نگاهی از منظر انسان‌شناسی فرهنگی به کوه خضر در شهر قم

سعید زارع

کار ما در این تحقیق انسان‌شناسی فرهنگی است و با نگاه مردم‌نگارانه در پی آنیم که پدیده‌ای به نام کوه خضر و آمد و شد مردم به این میدان را «با دقت در مشاهدات و ظرافت در به گوش سپردن، حساسیت عواطف، قابلیت نفوذ در سطوح مختلف واقعیت و در قدرت بیان در بازآفرینی صحنه‌ها و اشکال فرهنگی و در نهایت جان دادن به این صحنه‌ها و روایت کردن آنها» مشغول گردیم، تا بتوانیم فرهنگ این گروه «که بخش مهمی از آن لزوماً به بیان درنمی‌آید، را درک کنیم».

گزارش ارائه شده به کلاس جامعه شناسی فرهنگ ناصر فکوهی در دانشگاه علامه طباطبایی چراغ‌های سبز بر فراز قله کار ما در این تحقیق انسان‌شناسی فرهنگی است و با نگاه مردم‌نگارانه در پی آنیم که پدیده‌ای به نام کوه خضر و آمد و شد مردم به این میدان را «با دقت در مشاهدات و ظرافت در به گوش سپردن، حساسیت عواطف، قابلیت نفوذ در سطوح مختلف واقعیت و در قدرت بیان در بازآفرینی صحنه‌ها و اشکال فرهنگی و در نهایت جان دادن به این صحنه‌ها و روایت کردن آنها» مشغول گردیم، تا بتوانیم فرهنگ این گروه «که بخش مهمی از آن لزوماً به بیان درنمی‌آید، را درک کنیم». لازمه ورود به این مباحث آن است که ما به تحول فرهنگ اعتقاد داشته باشیم،‌ نه ثبات فرهنگ. و انسان‌شناسان «خواسته‌اند این تحول را در پرتو رفتارهای متنوع فردی در جریان اخذ و کسب فرهنگ توضیح دهند. فرد، تاریخی فردی دارد که معرّف وضعیت روانی خاص اوست، و فرهنگش را به‌گونه‌ای خاص تفسیر مجدد می‌کند. مجموعه‌ای این بازتفسیرها، و کنش و واکنش‌های میان بازتفسیرهای فردی تحول فرهنگ را ممکن می‌سازد». منظور از این سخنان در موضوع مورد بحث آن است که بدانیم پدیده‌ای چون کوه خضر و چراغ‌های سبز آن به عنوان یک فرهنگ، چگونه شکل می‌گیرد؟ آیا به عنوان یک بستر فرهنگی به افراد جامعه تقدیم می‌شود و آنها آن کل را یکجا پذیرفته و با آن اُنس می‌گیرند؟ یا نه، بلکه به صورت تدریجی و به‌طور پیوسته و مدام با این پدیده آشنا می‌شوند و آن را فرا می‌گیرند. ما نیز همچون مارگارت میر اعتقاد داریم که «فرهنگ را نباید امری موجود دانست که فرد آن را به عنوان یک کل، یک مجموعه، یکبار برای همیشه، بر اثر آموزش می‌پذیرد. فرد، فرهنگش را به تدریج و در طول زندگی، و با شیوه‌های مختلف فرا می‌گیرد». این تحقیق به دنبال آن است که از منظر انسان‌شناسی فرهنگی به یک پدیده‌ای به نام کوه خضر نظاره کند و زوایای مختلف آن را نمایش دهد و بگوید چگونه می‌توان هر موضوع و واقعه اجتماعی را از دیدگاه فرهنگی بررسی، نقد و آنالیز کرد و نقاط ضعف، خطرات و قوت آن را شناخت و به دیگران شناساند.

برای خواندن گزارش در اینجا کلیک کنید.