جهان دارد پیر می‌شود ‌

در آغاز قرن بیست و یكم قرار داریم؛ قرنی كه در آن امید به زندگی برای جهانیان از مرز ۶۶ سال عبور كرده است. هر سال ۱/۷ درصد به جمعیت جهان افزوده می‌شود ولی این افزایش برای جمعیت ۶۵ سال و بالاتر ۲/۵ درصد است. این فاصله تركیبی سنی جمعیت جهان را به سوی سالمند شدن سوق می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود كه ربع قرن دیگر، ۱/۲ میلیارد نفر (حدود ۱۴ درصد) از ساكنان كره خاكی را افراد ۶۰ سال و بالاتر تشكیل دهند.
كشور ما ایران نیز از این تغییر جمعیت بی‌نصیب نبوده است. شاخص‌های آماری نشان می‌دهند كه روند پیر شدن جمعیت كشور ما نیز آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود در فاصله ۲۰ ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ به میانه سنی جمعیت كشور ۱۰ سال افزوده شود. سرشماری عمومی سال ۱۳۷۵ نشان می‌دهد كه ۶/۶ درصد از جمعیت كشورمان را افراد ۶۰ سال و بالاتر تشكیل می‌دهد كه حدود ۳/۷ میلیون نفرند و پیش‌بینی می‌شود ظرف ۲۰ سال آینده به بیش از دو برابر - حدود ۸/۵ میلیون نفر - افزایش یابند.
پیرشدن جمعیت نتیجه توسعه است. نیم قرن پیش، اغلب مردم قبل از ۵۰ سالگی می‌مردند، در حالی كه امروز اكثر مردم خصوصا در كشورهای توسعه یافته، بیش از ۶۵ سال عمر می‌كنند.
دستاوردهای توسعه مانند بهبود شرایط اقتصادی - اجتماعی، ارتقای وضعیت بهداشت، تغذیه، مسكن و پیشرفت دانش و فناوری پزشكی از عمده‌ترین دلایل افزایش امید به زندگی به شمار می‌آیند. این تحولات همراه با معرفی روش‌های موفق كنترل موالید كه آن را نیز باید از دستاوردهای توسعه دانست درصد سالمندان را در كل جمعیت افزایش داده است.
گرچه پدیده پیر شدن جمعیت، از نتایج مثبت توسعه به شمار می‌آید ولی اگر برای مواجهه با آن در جهانی توسعه یافته آماده نباشیم، عوارض و پیامدهای منفی بسیاری در پی خواهد داشت.
از جمله آنكه سریع‌تر بودن رشد جمعیت سالمندان به كل جمعیت، منجر به كاهش نسبی جمعیت اقتصادی مولد و تغییر ضریب وابستگی اقتصادی می‌شود كه در صورت نیافتن چاره مناسب، خود می‌تواند مانعی در برابر توسعه اقتصادی باشد.
علاوه بر آن تغییر ساختار خانواده از نوع گسترده به نوع هسته‌ای و جذب زنان به بازار كار نیز سبب می‌شود امكانات خانواده‌ها برای نگهداری از سالمندان به شدت كاهش یابد و باری را كه خانواده قبلا به تنهایی به دوش می‌كشید، ناچار با دولت‌ها تقسیم كند.
اگر این واقعیت را در كنار آسیب‌پذیری بالای افراد سالمند در برابر بیماری‌های جسمی و روان‌شناختی قرار دهیم، به سهولت درمی‌یابیم كه هزینه‌های بهداشتی مربوط به سالمندان برای دولت‌ها كمرشكن خواهد بود. به این ترتیب می‌بینیم كه پیرشدن جمعیت، چالش‌های عمیقی را در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی به وجود می‌آورد كه مقابله با آنها نیازمند ایجاد دگرگونی در ساختارهای مربوطه است ولی نباید از یاد ببریم كه اگر چالش اصلی و عمده بهداشت عمومی در قرن بیستم افزایش امید به زندگی بود، چالش اصلی قرن بیست و یكم <زندگی با كیفیت بهتر> است.‌

دكتر مامك افتخاری

منبع : روزنامه سلامت