شهر تهران، زمان و فرهنگ

مهرداد امامی

متن پیش رو متن پایان‌نامه‌ی کارشناسی گرایش انسان‌شناسی در دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران است که  در تابستان 1392 به نگارش درآمد.زمان در زندگی مدرن، به‌ویژه زندگی در شهرها و کلان‌شهرها، کیفیتی متمایز از زمان در زندگی سنتی دارد. مولفه‌های زندگی شهری مدرن از قبیل سرعت، انباشت، مصرف، تقسیم کار تخصصی و غیره موجب ایجاد نوع دیگری از زمان/مکان برای زیست افراد شده‌ است. ظهور شهرهای مدرن یا به عبارتی شهری‌شدن‌ها و توسعه‌ی خدمات شهری به‌منظور تسهیل زندگی‌های روزمره‌ی ساکنان شهرها خود گواهی است بر اهمیت فزاینده‌ی زمان/مکان شهری مدرن. البته چگونگی شهری‌شدنِ  شهرهای گوناگون سرتاسر جهان، از کشورهای توسعه‌یافته گرفته تا کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته، امری است که مختصات خاص خود را دارد. مسلماً روند شهری‌شدن در کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعه‌یافته زمین تا آسمان فرق می‌کند، زیرا هر کدام بسترهای مادی-تاریخی منحصر به فرد خود را داشته‌اند. از همین رو، هر چند ممکن است به دلیل جهانی‌سازی شباهت‌هایی میان زندگی شهری مدرن در شهرهای کشورهای گوناگون وجود داشته باشد، اما کیفیت این زندگی‌ها (نحوه‌ی مصرف زمان، مکان، فضا) به‌کلی از یکدیگر متفاوت است.
شهر تهران به عنوان پایتخت ایران از لحاظ خصوصیت‌های فضایی-زمانی-مکانی ویژگی‌های منحصر به فرد و نیز مشترکی همانند سایر شهرها دارد. تراکم بالای فضایی شهر و ایجاد مشکلاتی از قبیل ترافیک‌های سنگین، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و غیره، وضعیت تهران را در میان شهرهای ایران و حتی جهان، در زمره-ی «ترین‌ها» قرار داده است. به عنوان مثال، بنابر گزارش ماه آگوست 2013 (مرداد ماه 1392) سایت نامبئو، بزرگ‌ترین پایگاه داده‌های جمع‌آوری‌شده به کمک کاربران در مورد شهرها و کشورهای جهان، شاخص‌های کیفیت زندگی در تهران از وضعیت نامساعدی برخوردارند. با استناد به این گزارش، بر مبنای یک طیف صفر تا صدی (اعداد متمایل به صفر به معنای وضعیت خوب و اعداد متمایل به صد به معنای وضعیت بد است)، شاخص ترافیکی زمان آمد و شد روزانه  (از خانه به محل کار) برابر با عدد 61 است که به معنای حجم بالای ترافیک و زمان تلف‌شده در زمان روزمره‌ی زندگی شهری تهران است. در نتیجه‌ی حجم بالای ترافیک روزانه، شاخص آلودگی هوای شهر تهران نیز وضعیت اسفناکی دارد. مقدار این شاخص برابر است با 90.96 که یعنی شهر تهران تنها 10% با آلودگی کامل هوا فاصله دارد. بر اساس همین آمار، ایران رتبه‌ی چهارم بالاترین نرخ شاخص‌های ترافیکی را پس از سه کشور کنیا، بنگلادش و مصر دارد. سایت نامبئو کلیت شاخص کیفیت زندگی در تهران را که متشکل از شاخص‌های قدرت خرید، امنیت، وضعیت بهداشت، قیمت برای مصرف‌کننده، نسبت قیمت مسکن به نرخ درآمد، و دو شاخص مذکور است، برابر با -21.62 محاسبه کرده است. اینکه نرخ کلی کیفیت زندگی در شهری مانند تهران عدد منفی 21 باشد، خود گواه وضعیت بغرنج آن شهر در زمینه‌ی تمامی عناصر زندگی شهری است.
از این رو، ما در این مقاله سعی داریم به بررسی یکی از عناصر بغرنج زندگی شهری در تهران، یعنی عنصر زمان و رابطه‌ی آن با فرهنگ بپردازیم و در این مسیر به تبیین اَشکال گوناگون زمان، تلاقی آن‌ها با یکدیگر، مسئله‌ی زمان حمل‌ونقل و زمان تلف‌شده در ترافیک، مسئله‌ی زمان فراغت، کلیشه‌های زمان حاد-اقتصادی-شده و سرانجام رویکرد فرهنگی به زمان در عوض رویکرد حاد-اقتصادی به آن بپردازیم.

فایل پایان‌نامه را می‌توانید در پایین صفحه دانلود کنید.

 

 

 

پیوست	اندازه
20014.doc	2.39 MB