نشانه شناسی ادبی؛ مجموعه دروس افتتاحیه کلژ دوفرانس

گروه کتاب و رسانه

بارت، رولان،1393،نشانه شناسی ادبی، مترجم: ناصر فکوهی،تهران:فرهنگ جاوید،چاپ اول،72 صفحه، مجموعه دروس افتتاحیه کلژ دو فرانس

انتشارات فرهنگ جاوید با همکاری سایت انسان‎شناسی و فرهنگ اقدام به ترجمه و چاپ مجموعة دروس افتتاحیة کلژ دو فرانس کرده‎اند که شامل خطابه‎های برجسته‎ترین نظریه‎پردازان علوم انسانی دربارة شاخة علمی تخصصی خودشان است.

این مجموعه به سرپرستی دکتر ناصر فکوهی ترجمه و چاپ می‎شود؛ و در این راه تلاش شده است نه‎تنها از مترجمان حاذق دعوت به همکاری شود بلکه تا جایی که ممکن است موضوع متناسب با دانش و ذوق و سلیقه مترجمان باشد.

از آن‎جایی که موضوعات هر یک از این خطابه‎ها جزو مباحث مناقشه‎برانگیز و مهم علوم انسانی و علوم وابسته به آن است، مدخل بسیار مهمی برای شناخت و فهم هرچه بهتر اندیشة این متفکران و علمی است که از سوی آنان ارایه یا تکمیل شده و امروزه دیگران اندیشمندان قدم بر مسیری می‎گذارند که از سوی آنان هموار شده است.

یادداشت دبیر مجموعه

کلژ دو فرانس یکی از معتبرترین مؤسسات دانشگاهی جهان به‌شمار می‌رود. این دانشگاه در عین‌حال بیش‌تر از آن‌که دانشگاه باشد، مرکزی است برای گسترش دانش انسانی در پیشرفته‌ترین و آخرین مراحل تحول و تکامل آن. هر بار استاد جدیدی، ازخلال فرایندی دموکراتیک، آزاد و براساس مشورت و نظر مشترک دیگر اساتید به این مرکز راه می‌یابد، یا بر کرسی استادی تکیه می‌زند که پیش از او رشته‌ای از میان رشته‌های بی‌شمار علوم را گشوده است، یا براساس تخصصِ استاد جدید برای وی کرسی ویژه‌ای تأسیس می‌کنند.

استاد جدید، نخستین درس خود را در برابر همکاران آتی‌اش ارایه می‌دهد و در این درس نه‌فقط برنامة خویش را برای سال‌های پیش‌رو ترسیم می‌کند بلکه فراتر از آن در یک سخنرانی موجز و فشرده حاصل تجربه‌ای درازمدت و پربار را به سایر عالمان حاضر در جلسه عرضه می‌کند. از این‌رو، درس‌های افتتاحیة کلژ دو فرانس از معروفیتی جهانی برخوردارند و به اکثر زبان‌های مهم جهان ترجمه شده‌اند. این درس‌ها افزون بر آن‌که اغلب حاوی نکاتی بسیار ارزنده در زمانة خود هستند، در نگاهی تاریخی و درازمدت نیز عموماً عمری دیرپا دارند، چنان‌که امروز هنوز می‌توان درس‌هایی را که پنجاه یا شصت سال پیش در زمینه‌های مختلف ارایه شده‌اند خواند و بسیار آموخت. این عمر طولانی به‌ویژه در زمینة علوم انسانی و علوم اجتماعی که با پدیده‌های درازدامن و پایدار رابطه دارند بیش‌تر است.

باتوجه به ‌دلایل فوق، و با هدف دست‌رسی مخاطبان ایرانی به این نوشتارهای نسبتاً کم‌حجم ‌ــ‌که برخی از آن‌ها به فارسی نیز ترجمه شده‌اند‌ــ اما بی‌نهایت پر بار «انسان‌شناسی و فرهنگ» در چارچوب برنامه‌های فرهنگی خود تصمیم گرفت برنامه‌ای برای ترجمة مجموعة دروس افتتاحیة کلژ دو فرانس در زمینه‌های مربوط به حوزه‌های مختلف فرهنگ را به فارسی سامان دهد. برنامه‌ای که خوشبختانه به همت «انتشارات فرهنگ جاوید» و گروهی از مترجمان برجستة زبان فرانسه از متون اصلی انجام می‌گیرد و «انسان‌شناسی و فرهنگ» در چارچوب برنامه‌های انتشاراتی خود تلاش خواهد کرد در حد امکانات خویش بر آن‌ها بیش‌ترین نظارت علمی را انجام دهد. معنای سخن آن نیست که این مجموعه بی‌خطا و کاستی خواهد بود ‌ــ‌که نبود کاستی را تنها باید در بی‌عملی جُست‌ــ بلکه منظور آن است که در این مجموعه به همّت مترجمان و متخصصان و «انسان‌شناسی و فرهنگ» و «انتشارات فرهنگ جاوید» صمیمانه سعی‌شده است از خطاها جلوگیری شود؛ و صدالبته اگر خطایی باقی ‌مانده باشد، که بی‌شک باقی ‌مانده، بزرگ‌ترین کمک خوانندگان مجموعه آن است که با مشخص کردن خطاها و ذکر آن‌ها، به ما در تصحیح آن خطاها یاری‌ دهند.

در این مجموعه تلاش کرده‌ایم از رسم‌الخط و ویرایش و برابرنهاده‌های یکسانی برای اسامی خاص و واژگان تخصصی استفاده کنیم البته جز مواردی که مترجم نظر دیگری داشته است. اما برای آن‌که کار ترجمه بتواند با ضرب‌آهنگی مناسب پیش رود از افزودن یادداشت‌های متعدد خودداری شده است. امید ما آن است که این مجموعه بتواند با آهنگی هرچه پرتوان‌تر البته بدون خدشه‌ در کیفیت ترجمة متون، انتشار یابد. در این راه حمایت و پشتیبانی خوانندگان از «انتشارات فرهنگ جاوید» و از «انسان‌شناسی و فرهنگ»  اساسی است. از این‌رو، موفقیت این تجربه در نشر نه‌فقط موفقیتی واحد برای یک مجموعه به‌شمار خواهد آمد، بلکه راهی را هموار خواهد کرد که بتوان قدم‌هایی هرچه بزرگ‌تر و پربارتر در آینده برای غنای فرهنگ ایران، زبان ‌فارسی و اندیشة علوم انسانی و علوم اجتماعی برداشت.

خطابة 7 ژانویة 1977

موضوع خطابة رولان بارت چیستی رابطة بین قدرت و گفتمان است. بارت می‎خواهد دریابد که جایگاه نویسنده و مسئولیت ادبی او د خلق یک اثر یا یک متن کجاست و چه عواملی آن را از مدار اصلی خود که همانا خلق اثر ادبی است خارج می‎سازد.

 

ناصر فکوهی

مدیر «انسان‌شناسی و فرهنگ»

گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران