لزوم قیمت‌گذاری گندم قبل از کشت

بعد از شادی زودگذر جشن خودکفایی گندم و حضور دوباره ایران در بازار خرید گندم (آن هم ۶ میلیون تن)، جدای از طنز تلخ آن قصه پرغصه یعنی جشن خودکفایی، قیمت‌گذاری دولتی نسبت به محصولا‌ت کشاورزی را نیز باید در نظر داشت. گندم یکی از محصولا‌ت استراتژیک جهان است، نان هنوز غذای عمده مردم دنیا است، بسیاری از مواد غذایی دیگر از نشاسته گندم تولید می‌شوند؛ از ماکارونی گرفته تا شیرینی نیاز به این محصول وجود دارد. تقریبا تمام کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی توانسته‌اند خود را در زمینه گندم خودکفا کنند و اگر مانند ژاپن یا کره مثلا‌ خاک کافی برای تولید گندم ندارند صرف‌نظر از برنامه غذایی آنها که بیشتر از برنج و ماهی تشکیل می‌شود، اما به گندم اهمیت ویژه‌ای داده‌اند تا جایی که جزو کشورهای واردکننده ثابت گندم نیستند. گندم قیمتی جهانی دارد، از اهمیت گندم همین بس که سازمان ملل متحد زیرمجموعه‌ای به نام <فائو> که مربوط به غله است را دایر کرده و مرکز آن رم پایتخت ایتالیا است.
البته با حضور آقای احمدی‌نژاد در نخستین سفر اروپایی‌اش که مسائل پیرامونی زیادی به وجود آورد، کسانی که از فائو بی‌خبر بودند با این نام‌آشنا شدند. این همه را گفتم تا با آغاز پاییز و شروع فصل کشت گندم، به این نکته اشاره کنم که اگر مسوولا‌ن درصددند تا تولید گندم، مورد توجه دوباره کشاورزان قرارگیرد از هم‌اکنون به فکر باشند. ظاهرا قیمت غله در بازار جهانی ۶۰۰ دلا‌ر در هر تن است یعنی هر کیلو نزدیک به ۶۰۰ تومان، به این قیمت هزینه حمل، آن هم از آن سوی آب‌ها را اضافه کنید.
خواه از کانادا - یا در کشمکشی که به وجود آمده و وزارت بازرگانی انکار اما آمریکا اقرار می‌کند - مستقیما از آمریکا- یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن گندم خریداری کرده باشیم. در دولت‌های سابق قیمت تضمینی گندم هرچند مطابق با قیمت جهانی نبود اما سالیانه حداقل به تناسب افزایش قیمت سایر داده‌های کشاورزی مانند کود و سم و بذر و هزینه کاشت و داشت و برداشت اضافه می‌شد و همین افزایش تدریجی هرچند ظلم به کشاورز ایرانی و لطف به کشاورز گندم‌کار خارجی بود اما درنهایت باعث تشویق کشاورزان در کشت گندم می‌شد. دولت نهم اما در سر هوای دیگری داشت، دولت‌نشینان که فضای کشاورزی را کمتر مورد لطف قرار می‌دادند طرح تثبیت قیمت گندم را در سال‌های اول و دوم ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد پیاده کردند. اما مهار سایر قیمت‌ها و داده‌های کشاورزی دست رئیس دولت نبود، سال اول کشاورزان گندم را به این امید کاشتند که همانند سالیان گذشته افزایش قیمتی حداقل در حد تورم یا افزایش شاخص را شامل شود. این اتفاق در سال اول ریاست‌جمهوری نهم نیفتاد، سال دوم هم در برهمین پاشنه چرخید، هرچند جشن خودکفایی برگزار شد، اما در سال سوم دیگر کشاورزان باور کرده بودند که باید دنبال محصول دیگری غیر از گندم رفت. با بروز علا‌ئم خشکسالی علی‌رغم اعلا‌م سازمان هواشناسی مبنی بر بارندگی مناسب، کشاورزان کشت جو را ترجیح دادند.
دولت در سال سوم و زمانی به فکر افزایش قیمت گندم افتاد که هم خشکسالی و هم کشت جایگزین یعنی جو و کلزا کار خود را کرده بود. سال گذشته گندم به قیمت ۲۸۰ تومان بعد از ۳ سال تثبیت قیمت توسط دولت خریداری شد اما بازار آزاد، گندم کشاورزان را از ۳۳۰ تومان تا ۳۵۰ تومان و بیشتر خریداری کرد. برای نمونه سال قبل شهرستان ساوه به عنوان یکی از مناطق گندم‌خیز ۱۶۰ هزار تن گندم تحویل دولت داد، اما سال زراعی گذشته این رقم به ۲۰ هزار تن هم نرسید، بخشی از این تفاوت تولید مربوط به خشکسالی بود، بخشی به جایگزینی جو و کلزا و بخش مهم‌تر به بازار آزاد برمی‌گردد، بازاری که در سال‌های گذشته حداقل با این وسعت در بخش گندم دایر نبود. فصل کشت گندم نزدیک است، دولت اگر قصد دارد که تولید بیشتری در داخل داشته باشیم هم‌اکنون باید قیمت گندم را تعیین کند، بین قیمت بازار جهانی یعنی ۶۰۰ تومان تا خرید تضمینی ۲۸۰ تومان داخلی هیچ ارتباط منطقی‌ای نیست، جو هم‌اکنون با قیمتی حدود ۴۵۰ تومان به فروش می‌رسد و طبیعی است کشاورز رغبتی به کاشت گندم آن هم با قیمت ۲۸۰ تومان ندارد و سال آینده هم لا‌بد قیمت جهانی افزایش خواهد یافت و ایران که در ردیف‌های اول خریداران گندم از بازار جهانی است فاصله خود را تا ردیف اول با عدم تعیین قیمت تضمینی خرید در فصل کشت کوتاه‌تر خواهد کرد. جای دوری نمی‌روم، نگارنده به عنوان کشاورز با این قیمت راضی نیستم گندم بکارم و از هم‌اکنون در فکر آنم که محصول دیگری بکارم، سایر کشاورزان منطقه‌ای که من در آنجا فعالیت دارم هم حتی حاضرند محصولا‌ت زمستانی مانند شلغم بکارند اما رغبتی به کشت گندم ندارند. کسانی که برنامه‌ریز دولت در بخش کشاورزی و بازرگانی هستند صلا‌ح را در خرید گندم از خارج می‌بینند و لا‌بد در این خرید منافعی هست.
چنانچه کشور امارات که اصلا‌ زمین قابل کشت گندم ندارد یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گندم به ایران است و با کمی دقت متوجه می‌شویم هم وزیر بازرگانی ایران درست می‌گوید که از آمریکا خرید گندم نداشته‌ایم و هم آمریکا درست می‌گوید که به ایران گندم فروخته است زیرا امارات مزارع گندم و جو ندارد اما منافع خرید خارجی وجود دارد و همین منفعت‌طلبان به باور من اجازه نمی‌دهند قبل از فصل کشت، قیمت گندم توسط دولت تعیین شود. اما اگر دولت حساب خود را از منفعت دلا‌لا‌ن جدا می‌داند - که به یقین می‌داند - با واقعی کردن قیمت گندم و برابر دانستن کشاورز زحمتکش ایرانی با کشاورز مرفه خارجی و تعیین قیمت مناسب و اعلا‌م آن قبل از فصل کشت می‌تواند باعث دلگرمی کشاورزان و کشت گندم و در نهایت تولید بیشتر در سال آینده باشد. نکته جالب توجه فروش بذر از ناحیه دولت به قیمت نزدیک به ۴۰۰ تومان است. این سوال از وزیر کشاورزی باید پرسیده شود، یک کیلو گندم بذری چه میزان برای دولت هزینه دارد که گندم کیلویی ۲۸۰ تومان را مثلا‌ بوجاری شده ۴۰۰ تومان به کشاورز می‌فروشید؟ گندم در جنگ سرد بین شرق و غرب کم از سلا‌ح‌های پیمان ناتو در ناتوان جلوه دادن کمونیسم روسی کارگر نبود، این سخن گورباچف که <ما فضا را تسخیر کردیم اما نتوانستیم نان سفره مردممان را تامین کنیم> درواقع یکی از دلا‌یل قوی فروپاشی شوروی بود. گندم غذای مردم است، همانگونه که مدعی هستید نان آخرین محصولی است که یارانه آن قطع خواهد شد پس باور داشته باشید گندم باید اولین محصولی باشد که کشاورزان رغبتی به کشت آن داشته باشند. با این بی‌برنامگی در تعیین قیمت گندم اشتیاق کشت آن را از کشاورزان در آغاز فصل کشت نگیرید.

نعمت احمدی

منبع : روزنامه اعتماد ملی