانه خریداری کرد اما نباید خودسرانه مصرف شود و مصرف آن حتما باید زیرنظر متخصص تغذیه و در کنار رژیم‌غذایی اصولی باشد. اگر عادت غذایی اصلاح شود، هیچ نیازی به مصرف داروهای لاغری نیست. حتی تولید‌کنندگان اورلیستات نیز ادعا نمی‌کنند که فقط با مصرف این دارو و بدون رژیم‌ و ورزش می‌توان وزن کم کرد. اگر پزشک مصرف دارو را لازم بداند، باید زیرنظر او و در یک دوره و در کنار مصرف مکمل‌ها باشد تا فرد دچار هیچ کمبودی نشود.

▪ مکمل‌های فیبری که بسیاری از متخصصان تغذیه مصرف آنها را توصیه می‌کنند نیز از داروهای لاغری محسوب می‌شوند؟

آنها دارو نیستند بلکه مکمل‌های غذایی‌اند. نتایج مطالعه‌های بسیار در مورد مکمل‌های پودری نشان داده‌اند، بسیاری از آنها حاوی ترکیب‌های سیبوترامین هستند. غیر از اینها، خیلی از آنها که مورد تایید وزارت بهداشت هستند، فیبر بالایی دارند و با پرکردن معده احساس سیری در فرد ایجاد می‌کنند. بسیاری از متخصصان، مصرف این مکمل‌ها را به افرادی که می‌خواهند وزن کم کنند، در کنار رژیم غذایی و ورزش توصیه می‌کنند و الزاما هم مصرف آنها کار بدی نیست اما اصلاح عادت‌های غذایی قدم اول و اصولی است.

▪ پس مصرف مکمل‌های فیبری عوارضی ندارد؟

عوارض نه اما ایرادهایی به آنها وارد است مثلا اینکه اگر حجم معده فرد را بیشتر نکنند، کوچک‌تر هم نخواهندکرد. در ضمن مصرف این نوع مکمل‌ها شاید برای خانم‌های خانه‌دار مفید باشد اما برای افراد شاغل عملی نیست. هیچ مطالعه‌ای نیز تاکنون انجام نشده که نشان دهد فردی که به کمک مکمل‌های پودری وزن کم کرده، در درازمدت توانسته باشد وزن خود را ثابت نگه‌دارد.

▪ غیر از چاقی که معضلی عمومی است، بسیاری از افراد از لاغری به‌خصوص لاغری موضعی، شکایت دارند. تعداد داروهای افزایش‌دهنده اشتهایی که تبلیغ می‌شود هم کم نیست. در این حوزه دارویی مورد تایید FDA وجود دارد؟

ترکیب‌هایی هستند که FDA آنها راتایید کرده است ولی چون مصرف خودسرانه آنها به صلاح نیست، درست نمی‌دانم نامی از آنها ببرم.

▪ چه کسانی کاندید مناسبی برای مصرف داروهای افزایش وزن هستند؟

برخی افراد مشکل کبد، کلیه و قلب و... ندارند و فقط فکر می‌کنند کم‌اشتها هستند چون خود را با دیگران مقایسه می‌کنند. در این حالت اگر وزن فرد ثابت باشد، عرض یک سال کاهش وزن ناخواسته نداشته و به‌طور سرشتی کم‌وزن باشد، دچار سوءتغذیه نباشد و لاغری او طبیعی باشد، نیازی به درمان ندارد و مصرف داروهای اشتهاآور برایش غیرضروری است. اگر فردی که به بیماری‌های التهابی مبتلاست یا دیالیز یا شیمی‌درمانی می‌شود طی یک سال گذشته دچار کاهش وزن شده و عادت‌های غذایی‌‌اش بنا به دلایلی تغییر کرده باشد، لازم است به متخصص مراجعه کند. البته در بیشتر این موارد تجویز داروهای افزایش‌دهنده اشتها لازم نیست و با اصلاح برنامه غذایی این مشکل‌ برطرف می‌شود. در مواردی که بیماری باعث لاغری می‌شود، درمان بیماری اصلی به درمان اشتها کمک می‌کند. اصلاح برنامه غذایی، افزایش تعداد وعده‌ها و کاهش حجم و افزایش کالری غذا به افزایش وزن کمک می‌کند اما اگر کسی دچار بیماری‌های خاصی است و به اصلاح دریافت غذایی نیاز دارد، می‌تواند زیرنظر پزشک در کنار برنامه غذایی دارو نیز مصرف کند البته نه هر دارو، پودر یا معجونی که تبلیغ می‌شود. بسیاری از خانم‌ها دچار لاغری موضعی در ناحیه شانه، سینه یا باسن هستند و برای حل این مشکل سراغ مصرف داروهای افزایش‌دهنده اشتها می‌روند. مصرف داروهای افزایش وزن که متاسفانه ترکیب بسیاری از آنها تاییدنشده، حتی اگر باعث افزایش اشتها و پرخوری شود، نهایتا بافت چربی دور شکم را افزایش می‌دهد که به نفع سلامت و زیبایی نیست.

▪ در بسیاری از تبلیغات می‌بینیم که تولیدکننده پافشاری زیادی بر طبیعی بودن داروی تولیدی خود و بی‌ضرر بودن آن دارد. این ادعاها تا چه حد درست است؟

نباید فکر کرد اگر ترکیبی گیاهی است پس مضر نیست. تمام موادمخدر گیاهی هستند بنابراین بهتر است قبل از مصرف هر دارو با پزشک مشورت شود.

▪ آیا مصرف مکمل‌ها هم اشتها را زیاد می‌کند؟

به‌طور عادی مکمل‌ها باعث افزایش اشتها نمی‌شوند مگر آنکه کسی دچار کمبود باشد. به‌طور مثال، کمبود ویتامین‌های گروه B علایمی نظیر کم‌اشتهایی و بی‌اشتهایی دارد. مکمل روی نیز به این دلیل که پرزهای چشایی را حساس می‌کند، با مکانیسم‌های ناشناخته دیگر باعث افزایش اشتها می‌شود. البته مصرف مکمل نیز باید زیرنظر پزشک باشد.

سمیه مقصودعلی

دکتر تیرنگ نیستانی