شکل گیری انجمن اسلامی دانشگاه

وقتی من در سال ۱۳۲۷ وارد دانشگاه شدم، دانشگاه تهران حدود پنج هزار دانشجو داشت و از همان ابتدای ورود به دانشگاه به انجمن اسلامی دانشجویان پیوستم. انجمن اسلامی دانشگاه در آن زمان حدود ۳۰ عضو داشت. در دانشکده فنی هم از ۲۵۰ دانشجو، تنها ۵ نفر عضو انجمن اسلامی بودند و نکته قابل توجه نیز آن بود که در آن زمان دانشجویان مذهبی مجبور بودند عقیده خود را مخفی کنند.
اگر کسی در منظر عمومی نماز می خواند یا نام خدا را بر زبان می آورد، باید توضیح می داد. این جو غیرمذهبی در دانشگاه هم به دلیل غیرمذهبی بودن جامعه بود. جامعه ایران از زمان قاجار به سوی تجدد روی کرده بود. این تجدد از سوی رضاشاه و اعوان و انصارش که پیشگامان شبه مدرنیسم محسوب می شدند، گرایش به تجدد و تمدن و پیشرفت را به ظواهر محدود کردند. اقدام رضاشاه در متحدالشکل کردن البسه و کشف حجاب با دو برخورد متفاوت روبه رو شد؛ گروهی به استقبال کشف حجاب رفتند و دیگران به مقابله با آن پرداختند. موافقت با کشف حجاب از سوی گروهی از مردم به واسطه حاکمیت شبه مدرنیسم بود که به تبلیغ مظاهر تمدن اروپایی می پرداخت و در نتیجه نفی مذهب و اعمال و ظواهر و احکام مذهبی در جامعه رسوخ کرد.
در جایی مانند دانشگاه که فعالیت توده یی نیز زیاد بود و زمینه های باقی مانده از دوران رضاشاه نیز وجود داشت، گرایش های مذهبی بسیار غریب بود و اگر کسی مذهبی بود و نماز می خواند با وی برخورد می شد. این وضعیت تا زمانی که جبهه ملی تشکیل شد و دانشجویان مبارز غیرتوده یی در آنجا متشکل شدند، ادامه داشت.
انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۳ از سوی تعدادی از دانشجویان مسلمان تشکیل شد. موسسین اولیه آن، تا آنجایی که من به خاطر دارم، عبارت بودند از دکتر حسین عالی که هم اکنون هم در قید حیاتند و از پزشکان معروف و برجسته کشور هستند. ایشان پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه هم به مبارزات خود ادامه دادند و از فعالان حرکت ملی - مذهبی بودند و به عضویت نهضت آزادی هم درآمدند و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم مدتی استاندار لرستان شدند. به جز ایشان آقای منصور بیگی دانشجوی پزشکی، آقای مهدوی شهرضایی دانشجوی رشته معقول و منقول، مرحوم محمد نخشب دانشجوی علوم سیاسی، آقای ابن شهیدی دانشجوی رشته پزشکی و چند نفر دیگر نیز در تاسیس انجمن مشارکت داشتند.
نکته یی که در اینجا لازم به ذکر می دانم آن است که در پاره یی از کتب و مقالات، مرحوم مهندس بازرگان را به عنوان موسس انجمن اسلامی دانشگاه ذکر کرده اند، که این مطلب صحیح نیست. در آن زمان مرحوم مهندس بازرگان دانشجو نبودند و در زمره موسسین انجمن نبودند ولی دانشجویان با ایشان ارتباط مستمر داشتند و از ایشان برای سخنرانی دعوت به عمل می آوردند و علاوه بر آن، مهندس بازرگان از آنها حمایت های مختلف نیز به عمل می آوردند، ولی انجمن اسلامی مستقل بود.
انجمن اسلامی دانشجویان در ابتدای حرکت خود جهت گیری خاصی از لحاظ سیاسی نداشت و اصولاً جریانی فرهنگی بود و همه نوع گرایشی را درخود جای می داد و دانشجویان مذهبی که از لحاظ سیاسی نیز دیدگاه های متفاوت داشتند به عضویت آن در می آمدند و چون عموماً جریان های دانشجویی از ماهیت ثابت و یکنواختی به دلیل تغییر اعضای آن برخوردار نیستند، لذا پس از فارغ التحصیلی ما شاهد آن بودیم که اعضای انجمن جهت های متفاوتی را انتخاب می کردند.

برگرفته از خاطرات مهندس عزت الله سحابی

منبع : روزنامه اعتماد