درباره لاستیک خودرو یا تایر چه می‌دانید؟

لاستیک‌‌ خودرو، در بخش ترمزگیری، هندلینگ، مصرف سوخت و شتاب‌گیری و ... درگیر هستند، پس انتخاب آن‌ها باید با دقت انجام شود. نحوه‌ فرمان دادن و هدایت و شتاب گیری و ترمز کردن مطلوب خودرو به سطح جاده و آج لاستیک خودرو بستگی دارد وقتی سرعت خودرو کم و بار آن ناچیز و سطح جاده عادی باشد کیفیت لاستیک چندان محسوس نیست اما در سرعت‌های زیاد و بار زیاد و در جاده‌های کم اصطکاک مثلا یخ زده و لغزنده کنترل و هدایت مطمئن خودرو به لاستیک خوب بستگی دارد. لاستیک باید به اندازه‌ی کافی پهن باشد تا نیروی وارد شده از طرف جاده و وزن شاسی را تحمل کند و نیز نرم و اِلاستیک عمل نماید تا ضربات اولیه جاده را مانند فنر جذب کند.

 نیروهای وارده بر لاستیک خودرو:

الف) نیروی کششی:

نیروی کششی وارد بر تایر که در هنگام شتاب‌گیری از طرف تایر بر سطح جاده وارد می‌شود و باعث برطرف کردن نیروی اصطکاک جاده می‌شود.

ب) نیروی فشاری وارد بر تایر:
این نیرو در هنگام ترمز کردن از طرف جاده و شاسی بر تایری که نیروی منفی (همان نیروی مخالف حرکت بدنه) دارد وارد شده و آن را تحت فشار قرار می‌دهد.

ج) نیروی جانبی وارد بر تایر :
نیرویی است که در اثر چسبندگی در موقع پیچیدن در تایر به وجود می‌آید و عکس العمل نیروی جانب به مرکز است. نیروی جانب به مرکز، تمایل دارد بدنه‌ی خودرو را به خارج از پیچ منحرف کند نیروهای عکس العمل در چرخ‌ها به صورت نیروی چسبندگی آج‌ها به کف جاده ظاهر شده و از لغزیدن چرخ به طور عرضی جلوگیری می‌کند. وقتی تایر فاقد آج باشد در مقابل نیروهای مختلف مثلا نیروهای شتاب و ترمز و جانبی و غیره، نیروی چسبندگی کمتری دارد؛ بنابراین در آن لغزش به وجود می‌آید. وقتی در تایری لغزش ایجاد شود نیروی کششی موثر آن کاهش یافته و قدرت مفید و موثر در چرخ‌ها تلف می‌شود. تایر و چرخ یک مجموعه هستند که خرابی هر یک بر چگونگی استفاده‌ی صحیح از ان تاثیر می‌گذارد.

آج لاستیک:

تایرها آج‌هایی روی خود دارند. هریک از بخش‌‌های مجزای نقش رویه، با شکل‌های هندسی مختلف، مانند دنده یا نوار، که با شیار از یکدیگر جدا شده‌اند و درمجموع، نقش رویه را تشکیل می‌دهند آج نامیده می‌شوند. نوعی آج یا بخش مجزایی از نقش رویه به شکل چندوجهی با متقاطع مثلثی یا گرد یا چهارگوش آج‌ قطعه نامیده می‌شود. آج‌ها این امکان را می‌دهند که کشش بیشتری در سطح تایر به وجود بیاید و هم‌چنین جلوی ساییدگی زود هنگام تایر را می‌گیرند. آج لاستیک خودرو در هوای بارانی مهم است، چون باعث می‌شود تا با جلو رفتن اتومبیل، آب از زیر تایر کنار زده شود. آب از طریق چاک‌های تایر به بیرون پاشیده می‌شود و تایر با جاده خشک در تماس قرار می‌گیرد. طرح آج برای حرکت بر روی جاده خشک چندان مهم نیست، ولی تایرهای بی آج خطرناک‌اند. می‌توان به طرح‌های رگه‌ای، عرضی، ترکیبی از عرضی و رگه‌ای و بلوکی اشاره کرد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. 

برای مثال طرح رگه‌ای در تایرها جهت استفاده در جاده‌های هموار برای حرکت سریع کاربرد دارد. مقاومت بالا در برابر لغزش و صدای کم از جمله ویژگی‌های این طرح است. هم‌چنین در مورد طرح عرضی می‌توان گفت تایر با این آج نسبت به طرح رگه‌ای ، کشش بهتری دارد. اما صدای آن زیاد است و مقاومت کمی هم در برابر لغزش دارد. این طرح بطور کلی بیشتر مناسب خودروهایی است که در مسیرهای ناهموار تردد می‌کنند. طرح بلوکی تایر نیز بیشتر در تایرهای ویژه برف کاربرد دارد؛ زیرا باعث کاهش لغزش در جاده‌های برفی می‌شود.

 تنظیم باد لاستیک:

فشار باد مناسب قدرت تایر را در برابر نیروی وزن و شرایط مختلف رانندگی مانند ترمز کردن، شتاب گرفتن و غیره بیشتر می‌کند. بهترین وضعیت تایر، با فشار باد مناسب مهیا می‌شود، بنابراین باید حداقل دو هفته یک‌بار فشار باد را تنظیم کنید.

اگر فشار باد لاستیک خیلی بالا باشد مشکلات زیر ظاهر می­ شوند:

1- سایش زود هنگام لاستیک

2- سلب آرامش در رانندگی

3-­فرسودگی سیستم تعلیق و فرمان

4- ضعف سیستم ترمز در اثر کاهش اصطکاک با سطح جاده

5- جلوگیری از مانور کافی در جاده

اگر فشار باد لاستیک کم باشد مشکلات زیر ظاهر می­ شوند:

1- افزایش مصرف سوخت با ایجاد شدن اصطکاک بیشتر

2- سفت شدن يا انحراف فرمان به يك سمت در هنگام كم ‌باد بودن چرخ‌هاي جلو

3- ساييده شدن سريع‌تر و بيشتر قسمت بيروني آج‌ها

4- بروز خطر جدي با بالا رفتن بيش از اندازه دماي لاستيك در زمان حركت، به دليل تغيير شكل زياد در ناحيه تماس لاستيك با جاده و افزايش احتمال جدا شدن لايه‌ها

چند نکته کاربردی درباره لاستیک خودرو ها:

1. هميشه بايد سالم‌ترين لاستيك‌ها را در چرخ جلو استفاده كرد تا امكان تركيدن كاهش يابد. چون تركيدن لاستيك‌هاي جلو خطرناك تر از تركيدن لاستيك‌هاي عقب است و در سرعت‌هاي بالا احتمال چپ شدن خودرو چند برابر مي‌شود.

2. معمولا بعد از رانندگي طولاني و به خاطر گرم شدن لاستيك، فشار باد زياد مي‌شود. اگر در اين حالت فشار باد لاستيك از حد توصيه شده بيشتر شد نيابد آن را كم كرد، بايد پس از خنك شدن لاستيك، دوباره فشار باد را كنترل كرد.

3. بار سنگين، عمر لاستيك را كم مي‌كند چون به نسوج لاستيك بيش از اندازه فشار وارد مي‌شود.

4. از رينگ‌هاي زنگ‌ زده، پوسيده، تاب دار و جوشكاري شده نبايد به هيچ وجه استفاده شود.

5. قبل از مسافرت‌هاي طولاني بايد از سالم بودن لاستيك‌ها، چرخ و زاپاس اطمينان حاصل شود. هرگاه عمق آج لاستيك كمتر از يك و نيم ميليمتر شد لاستيك بايد تعويض شود.

6. عمق آج لاستيك‌هاي خودرو را بايد مرتبا بررسي و كنترل كرد، بهتر است قبل از اينكه كاملا لاستيك صاف شود. از زير خودرو خارج شود تا از به مخاطره افتادن سلامتي سرنشينان جلوگيري شود.

7. بعد از تنظیم باد در پوش "والو"را با دقت ببندید.

8. همواره فشار باد تایر زاپاس را بیشتر از حداکثر فشار داده شده توسط کارخانه سازنده تنظیم کنید.

منابع: سایپا، مکس اسپید، ویکی پدیا