کمرنگی عدالت طلبی در تصاویر گذشته

نقش صدا و سیما در تبیین و تصویر گذشته و حال و تزریق امیدواری نسبت به افق پیش رو بر کسی پوشیده نیست و درباره این جایگاه بسیار صحبت شده است. اما آنچه که در این هدف گذاری و اجرا مهم و قابل بحث و بررسی است چگونگی انتقال مفاهیم موردنظر است.
تلویزیون با درک این اساس، هر سال بهتر و جذاب تر در زمینه تصویرسازی تاریخ انقلاب ظاهر می شود. خصوصا که در دو سال گذشته با باز کردن در آرشیو سازمان به روی برنامه سازان، بسیاری از تصاویر بکر و موثر روانه آنتن ها شدند و بر همین پایه، سریال سازان هم رویکردی به بازنمایی زوایای گذشته و تاریک و روشن های تاریخی حرکت و جنبش مردمی پرداختند.
امسال مطابق معمول تلویزیون صفحه رنگارنگی از نمایش، مستند، بازسازی، سریال، سخنرانی، خاطره گویی و غیره داشت، اگرچه همچنان به نظر می رسد که در بخش سریال سازی می بایستی بیش از پیش سرمایه گذاری کرد، چرا که به تایید همه صاحب نظران و متخصصان رسانه، هنوز هیچ قالبی به اندازه فیلم و سریال قادر به تاثیر ماندگار در مخاطب نیست.
تلویزیون در دهه فجر امسال با اینکه در زمینه سریال دستش خالی نبود، اما در حد و اندازه لازم هم نبود. دو سریال «عمارت فرنگی» و «شب می گذرد»، نمونه هایی از این گرایش بودند.
اولی با دستمایه قرار دادن ظهور تا سقوط رضاشاه، تاریک ترین دوران تسلط بیگانه بر این سرزمین را تصویرسازی کرده بود و دومی با دستمایه قرار دادن مسایل اجتماعی و خانوادگی در پوسته ای سیاسی-تشکیلاتی سعی در معرفی فضای سیاه گذشته داشت.
علاوه بر سریال های فوق چند کار داستانی، کلیپ های تازه و فیلم های ویدیویی با قصه روزهای انقلاب و آثار تکراری و مجموعه های ماندگار سی سال گذشته و کارهایی از این دست آنتن را حال و هوایی با ایام پیروزی انقلاب بخشیده بود. تلاش هایی که هرچند نباید آنها را دست کم گرفت ولی نسبت به ارایه نمایی از آنچه باعث خیزش های مردمی شد، حداقل به حساب می آیند.
بخشی از مسایل مبتلا به ایران در دوران گذشته بی تردید وابستگی و چگونگی نفوذ و تسلط بیگانگان است، اما همه چیز به اینجا ختم نمی شود. آنچه وجود داشت، شدت دین زدایی و محرومیت اقتصادی و عقب ماندگی کشور از دنیای روبه رشد بود. متاسفانه در برخی کارهای با مضامین انقلاب - طی دو سال گذشته با این واقعیت ها مخدوش می گردد و یا یکی پررنگ و دیگری در سایه قرار می گیرد.
اینکه سعی شود - آگاهانه یا ناآگاهانه- مردم ایران در قبل از انقلاب بی مشکل از نظر اقتصادی معرفی شوند و صرفا عنوان شود که مسئله اشان چیز دیگری بود و یا برعکس اینکه ابعاد مادی پررنگ و به نقش معنویات توجه نشود، هر دو گرایش، از تاثیرگذاری لازم برخوردار نیست .توجه کنید گرایش کارهای کنونی بر این پایه استوار است:
«آدم گشنه شورش می کند ولی انقلاب را آدم های آگاه انجام می دهند. انقلاب ۵۷ را جریانات سیر، آگاه و دارای درد دین شروع و به پیروزی می رساندند.»
اگرچه مضمون فوق خالی از حقیقت و واقعیت نیست و می تواند درباره رهبران دین مدار انقلاب و از جمله امام(ره) صادق باشد که گرسنگی عامل اعتراض ایشان نگردید، اما مگر تحقق عدالت یکی از اصول و ارکان دین مبین اسلام نیست و مگر غیر از این است که بی عدالتی اقتصادی و شکاف طبقاتی و فقر اکثریت مردم ایران در گذشته فریاد و اعتراض دردمندی مانند امام (ره) را بلند کرد و مردم نیز به این فراخوانی پاسخ دادند.
صحبت های امام(ره) موجود است و هر هنرمندی می تواند به آن مراجعه کند تا ببیند که در قریب به اکثریت فرمایشات ایشان سرمایه داری فاسد محکوم و متقابلا مردم پابرهنه، ولی نعمت های انقلاب معرفی می شوند.
این یک خطر جدی فرا راه پوپایی هنر و خود انقلاب است که سعی می شود تا در آثار نمایشی و سخنرانی ها تدارک دیده شده برای ایام دهه فجر، گرایش ضدسرمایه داری انقلاب کمرنگ جلوه داده شود. این مهم به شکل ظریفی چند سالی است در بطن همه کارها جلوه دارد و در برنامه های امسال دهه فجر پررنگ تر بود. در حال حاضر در فیلم ها از عامل شکاف طبقاتی برای کشمکش، خبری نیست و چون این عناصر از قصه ها حذف می شود، مسایل سطحی و از جمله عشق و عاشقی های مخرب و ضدفرهنگی باقی می ماند.
در پایان این مطلب بهتر است تا از برنامه زندانیان سیاسی یاد کنیم که با خلاقیت و بدون برخی ظواهر یک حرکت موثر سیاسی اجتماعی و افشاگرانه درباره رژیم گذشته بود. فضاسازی های تحقیق شده، آدم های واقعی لوکیشن و زندان - همه به نوعی در خدمت مستنداتی بود که تاثیر نمایشی داشت. این برنامه با اینکه موضوعیت آن جدید نبود اما ثابت کرد که بسیاری از دستمایه های مرتبط با انقلاب هست که در صورت نزدیک شدن خلاقانه به آن می تواند، جذابیت داشته باشد. این برنامه نمونه کوچکی از مسایل است که نشان می دهد جفاهایی در گذشته به این مردم شده است که اگر مدیریت شود، هر نکته آن می تواند ایده موفقی برای یک سریال و فیلم باشد.

محمدعلی ایرانمنش

منبع : روزنامه کیهان