سناریوی های جنگ بیروت

سناریوی های متعددی از آغاز جنگ در بیروت و پشت پرده های آن نقل کرده اند. برخی آن را ورود ناخواسته طرف ها و به ویژه حزب الله به جنگ می دانند و برخی دیگر آن را حساب شده می بینند، اما همه این سناریوها در یک نقطه مشترکند و آن « وادار ساختن حزب الله به جنگ است» تا با ورود مقاومت به جنگ داخلی، پرونده اش را به طور کامل ببندند.
بر پایه اطلاعات دقیق و موثق، یکی از سناریوها، سناریویی است که بنا بر آن، « فرماندهی حزب الله لبنان در ضاحیه جنوبی بیروت» به محاصره درمی آمد و نظام و ساختار این نیرو به طور کامل از بین می رفت: در آستانه شصتمین سالگرد تشکیل اسرائیل و برای یک « اقدام بزرگ زلزله وار» در خاورمیانه و تلافی شکست جنگ سی و سه روزه، دو سناریو پس از ترور حاج عماد مغنیه « حاج رضوان» علیه حزب الله تدارک دیده می شود. در سناریوی نخست، ترور سید حسن نصرالله (در ششم اردیبهشت) طراحی می شود که همکاری امنیتی یک مجموعه لبنانی با طرف اسرائیلی را در پی داشته است. این طرح تنها چند روز پیش از اجرا توسط شبکه امنیتی حزب الله، لو می رود.
منابع اسرائیلی، زمان لغو این عملیات را تنها پنج روز پیش از اجرا اعلام کرده اند. شبکه اطلاعات و امنیت حزب الله « عوامل لبنانی شرکت کننده» در این عملیات را شناسایی می کنند و همین امر، موجب کشف و شناسایی برنامه دوم علیه حزب الله می شود. حزب الله لبنان نتایج تحقیقاتش را به نیروهای هم پیمانش اعلام می کند و هماهنگی لازم برای رویارویی با طرح دوم نیز آغاز می شود. اکنون حزب الله دانسته که لبنان در آستانه یک جنگ فراگیر است.
بخشنامه و مصوبه دولت لبنان برای مخالفت قانونی با شبکه مخابراتی مقاومت اسلامی « حزب الله» و برکناری « سرتیپ وفیق شقیر» از ریاست امنیت فرودگاه که از نیروهای مورد اعتماد حزب الله است، اعلام می شود. بر پایه این مصوبه، همه افرادی که به هر شکلی در راه اندازی و به کارگیری سیستم مستقل مخابراتی حزب الله دست داشته اند، تحت عنوان اخلال به نظام دولت و مصالح عمومی مورد پیگرد قوه قضائیه قرار می گیرند. پیگیری اتهام دخالت حزب الله در فرودگاه بین المللی رفیق حریری بیروت نیز در دستور کار دولت لبنان قرار می گیرد و به این ترتیب، حزب الله رسما به عنوان یک متهم در برابر نهادهای قانونی لبنان خواهد بود.
بنابراین، از پیش روشن است که این اقدامات، منجر به واکنش حزب الله خواهد شد، زیرا یکی از سه استوانه های اصلی ساختار نظام مقاومت اسلامی در لبنان را از دست خواهد داد. ولید جنبلاط، عضو برجسته مخالفان حزب الله، آغازگر جنگ تبلیغاتی « اعلام مصوبه دولت» درباره نظام مخابراتی ارتباطی حزب الله و موضوع فرودگاه بیروت است. زمانی این کار انجام می شود که لبنان در آستانه یک اعتصاب سراسری است. اعتصاب آغاز و همزمان مصوبه دولت از سوی « وزیر تبلیغات یا همان سخنگوی دولت لبنان »، یعنی غازی عریضی، اعلام می شود. در این روز، برخی از نیروهای شبه نظامی وابسته به جناح ۱۴ مارس (نیروهای المستقبل وابسته به سعد حریری) به سوی اعتصاب کنندگان در خیابان ها تیر اندازی می کنند و تعدادی مجروح می شوند.
همزمان با این تحولات، حزب الله لبنان در اطلاعیه ای از کنفرانس مطبوعاتی سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب الله ، خبر می دهد. سید حسن نصرالله، عصر روز پنجشنبه (هفته گذشته)، مواضع حزب الله را در برابر اقدامات دولت بیان کرده و اعلام می دارد، « پیگرد عوامل اجرایی شبکه مخابراتی حزب الله و آسیب رساندن به این سیستم ارتباطی به منزله جنگ علیه مقاومت اسلامی لبنان است و از این لحظه به بعد، حزب الله در برابر هر اقدامی، متناسب با آن واکنش نشان می دهد.» کمتر از نیم ساعت پس از پایان سخنان سید حسن نصرالله، درگیری های مسلحانه در بیروت در « کورنیش المزرعه» و « الطریق الجدیده» و همچنین سناریوی اصلی آغاز می شود; این سناریو چیست؟ این همان سناریوی دوم است: جنگ بین حزب الله و نیروهای وابسته به المستقبل آغاز می شود.
این نبرد رکن اساسی جنگ بین شیعه و سنی است و فضای نبرد جدی در لبنان و در نقاط گوناگون آن بین طایفه شیعه و سنی شکل می گیرد. همین امر موجب دو تحول در شهر طرابلس در شمال لبنان می شود; نخست این که شبه نظامیان اهل سنت وابسته به حریری، شهر را در سیطره خود می گیرند و دوم آن که « ارتش لبنان با گرایش سنی» با پیوستن به شبه نظامیان سنی، وارد جنگ طایفی می شود و با همه امکانات به سوی بیروت حرکت می کند. سپس نبرد اصلی در منطقه جبل، منطقه دروزی نشین آغاز می شود. در این منطقه، همه مناطق درزوی نشین مانند «عالیه»، «الشویفات»، «تله ۸۸۸»، «عیتات»، «المعروفیه» و «وادی شحرور» تا «عرمون» و «بشامون» و سپس تا «خلده»، به کنترل نیروهای وابسته به ولید جنبلاط درمی آید. روستاهای مسیحی در جبل مانند «عین السیده»، «عین الرمانه» و «سوق الغرب» نیز تحت کنترل نیروهای شبه نظامی حزب سوسیالیستی ولید جنبلاط درمی آید. در این حملات، روستای کیفون به عنوان اصلی ترین پایگاه حزب الله در جبل، در آغاز نبرد ها به تصرف نیروهای جنبلاط درمی آید و این سیطره نظامی تا خط ساحلی تا « الناعمه» امتداد می یابد و سپس با وارد کردن سلاح های سنگین و آتش باری توپخانه ها از جبل، دو راه اصلی بیروت یعنی « راه بیروت دمشق» و « راه بیروت صیدا» قطع شده و فرماندهی حزب الله در بیروت و به شکل دقیقتر در « ضاحیه جنوبی» به محاصره درمی آید.
این محاصره با ورود شبه نظامیان و نیروهای الحاقی ارتش متشکل از نیروهای اهل سنت از شمال در طرابلس به سوی بیروت کامل می شود. به این ترتیب، نیرویی در حدود بیست هزار نفر علیه حزب الله وارد جنگ می شوند که بخش اعظم آن از منطقه دروزی نشین شوف است. رسانه های تبلیغاتی همسو با مخالفان حزب الله نیز « جو درگیری شیعه و سنی» را تشدید می کنند تا امکان بسیج بیشتری از مخالفان حزب الله در جنگ فراهم شود.
با افزایش قدرت نظامی حزب الله در بیروت و کنترل کامل بر بخش غربی بیروت، دولت لبنان از دولت های عربی و جامعه بین الملل کمک می خواهد و بنا بر اقداماتی از پیش تعیین شده در شورای امنیت، دولت آمریکا پس از استقرار دوباره نیروی دریایی خود در برابر سواحل بیروت، دستور آتشباری ناوگان دریایی خود به سوی مواضع حزب الله در ضاحیه را صادر می کند تا حزب الله در مرکز فرماندهی اش در بخش جنوبی بیروت زمینگیر و سپس نابود شود. با این کار، مقاومت اسلامی در مرکز متلاشی و این مجموعه منسجم به دو تکه; یکی در بیروت و دیگری در جنوب تقسیم می شود که دیگر امکان بازسازی نخواهد یافت. پایان این سناریو، خلع سلاح حزب الله به بدترین تراژدی ممکن است تا همزمان با خلع سلاح، نابودی کامل آن را در پی داشته باشد. این نیرو با نام یک حزب طایفی و افراطی مورد هجوم همه جانبه داخلی و منطقه ای قرار می گیرد.
همزمان با این طرح و بسته شدن فرودگاه بیروت تا مدت زمان نامعلوم، فرودگاه « القلیعات» در شمال به سرعت راه اندازی می شود تا فرود هواپیماها و از جمله هواپیماهای لجستیک آمریکا برای کمک به طرف های درگیر علیه حزب الله فراهم شود. «القلیعات» درست در دو کیلومتری جایی است که قرار بوده تا پایگاه نظامی آمریکا در آن بنا شود و این همان جایی است که در سال ۱۹۸۲، آرییل شارون از بشیر جمیل، رئیس جمهور وقت خواست تا فرودگاهی در آن بنا شود.
وجود القلیعات در یک منطقه سنی نشین در نزدیکی شهر عکار، از نظر آمریکایی ها، یک امتیاز است. در معادله توازن قوا در سناریوی دوم نیروهای مسیحی مخالف حزب الله به دلیل استقرار در شرق بیروت، از معادله نظامی به دورند و نیروهای مسیحی متحد با جنبلاط و سعد حریری به منزله عقبه آنها قرار می گیرند. اما این سناریو شکست می خورد: ائتلاف مخالفان و متحدان حزب الله به صورت مشترک در پنجشنبه شب گذشته در بیروت، به سرعت استقرار می یابند. همه پایگاه های وابسته به سعد حریری سقوط می کند و از همه مهمتر، ولید جنبلاط و سعد حریری در محل اقامتشان در « قریطم» و « کلمانصوه» به محاصره درمی آیند.
جنبلاط که قرار بود در جبل در « المختاره» استقرار یابد و از آنجا، فرماندهی عملیات را به عهده گیرد، در بیروت زمینگیر می شود. ائتلاف مخالفان در جبل (مناطق دروزی نشین) با برنامه پیشین به سرعت مستقر می شوند و فرماندهی مشترک نیروهای وابسته به جنبلاط در همان ساعات اولیه، قدرت عمل خود را از دست می دهد. با خروج ارتش از بین درگیری ها و بازگشت به پادگان ها و دستور فرماندهی ارتش مبنی بر دخالت نکردن مستقیم در درگیری ها، طرح جدایی افسران سنی ارتش در شمال لبنان و شهر طرابلس با شکست روبه رو می شود و طرح ایجاد شکاف طایفی سنی و شیعه در ارتش و حرکت به سوی بیروت از طرابلس نیز به کلی از بین می رود.
در پی آغاز درگیری و تعطیلی روزنامه المستقبل، رادیو اذاعه الشرق و تلویزیون المستقبل وابسته به جریان سعد حریری، بازوی رسانه ایی جنگ طایفی شیعه و سنی، با دخالت روحانیون اهل سنت و شیعه، روند تبدیل درگیری ها به ایجاد جنگ شیعه و سنی نیز با شکست روبه رو می شود. نیروهای ائتلاف مخالفان به سرعت خیابان های بیروت را تا کاخ نخست وزیری در تسلط می گیرند و برای جلوگیری از بروز فتنه طایفی، به سرعت مراکز تحت تسلط خود را به ارتش تحویل می دهند; کاری حساب شده که فرضیه ایجاد جدال و درگیری نظامی بین ارتش و مخالفان را نیز به کل متلاشی کرد.
اکنون درگیری های متفرقه در منطقه جبل و طرابلس جریان دارد و انتظار می رود این روند همچنان ادامه یابد. دولت سینیوره با فشار ائتلاف مخالفان، پذیرفته است تا دو مصوبه گذشته خود، پیرامون شبکه مخابراتی و تغییرات در امنیت فرودگاه را پس بگیرد، هرچند تا کنون و با نام « گفت وگوی اولیه با هیات وزرای خارجه اتحادیه عرب» و حد نصاب نرسیدن هیات وزرا، این اقدام رسمی را انجام نداده است. بازگشت ناوگان « یو.اس.اس.کول» آمریکا به سواحل لبنان، بار دیگر، خوشحالی را در چهره دولت نمایان ساخت، اما ارتش لبنان در یک موضع ملی، پذیرفته است که موضوع شبکه مخابراتی حزب الله را به گونه ای حل خواهد نمود که هیچ گونه آسیبی به مقاومت اسلامی لبنان وارد نشود و دستور بازگشت « سرتیپ وفیق شقیر» به ریاست امنیت فرودگاه را نیز صادر کرده است.
در همین حال، ارتش به منظور استقرار نظم و آرامش، برای برچیدن بساط شبه نظامیان در بسیاری از نقاط متشنج مستقر شده است. با این همه و به رغم شکست دو سناریوی ایجاد « فتنه در لبنان »، برخی امور، نشان از سناریویی دیگر دارد که می توان آن را «سناریوی سوم» نامید که عوامل اجرایی جدیدی خواهد داشت; تعطیلی سفارت عربستان در بیروت و خروج سفیر « عبدالعزیز خوجه» و کارکنان این سفارت از راه دریا از لبنان و وصول ناوگان « یو.اس.اس.کول» آمریکا، چه بسا نشانه هایی بر سناریوی سوم باشد.

علی منتظری

منبع : روزنامه ابتکار