طرح پرسمان در انسان شناسی

یکی از سئوالاتی که همواره برای انسان شناسان جوان و پژوهشگرانی که تجربه ای طولانی در انجام کار میدانی و تحقیقات عملی ندارند این است که چگونه پزسمان یا پرسش های کار تحقیقی خود را مشخص کنند. آیا می توان در انسان شناسی همچون در جامعه شناسی از ارائه فرضیه حرکت کرد و هدف کار خود را اثبات آن فرضیه قرار داد؟ یا باید صرفا به توصیف و تحلیلی نسبی از توصیف های مردم نگارانه در کار اکتفا کرد؟ آیا می توان پرسش هایی را مطرح کرد که جنبه فرضیه نداشته باشد و تنها آغاز کننده تفکر باشند و یا باید لزوما در پرسش ها شروع پاسخ هایی را نیز دید؟ 
ابتدا باید توجه داشته باشیم که کار پژوهشی در بسیاری موارد نه به انتخاب شخصی بلکه بر اساس یک سفارش تحقیقاتی انجام می گیرد که در آن یک کارفرما وجود دارد. در دوره دانشگاهی این کارفرما می تواند استادی باشد که دانشجویان برای کلاس او تحثیق می کنند و هدف این استاد نیز معمولا هدفی آموزشی است اما در قالب یک تحقیق انجام می گیرد که بی شک به خود او نیز در مجموعه  تحقیق و جهت گیری های پژوهشی اش یاری می رساند. اما فراتر از کار دانشگاهی تحقیق در اغلب موارد سفارش کارفرمایی واقعی است که نیاز به به دست آوردن اطلاعات و یا یافتن راه حلی در مساله ای مشخص دارد .
وجود چنین کارفرمایی به خودی خود گویای یک نیاز است و پژوهشگر باید خود را با آن نیاز انطباق دهد. به عبارت دیگر بیشتر از آنکه او بتواند به تنهایی پرسش یا پرسمان تحقیق را معلوم کند، کارفرماست که این کار را می کند. با این وصف باید توجه داشت که یکی از وظایف اصلی یک پژوهشگر طرح درست پزسمان پژوهشی بر اساس نیازهای کارفرماست. به عبارت دیگر  کارفرما حق دارد به زبان خود و بنا بر آنچه احساس می کند و یا در کار عملی با آن برخورد کرده است، پرسش و انتظار خود از تحقیق را بیان کند، اما پژوهشگر نیز هم حق دارد و هم تا حد زیادی موظف است که این پرسش را که لزوما ممکن است پرسشی علمی و قابل پژوهش نباشد به پرسشی علمی  بازگرداند.
آنچه در اینجا مطرح می شود این است که چگونه می توان کارفرما را قانع کرد که پرسش ما را به مثابه پرسش اصلی کار پژوهشی بپذیرد و نه آنچه را که خود می پندارد  مساله اصلی است ( و ما بر این گمانیم که اشتباه می کند) . در این زمینه همه چیز به مهارت پژوهشگر در قانع کردن کارفرما باز می گردد. اما برای چنین قانع کردنی  آنچه بیش از هر چیز برای پژوهشگر لازم است،  باور داشتن خود او  به  استدلال های فکری است که برای فرموله کردن پرسمان کار از آنها استفاده می کند و همچنین برخورداری او از ساختاری برای تدوین یک چارچوب نظری.
بزرگترین ضعف بسیاری از پژوهشگران ما کمبود در زمینه چارچوب نظری است، زیرا چارچوب های نظری را با شرح نظریه ها یکی می گیرند، در حالی که چارچوب نظری است که باید به تدوین پرسمان پژوهش یاری رسان و هیچ لزومی وجود ندارد که یک چارچوب نظری صرفا از یک نظریه تبعیت کند. اما این کار اگر بتواند به ما در رسیدن به هدف پژوهشی مان یاری رساند، ایرادی نیز ندارد. اگر خواسته باشیم با مصداقی موضوع را روشن تر بیان کنیم، یک طرح پژوهشی به ساختن خانه ای شباهت دارد که ممکن است ما برای این کار از طرح ها و سبک هایی از پیش شناخته شده استفاده کنیم، حتی الگویی را که بارها به کار رفته است بار دیگر به کار ببریم. اما می توانیم این کار را بر اساس  ترکیبی از سبک ها و طرح ها نیز انجام دهیم که خود آن را به وجود آورده ایم. آنچه اهمیت دارد این است که این سبک ها  طرح ها ( همچون آن نظریه ها) در تضاد با یکدیگر قرار نداشته باشند و بنابراین ما را به سوی یک گفتمان بی معنا و بی منطق پیش نبرند.   
اگر در یک پژوهش پرسمان یا پرسش های تحقیق به خوبی  مطرح شده باشند بخش بزرگی از کار  انجام گرفته است زیرا بدون بررسی دقیق و اشراف داشتن نسبت به موضوع به سختی ممکن است بتوان به طرح پرسش های مناسب رسید و همین امر نیز ما را به سوی یک روش شناسی مناسب هدایت می کند.  بسیاری تصور می کنند آنچه در یک کار اهمیت دارد صرفا یافته های تحقیق است  در حالی که بدون یک روش شناسی دقیق و روشن و قابل دفاع هیچ یافته ای ارزش علمی ندارد و نمی توان آن را از تاملاتی  شخصی و برداشت هایی مبتنی بر عقل سلیم جدا کرد که هر اندازه نیز  منطقی جلوه کنند و جذابیت داشته باشند، از لحاظ علمی قابل دفاع و قابل استناد نیستند.
بنابراین توجه داشته باشیم که برای  فرموله کردن پرسمان تحقیق صرفا نمی توانیم بر علاقه خود و یا سفارش کارفرما تکیه بزنیم بلکه باید بتوانیم ،  از طریق اشراف به وضوع و ایجاد رابط با میدان تحقیق و همچنین کار اسنادی پیشینی  به نفاط ضعف و کمبودها در بررسی موضوع پی برده و بر آن اساس پرسش صحیح را مطرح کنیم.  هیچ چیز  بیشتر از پرسش های غلط ایجاد انحراف در رسیدن به نتایج نادرست و سطحی نمی کند و  از این رو  کنار گذاشتن پرسش های غلط خود  پیشرفتی در پروژه پژوهشی به حساب می آید.    

 

 

پیوست	اندازه
2051.	6.09 KB