پدیده کودک آزاری

امروزه خشونت های خانوادگی ، یکی از مسائل مبتلا به جوامع، اعم از شهری و روستایی شده است ومردم نیز به طور عام در برخورد با این معضل ، از مراکز ذی صلاح تنها طالب مجازات متهمان هستند. در حالی که برخورد با این پدیده به نگرش عمیق تری نیاز دارد.
این مسأله زمانی اهمیت پیدا می کند که دریابیم این پدیده با ابعاد مختلف خود می تواند محمل بروز عواقبی باشد که در نهایت بی ثباتی و تزلزل ارکان مختلف اجتماعی را سبب می شود. این که بسیاری از متهمان و مجرمان، خشونت های خانوادگی را عامل اصلی تکوین شخصیت خود و بروز اعمالشان معرفی می کنند، ریشه در این نکته دارد. با توجه به گستردگی بحث خشونت های خانوادگی ، در این نوشتار به یکی از شایع ترین انواع آن یعنی بحث کودک آزاری می پردازیم. کودکان به دلیل ویژگی هی خاصی که از نظر سنی دارند، بسیار آسیب پذیر تر از سایر افراد جامعه هستند.
این آسیب پذیری ممکن است دلایل مختلفی چون صغر سن، عیوب مادر زادی ، بیماری های ویژه ، پایین بودن قدرت تفکر، ناتوانی در تشخیص خوب و بد، مطابقت نداشتن با محیط و ... داشته باشد. از این رو برای پیشگیری از این آسیب پذیری ، والدین ، سرپرستان و سایر اولیایی ک مسؤولیت کودکان رابه عهده دارند، باید آشنایی کافی و علمی از موارد ذکر شده ، بیماری ها، عقب ماندگی ها، ضعفها و عوامل خطر ساز داشته باشند تا آنها را مورد حمایت و مراقبت خود قرار دهند؛ اما متأسفانه گاه بزرگسالان و متولیان امر به لحاظ نداشتن اطلاعات کافی و درست از عوامل مذکور یا به دلایل دیگر به جای حمایت و مراقبت از کودکان ، آنان را مورد آزار و اذیت قرار می دهند که این امر درآینده به یک معضل بزرگ اجتماعی تبدیل خواهدشد.
کودک آزاری ، آن دسته از رفتارهایی را شامل می شود که از سوی سایر افراد، بویژه بزرگساان در برخورد با کودکان انجام می شود و به اشکال مختلف به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب وارد می کند.
● دلایل کودک آزاری :
۱) نا آگاهی والدین :
گاه والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند ، نمی دانند که رفتار آنها، کودک آزاری است. مانند کسانی که کودک را مورد تنبیه بدنی قرار می دهند، آنها را تحقیر و توهین می کنند به نیازهای اساسی آنها بی توجه هستند و این رفتارها را عادی و معمولی می دانند.
۲) مشکلات اقتصادی :
فقر سبب می شود کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش ، بهداشت، تغذیه ، و... محروم شوند یا والدین به دلیل فشارهای مالی با رفتارهایی چون پرخاشگری ، خشونت، بی توجهی و .. کودکان را مورد آزار قرار دهند.
۳) اعتیاد :
اعتیاد به دلیل خصوصیاتی که در افراد ایجاد می کند، مانند پرخاشگری ، بی مسؤولیتی ، کاهش عاطفه و ... سبب می شود کودکان مورد آزار ، بویژه مورد سوء استفاده قرار گیرند.
۴) بیماری های روانی :
در صورتی که والدین به بیماری های روانی مبتلا شوند، با رفتارهایی مانند تند خویی، خشونت، ناسازگاری ، بی توجهی و... که ناشی از بیماری های روانی آنهاست. سبب آزار کودکان می شوند.
۵) مشکلات خانوادگی :
مشاجرات شدید و طولانی والدین ، جمیت زیاد خانواده ، شیوه های تربیتی نامناسب ، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و... سبب می شود کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مسکلات خانوادگی یکی از دلایل کودک آزاری محسوب می شود.
۶) مشکلات کودکان :
کودکانی که به طور نسبی مشکلات پایدار و شدیدی دارند، بیش از سایر کودکان مورد آزار قرار می گیرند. مانند کودکانی که دچار بیماری های جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بی قراری ، بیش فعالی، اضطراب ، شب اداری و ... هستند، به دلیل مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می کنند ونیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات، اغلب مورد آزار جسمی وروانی قرار می گیرند.
۷) مشکلات مدرسه :
مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می شود، مانند انتظار بیش از حد ، ندیدن تفاوت ها، اضطراب ، ترس ناشی از رقابت های شدید ، تبعیض ، تنبیه بدنی ، تحقیر ، توهین و ... سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می شود.
● انواع کودک آزاری :
۱) کودک آزاری جسمی ؛ یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه می زند. به عبارت دیگر، به حالت بالینی کودکان معمولا زیر ۳ سال گفته می شود که یک بار یا به کرات مورد ضرب و شتم و آزار و شکنجه عمدی افراد بالغی که مسؤولیت آنها رابه عهده دارند مانند پدر و مادر ، قیم یا والدین رضاعی قرار گیرند. مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروح کردن، شکستن، کبود کردن و ...
۲) کودک آزاری روانی : شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند. مانند توهین کردن، تبعیض قائل شدن، تحقیر کردن، ترساندن و...
۳) بی توجهی و غفلت؛ یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند خوراک و پوشاک ، بهداشت، مراقبت و سرپناه ، محبت و عاطفه آموزش و ... در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب رساند.
۴) سوء استفاده و کودک آزاری جنسی ؛ یعنی استفاده از کودکان در زمینه مواد مخدر ، واداشتن انها به کارهای دشوار ، سوء استفاده جنسی و به صور مختلف و...
● تبعات کودک آزاری :
کودکی ، دوران رشد و شکل گیری شخصیت است . انواع کودک آزاری در این سالهای حساس و مهم ، به رشد و سللامت آنان آسیبهای جدی وارد می کند. کودکان آزار دیده در تمام جنبه های رشد مانند رشد جسمی ، ذهنی، روانی و اجتماعی بامشکلات و نارسایی های فراوانی رو به رو خواهند شد..
بررسی های انجام شده نشان می دهد که بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی مورد آزار و بد رفتاری قرار گرفته اند، در بزرگسالی، خود به آزار و اذیت کودکان پرداخته اند. نمونه و مصداق بارز آ« ماجرای اخیر پاکدشت و محمد بیجه است که این بزرگ ترین زیان کودک آزاری است ک سبب تداوم آن می شود.
● پیشگیری از کودک آزاری :
کودک آزاری هر چند مانند هر پدیده و بزه اجتماعی خاص جوامع بشری و زندگی جمعی است و هرگز نمی توان آن راریشه کن کرد؛ اما اعمال راهکارهای پیشگیرانه تأثیر بسزایی در کاهش آن خواهد داشت. راهکارهای پیشگیرانه رابر حسب ضرورت ، در درون و برون خانواده ها می توان به کار گرفت.. آموزش خانواده ها در این زمینه از نقش بسزایی برخوردار است.
برخی پدران و مادران با تصور این که روش تنبیهی که علیه کودکان خود در پیش می گیرند، تنها روش تربیتی مؤثر است، گاه ناخواسته آسیبهای جبران ناپذیری را متوجه فرزندان خود می سازند. از این رو آموزش در این زمینه به خانواده ها، بخصوص والدین بسیار جوان یا مسن می تواند مؤثر باشد.
مصونیت عاطفی کودکان در خانواده نیز می تواند بسیاری از رفتارهای احتمالی خشونت باز علیه کودکان را ، هم از سوی خویشاوندان و هم از سوی اجتماع خنثی کند. همچنین بسیاری از والدین باید بیاموزند که برای جلوگیری از سوء استفاده افراد سودجو و منحرف از کودکان و اعمال هر گونه خشونت علیه آنان در اجتماع، باید آگاهی های مفیدی را در اختیار کودکان خود بگذارند و با روشنگری های بموقع، آنان را نسبت به تهدیدها و خطراتی که در کمینشان هستند، مطلع و بیدار کنند.
از سویی، وجود پشتوانه های مؤثر قانونی و تنبیه کودک آزاران از سوی نهادهای قضایی و انتظامی ، ضرورتی است که مبارزه علیه این پدیده شوم بشدت به آن نیازمند است.
▪ پیشگیری همیشه بهتر، آسان تر وسریع تر از درمان است. برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم :
۱) دقت در ازدواج و تشکیل خانواده، خودداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته،شتابزده و ازداواج در سنین پایین.
۲) توجه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب فرزندان
۳) افزایش آگاهی خود در زمنیه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان
۴) پذیرش مسؤولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم ،سرپرست و ... نسبت به کودکان
۵) آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان
۶) توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری مشود.
تقویت روحیه کمک گرفتن هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره و امداد در در مورد کودکان و خانواده ها.

حمید عباس زاده

منبع : قوه قضاییه دادستانی کل کشور