تنهایی سالمندان در پایتختی به بزرگی تهران

در خانه هایشان را بسته و به سمت پاتوق ‌همیشگی خود روانه می شوند. از چندین تقاطع شلوغ و ترافیک زده عبور میکنند و هیـــا‌هوی اتومبیل‌هــا را با ‌احتیاطی دلهره‌ا~ور پشت ســر می گذارند. کار هر روزشان همین است. درست شبیه یک پاورقی تکراری.‌دیگر سال هاست که زانوهایشان یاری نمی دهد تا پله های فلزی پل های عابر پیاده را فتح کنند و با امنیت ‌خاطر از خیابان ها بگذرند. سال هاست که اتوبوس سواری را کنار گذاشته اند تا مبادا در انبوه مسافران ‌نفسشان بگیرد و مجبور شوند دقیقه های طولانی به انتظار صندلی خالی بایستند. سال هاست با همه پیاده ‌روهای بـاریـک شهـر کنـار آمده و به پاتوق‌های کوچک همیشگی شان در گوشه یکی از پارک ها دل خوش کرده ‌اند. همین که کنار همسن و سالانشان بنشینند و یکی دو ساعت گپ بزنند برایشان کافی است و اینکه ‌دوباره در خانه ها‌یشان چشم روی هم بگذارند تا شاید فردا را ببینند، فردایی که هیچ فرقی با دیروز ‌ندارد و‌آسمان تهران همان رنگی است که بود.
دست کم برای سالمندان شهر، شرایط هیچ تفاوتی با ‌دیروز ندارد.‌آنها سالمندان شهری هستند که به گفته برخی صاحب نظران روز به روز بر تعداد جمعیت‌شان افزوده می شود ‌اگرچه هنوز هیچ کجای آن از امکانات وفضای مناسب برخوردار نیست و هنوز تا رسیدن به شاخص هایی چون ‌ایجاد زمینه مشارکت اجتماعی برای آنها، تشخیص به موقع پیشگیری از بروز بیماری ها و توجه به وضعیت ‌رفاهی این افراد فاصله بسیاری دارد.‌آنها سالمندان شهری هستند که هنوز هیچ سهم مناسبی از فضاهای عمومی، رسانه ها و وسایل حمل و ‌نقل عمومی به آنها اختصاص نیافته و بسیاری از فضاهای عمومی و خصوصی شهر برای استفاده این گروه از ‌افراد جامعه، سالم‌سازی نشده است و اینها همه در حالی است که بر اساس پیش بینی کارشناسان اجتماعی ‌در آینده با افزایش شدید تعداد سالمندان در شهر مواجه خواهیم بود.‌این پیش بینی بر اساس بالارفتن میانگین عمر افراد در جامعه شهری صورت گرفته است و بر همین مبنا بیشتر ‌افراد جامعه را در آینده نزدیک جمعیت بالای ۷۰ سال تشکیل خواهند داد.‌به گفته قرایی مقدم جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی، میانگین عمر زنان در جامعه ما به ‌‌/۷۵ و این رقم در مردان به ۵/۷۰ سال رسیده است. وی با تاکید بر اینکه به دلیل پیر شدن بافت جمعیتی و بر ‌اساس پیش بینی های جمعیت شناسی باید به فراهم ساختن تسهیلات مناسب برای این جمعیت کهنسال ‌پرداخت، تصریح کرد:" توجه داشته باشید که میانگین موجود در زمینه عمر افراد جامعه در آینده بیشتر می شود ‌چرا که با افزایش سطح بهداشت، میانگین عمر نیز افزایش می‌یابد و به این ترتیب ما دچار پیری جمعیت خواهیم ‌شد. به همین دلیل باید با در نظر گرفتن این مسئله که در آینده با تعداد بیشتری سالمند در جامعه مواجه ‌خواهیم بود به برنامه ریزی برای ارائه خدمات بهتر به ‌آنها بپردازیم."‌
● وجود ۳۰ مانع در فضای شهری برای سالمندان‌
هرچند که در کشورهای توسعه یافته استفاده از امکانات رفاهی برای سالمندان رایگان است و این افراد ‌‌درست پس از بازنشسته شدن می توانند از انواع امکانات سفری، بهداشتی و بیمـه ای بهـره‌منـد شـونـد امـا آنچـه ‌در ایران در کمین سالمندان نشسته، بروز حوادثی است که به دلیل مناسب نبودن فضای شهری برای ‌آنها به وجود می آید. حسین نحوی نژاد مدیر کل توانبخشی سالمندان سازمان بهزیستی کشور ۶۰ ‌درصد این حوادث را وقایع ناگواری می داند که در خانه ها، راه پله ها، آشپزخانه و سرویس بهداشتی در سطح ‌شهر اتفاق می افتد و بیشترین سهم را نیز در میان این وقایع سقوط دارد. یک میلیون سالمند ساکن تهران علاوه بر محروم بودن از تسهیلاتی چون حمل و نقل عمومی مناسب و فضای ‌تفریحی، با ۳۰ مانع بزرگ در فضای شهری روبرو هستند که ‌بر اساس گفته های مشاور ترافیکی شهردار تهران، ‌تردد آزادانه و بدون خطر ،آنها را دچار مشکل می کند. ‌این افراد از سوی دیگر از مشکلات دیگری چون فقدان علائم و تابلوهای راهنمای شهری در فضاهای عمومی نیز ‌رنج می برند. آنها پیرمردان و پیرزنانی هستند که به دلیل برخورداری از برخی نارسایی ‌های شنوایی و بینایی به برخورد مناسب تری نیاز دارند. گاهی لازم است حرف‌ها را برایشان تکرار و علائم ‌موجود در فضای عمومی را برای آنها با رنگ روشن مشخص کنیم. اما نه تنها این ‌ضوابط برای آنها رعایت نمی شود بلکه ‌خانه ها و آپارتمان ها نیز بر اساس شهرسازی و معماری ‌نوین برای رعایت حال سالمندان احداث نمی شوند. در این میان، بی توجهی افراد جوان‌تر خانواده هم به یاری ‌نابسامانی‌های فضای زندگی می‌ا‌~ید و سالمندان از بسیاری مراقبت‌های ضروری محروم می شوند.‌همچنین محدودیت پوشش‌های بیمه ای برای سالمندان، گروهی از آنها را به سمت اشتغال پس از بازنشستگی سوق ‌می دهد و همین مسئله به گفته نحوی نژاد باعث بروز حوادث ناگواری در محل کار سالمندان می شود. سهم ‌وقایعی که در محل اشتغال برای ســالـمنـدان اتفاق می افتد بر اساس اعلام این مقام مسئول‌درصد از کل ‌حوادث ناگوار است. در حالی که انتظار می رود این افراد با گذشت سن از امکانات کافی ‌برای تأمین زندگی برخوردار باشند و در هر محیطی به اشتغال نپردازند.‌
● تنهایی و افسردگی سالمندان
شاید مهم ترین مسئله‌ای که سالمندان شهر تهران از آن رنج می برند تنهایی باشد. تنهــایی در هـیــاهـوی ‌غـریب شهروندانی که به سمت زندگی هـای مـادی جـدیـد و گـرفتاری های متعدد شهرنشینی پیش می‌روند و در ‌این میان بیشتر آنها حـتـی تـوصـیـه هـای مکرر فرهنگی و دینی را نیز درباره احترام و نگهداری از سالمندان از یاد ‌برده انـد.‌در ایـن شـرایـط بـه گـفـتـه قـرایی مقدم آســیـب‌شـنـاس اجتماعی، احساس بیهودگی و افـسردگی در میان سالمندانی که در شهرهای بزرگی ‌چون تهران زندگی می‌کنند بیش از دیگر سالمندان است، چراکه در این شهرها روابط افـراد سـطـحـی‌تـر و کمتر از ‌روابط ساکنان شهرهای دیگر است و زندگی در فضای آپارتمانی نیز شیوه بــرخـورد افـراد بـا سـالـمـنـدان را تـحـت ‌الـشـعـاع قـرار می دهد.‌با این همه به نظر می رسد هنوز تنهایی یک میلیون سالمند تهرانی را کسی جدی نگرفته است و آنها همچنان ‌در وضعیت از دست دادن توانایی ها و دست و پا زدن در کمبود امکـانات رفاهی برای تامین زندگی به سر می‌برند.
گاهی کمبودها در عرصه استفاده از فضاهای تفریحی و فرهنگی شهر تا جایی است که دیگر کمتر کسی ‌از میان‌سالمندان به تنهایی های عمیق دوران کهولت سن می‌اندیشد و بیشتر دغدغه هایشان را یک عبور ‌ساده و کوتاه از خیابان های عریض تشکیل می دهد. گاهی دلهره امرار معاش بر اضطراب تنهایی و بیکاری ‌پیشی می گیرد و سالمندان درگیر و دار عبور از معابر غیر همسطح، پله های زیاد و گذرگاه های باریک شهری‌، تمام اندوه خلوت خود را به استرس زندگی در شهری می سپارند که سالمندانش را دوست ندارد.‌

منبع : روزنامه آفتاب یزد