مدیریت دانش: نردبان بهره‌برداری از نتایج تحقیق

● مقدمه:
تاكنون دانشمندان وقت خود را صرف تولید دانش می‌نمودند اما امروزه اقدامات بیشتر به بهره‌برداری از دانش علمی جهت یافته است.
▪ هانری و بوكستون سه دلیل عمده برای ارزیابی مزایای تحقیقاتی بیان نموده‌اند:
- توجیه منابع صرف شده در تحقیقات سلامت
- اولویت‌دهی مخارج
- شناسایی راههای بهبود اداره و مدیریت تحقیق به منظور افزایش احتمال كسب نتایج مفید در آینده.
ریچ، در مقاله خود بیان می كند كه با افزایش تاكید بر اقدامات و سیاستهای مبتنی بر شواهد محققان، كاركنان و سیاستمداران به دنبال راههایی برای افزایش استفاده از یافته‌های تحقیقاتی می‌باشند (۱).
در این مقاله در ابتدا رویه‌های معمول برای اندازه‌گیری بهره‌برداری از دانش مرور می‌شود، سپس مفاهیم و یافته‌هایی برای تحقیقات و سیاستهای آینده بررسی می‌شود. مطالعات قبلی سعی نموده‌اند فاكتورهایی را شناسایی كنند كه حوزه بهره‌برداری را توضیح می‌دهد. در این مقاله هر مرحله از معیار بهره‌برداری از دانش بطور جداگانه مورد مطالعه قرار گرفته و همچنین با مراحل قبلی مقایسه شده است تا فاكتورهایی تعیین شود كه محققان را قادر به بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش بنماید یعنی از انتقال به شناخت، از شناخت به ارجاع، از ارجاع به تلاش و از تلاش به نفوذ و از نفوذ به كاربرد، توزیع و ارتباط احتمال انتقال نتایج تحقیقاتی را به رده‌های بالاتر نردبان بهره‌برداری از دانش افزایش می‌دهد و همچنین سیاست‌گذاران باید تلاش خود را برای سفارشی نمودن نتایج تحقیقاتی با توجه به نیاز كاربران افزایش دهند (۲). هدف از این پژوهش، مطالعه عوامل مؤثر در بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش و اشقاق مفاهیمی برای تحقیقات آینده می‌باشد.
● روش کار:
جهت تعیین فاكتورهای موثر در بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری با استفاده از كلید واژه‌های بهره‌برداری از دانش ، بهره‌برداری از تحقیق و عمومیت‌دهی نتایج تحقیقاتی در سایتهای گوگل، بلاك وال، پاب مد، ساینس دایركت مورد جستجو قرار گرفتند، با توجه به تئوریها و نتایج بدست آمده عوامل موثر در بهره‌برداری از تحقیق مشخص گردید.
● نتایج:
معیارهایی برای بررسی بهره‌برداری از دانش وجود دارد كه مربوط به جنبه‌های مختلف فرایند تصمیم‌گیری می‌باشد استفاده مفهومی از دانش به مواردی اطلاق می‌شود كه یك مطالعه ایده‌ها، تئوریها و فرضیه‌های جدید برای شرح موضوعات و حقایقی ایجاد می‌كند كه در حول وحوش زمینه تصمیم‌گیری قرار دارند، بدون اینكه در تصمیمات تغییر ایجاد نمایند. استفاده نمادین (سمبولیك) از دانش زمانی رخ می‌دهد كه شركت‌كنندگان و تصمیم‌گیرندگان از دانش برای معقولانه جلوه دادن نظراتشان استفاده می‌كنند (۲).
مدیر كل سازمان جهانی بهداشت (WHO) در گزارش ۲۰۰۴ بهداشت جهانی (دانش برای سلامت بهتر) ذكر نموده است كه گزارش تحقیقات باید بازتاب دقیقی از چگونگی پیشرفت در تحقیقاتی باشد كه منجر به بهبود و برابری سلامت در جامعه شده است. سازمان جهانی بهداشت تحلیل سیستمهای پژوهش در سلامت (HRSA) را آغاز نموده است كه یك جز از این پروژه ارزیابی بهره‌برداری از تحقیقات مرتبط با سلامت است. در این پروژه موضوعات مربوط به بهره‌برداری از تحقیقات بهداشتی در سیاست‌گذاری‌ها بررسی می‌شود. با بررسی فرایند سیاست‌گذاری مشخص شده است كه فرایند بهره‌برداری از تحقیقات بسیار پیچیده است و دارای موانع بسیاری است و با وجود كلیه موانع موجود فاكتورهایی وجود دارد كه بهره‌برداری از تحقیق را افزایش می‌دهد. بررسی تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد كه از زمان درك اهمیت بهره‌برداری از تحقیقات اقدامات بهره‌برداری از تحقیقات افزایش یافته است. برای سازمانی نظیر سازمان جهانی بهداشت اجرای چنین ارزیابی با هدف تهیه مداركی از استفاده موثر از نتایج تحقیقاتی مهم است زیرا از این طریق می‌توان از تهیه منابع بیشتر برای تحقیقات سلامت پشتیبانی نماید.
بخش عمده‌ای از گزارش اقتصاد كلان مربوط به مطالعه بهره‌برداری از تحقیق می‌باشد كه از این طریق راههای موثر استفاده از تحقیقات سلامت مشخص شده و محققان را به تلاش بیشتر تشویق می‌كند.
در طی سالهای گذشته بیشتر بر انجام تحقیق، هدف‌ها و فرضیه‌ها، روش‌شناسی و اعتبار تاكید شده، ولی در ارتباط با بكارگیری نتایج تحقیقات مشكل وجود داشته است. از تحقیقات برای موارد راهبردی توسط گروه‌هایی نظیر وزیر تحقیقات، وزارت تحقیقات، مدیریت ارشد دانشگاهها، مدیران حرفه‌ای بخش‌های دانشگاه، محققان فردی، شركتهای خصوصی، گروه‌های ذینفع، سازمانهای عمومی استفاده می‌شود (۳).
معمول‌ترین معیارهای مطرح شده، بهره‌برداری از اطللاعات لارسن، سطوح هال در معیار استفاده، معیار ارزیابی بهره‌برداری جانسون، شاخص بهره‌برداری از تحقیق هورسلی و پیلز، معیار تأثیر سیاست كلی واندروال و بولاس می‌باشد. اما این معیار‌ها بر استفاده ابزاری یا رفتارهای قابل مشاهده تاكید و بر كاربرد‌های خاص متمركز می‌شوند، معیار كوت و ویداوسكی دارای این نقایص نمی‌باشند. معیار استفاده شده در این مطالعه معیاركوت و ویداوسكی می‌باشد كه شامل مراحل بهره‌برداری ذیل می‌باشد:
انتقال، شناخت، ارجاع، تلاش، نفوذ و كاربرد. مقیاس تراكمی این معیار بر این اساس است كه شناخت بر انتقال، ارجاع روی شناخت، تلاش روی ارجاع، نفوذ بر روی تلاش و كاربرد روی نفوذ بنا شده است.
در این مقاله هر مرحله از معیار بهره‌برداری از دانش به طور جداگانه توضیح داده شده و هر مرحله با مرحله قبل مقایسه شده است تا عواملی مشخص شود كه پژوهشگران بتوانند از نردبان بهره‌برداری از دانش بالا روند. متغیر‌های مربوط به بهره برداری از دانش از چهار مدل عمده بدست آمده‌اند: مدل فنی ، مدل اقتصادی ، مدل نهادی و تعامل اجتماعی.
با وجود اینكه هر كدام از مدلها روی اهمیت نتایج تحقیق در تصمیم‌گیری تاكید می‌كنند، عوامل تعیین‌كننده بهره‌برداری از دانش در آنها متفاوت است:
▪ مدل فنی:
كه از آن به عنوان مدل فشار در متون یاد می‌شود و یافته‌های تحقیق را به عنوان عامل تعیین‌كننده عمده در بهره‌برداری از دانش ذكر می‌نماید.
▪ مدل اقتصادی:
از آن به عنوان مدل محرك یا كشنده در متون یاد می‌شود و بهره‌برداری از دانش فقط بر حسب نیاز‌ها و زمینه استفاده‌كنند گان تعریف می‌شود، لذا استفاده از دانش زمانی افزایش می‌یابد كه محققان طرح‌هایشان را بر نیازهای استفاده‌كنند گان متمركز كنند و فقط بر بهبود دانش رسمی تاكید نكنند (۲).
معمولاً محققان مطالعاتشان را بر كیفیت دانش تولید شده متمركز می‌كنند و كمتر به مطابقت دانش برای افراد ذینفع و سایر استفاده‌كنندگان تاكید دارند در صورتی كه اگر پژوهشگران تحقیقاتشان را بر نیازهای خارجی متمركز نمایند به سود افراد ذینفع و سیاست‌گذاران خواهد بود. همچنین گزارش‌های تحقیقات باید دارای جزییات كافی باشد و محققان باید در عمومیت دادن یافته‌های تحقیقاتی و محدودیت‌های مطالعه محتاط باشند.
شدیش و سیلاگس، چهار اصل را برای راهنمایی محققان در عمومیت دادن یافته‌های تحقیقاتی ارائه نموده‌اند و معتقدند محققان باید در فرایندهای زیر درگیر باشند:
- مربوط بودن نتایج با نگرش افراد، سازمانها، امور درمانی و نتایج اندازه‌گیری كه عمومیت دادن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- شناسایی خصوصات افراد، سازمانها، امور درمانی و نتایج مطالعه كه عمومیت دادن را محدود می‌سازد.
- ارتباطات علنی تعمیم یافته‌ها.
- ایجاد و بررسی تئوری‌های تحقیقاتی در مورد هدف عمومیت بخشیدن.
توجه به اصول بالا به محققان در ایجاد عمومیت‌سازی معقول یافته‌هایشان كمك می‌كند (۳).
▪ مدل نهادی:
به عنوان مدل توزیعی شناخته شده است. این مدل بهره‌برداری از دانش را با استفاده از دو عامل مهم توضیح می‌دهد، تطابق محصولات تحقیق با توجه به نیازهای استفاده‌كنندگان.
كوشش برای توزیع و انتشار اعتبار بیرونی جهت عمومیت دادن و كاربرد یافته‌های تحقیقاتی مهم است همچنین صحت یافته‌های مطالعات تحقیقاتی به نحوی كه هم محققان و هم استفاده‌كنندگان بتوانند به یافته‌ها اعتماد كنند اهمیت دارد. محققان می‌توانند از طریق گزارش مناسب یافته‌ها اعتبار خارجی و بهره‌برداری از دانش را ارتقا دهند، محققان اعتبار خارجی را به عنوان عاملی كلیدی در نظر گیرند زیرا اعتبار خارجی ارتباط بین تولید دانش و بهره‌برداری از آن است.
▪ مدل تعامل اجتماعی:
برای این غلبه بر انتقادات وارده بر مدل‌های پیشین ایجاد شده است. این مدل پیش‌بینی می‌كند كه استمرار و شدت تعامل بین محققان و استفاده‌كنندگان احتمالاً باعث بهره‌برداری بیشتر خواهد شد. بر خلاف مدل‌های قبلی، این مدل به ارتباط بین محقق و استفاده‌كنندگان در سطوح مختلف تولید، توزیع و بهره‌برداری از دانش توجه بیشتری دارد (۲).
نارسایی برای استفاده از نتایج تحقیقاتی در عمل و سیاست بسیار پیچیده است. سیاست‌گذاران نتایج متناقض و فقدان مطالعات قابل دفاع را دلیل این نارسایی می‌دانند وهمچنین تصمیم‌گیران فقدان درك مشترك بین محققان و افراد ذینفع را گزارش نموده‌اند. از نظر سیاست‌گذاران و افراد ذینفع عوامل مؤثر در استفاده از نتایج تحقیقاتی شامل مناسب بودن دانش تولید شده توسط محقق و زمان صرف شده توسط محقق می‌باشد (۴).
بعد از شناسایی عوامل بهره‌برداری از دانش لازم است توضیح دهیم چگونه آنها می‌توانند احتمال صعود موفقیت‌آمیز محقق از نردبان بهره‌برداری از دانش را تحت تأثیر قرار دهند. یعنی از انتقال به شناخت، از شناخت به ارجاع، از ارجاع به تلاش و از تلاش به نفوذ و از نفوذ به كاربرد، در حالی كه محققان از یك نرده نردبان به نرده بالاتر نردبان می‌روند باید از آنها حمایت شود.
در تجارت دانش، مانند بقیه تجارت‌ها هم تامین‌كننده و هم خواهان وجود دارد. بنابراین بر عرضه‌كنندگان تأكید می‌شود یعنی افرادی كه دانش تولید و عرضه می‌كنند، در طرف دیگر بازار موانعی وجود دارد كه ممكن است سد راه بسیاری از محققانی شود. البته ورود از طریق مراحل مختلف نردبان بهره‌برداری از دانش رخ می‌دهد و هزینه‌های مبادلات بهره‌بردای از دانش را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باید مطالعه كرد كه كدام موانع ورودی محققان را از تأمین دانش برای استفاده‌كنند‌گان در مراحل مختلف نردبان باز می‌دارد؟ اقتصاددانان موانع ورودی را در چهار طبقه دسته‌بندی نمود‌ه‌اند: موانع ایجاد شده توسط سیاست‌های عمومی، مزایای هزینه مطلق، منافع اقتصادی و سفارشی نمودن محصولات.
شورای تحقیقات كانادا كه برای تحقیقات دانشگاهی سرمایه‌ای فراهم نموده، مجموعه‌ای از سیاست‌های تفصیلی و قوانین در ارتباط به هزینه‌های مورد قبول برای سرمایه‌گذاری و باز‌پرداخت تعیین نموده است.
هزینه‌های صرف شده در فعالیت‌های جوامع دانشگاهی كشورهای پیشرفته نسبت به جوامع غیر دانشگاهی از نظر تضمین بهره‌برداری از نتایج تحقیقات معمولاً معتبرتر و به سادگی بازگشت‌پذیر است. هنوز فعالیت‌های مربوط به تضمین بهره‌برداری از تحقیق نقش عمده‌ای در پذیرش بورسهای تحقیقاتی دارد. بنابراین سیاست‌های عمومی موانع ورودی می‌باشند كه مانع آغاز فعالیتها و اقداماتی می‌شوند كه متضمن بهره‌برداری از دانش در خارج از جوامع دانشگاهی می‌باشد كه نهایتاً این موانع باعث می‌شود كه محققان كلیه هزینه‌های مربوط به تضمین بهره‌برداری از دانش خارج از جامعه دانشگاهی را به عهده بگیرند.
مزایای هزینه مطلق زمانی رخ می‌دهد كه دانشگاه‌های درگیر در فعالیت‌های مربوط به تضمین بهره‌برداری، متوسط منحنی هزینه‌شان به طور قابل توجهی نسبت به دانشگاه های جدید پایین‌تر از مقیاس كلی می‌باشد، بوی‍‍‍‍‍ژه در خصوص تخصص‌ها و مهارت‌های حرفه‌ای اكتسابی از طریق تجربه‌های قبلی و مهارت‌های ویژه كه فقط درمقیاس اندكی از كاربردهای مربوط به ارتباط و تبادل بین محققان و استفاده‌كنندگان مفید است. هر كدام از این موارد ممكن است فقط به عنوان یك عیب موقت توسط تازه واردان در نظر گرفته شود كه در طول زمان فقط می‌توان با پشتیبانی ازهزینه‌های اضافی به حالت موازنه در بیاید. دانشگاه‌ها سعی می‌كنند این هزینه‌ها را به حالت تعادل در‌آورند.منافع اقتصادی به موانعی برای ورود اشاره می‌كند كه هزینه فعالیت‌های به عهده گرفته شده توسط دانشگاهها برای تضمین بهره‌برداری از دانش نسبت به تقاضای استفاده‌كنندگان برای نتایج تحقیقاتی بسیار زیاد است، تحت این شرایط تعداد اندكی از دانشگاه‌ها برای پشتیبانی از این هزینه‌ها تمایل نشان می‌دهند.
درجه‌ای كه نتایج تحقیقاتی بر اساس نیاز یك یا چند استفاده‌كننده تهیه می‌شود هزینه‌های فعالیت‌های به عهده گرفته شده توسط دانشگاه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زمانی كه دانشگاه‌ها سعی می‌كنند از نتایج تحقیقاتشان بهره‌برداری كنند مشتری مدار كردن نتایج تحقیقاتی، منجر به حمایت مالی بیشتر دانشگاه‌ها می‌شود. مقالات مدیریت دانش بیشتر بر روی مدیریت دانش به عنوان منبع بالقوه برای سازمان و مقالات بهره‌برداری از دانش بر روی فرایند استفاده از دانش به عنوان ابزاری برای بهبود تصمیم‌گیری سازمانی تاكید می‌نمایند. چیزی كه معمولاً فراموش شده است این است كه چه نوع دانشی تولید، استفاده و نهایتاً مدیریت می‌شود. دانشگاه‌ها در مدیریت دانش مدلهای اقتصادی بسیاری بكار برده‌اند اما بیان ننموده‌اند كه از دانش چطور استفاده و مدیریت می‌شود.
داشتن دانش كافی نیست باید بتوان دانش را به طرق مناسبی بكار برد.الاوی و لدینر، با مطالعه مقالات بسیار مدیریت دانش را در سازمان‌های بسیاری بررسی نموده‌اند (۳).
هدف بیشتر تحقیقات كشف راههایی است كه بهره‌برداری از دانش را بتوان در اقدامات مبتنی بر شواهد عملی نمود و یافته‌های مطالعات توسط كاركنان مراقبت بهداشتی استفاده شود. در واقع بیشتر تحقیقات به سمت افزایش بهره‌برداری از دانش سوق داده می‌شود (۵).
▪ بر طبق مدلهای تحقیقاتی بهره‌برداری از دانش و موانع ورودی، پیش‌بینی‌های تئوری زیر پیشنهاد می‌گردد:
۱) پیش‌بینی یك:
نتایج تحقیقاتی محصولات ویژه‌ای هستند كه بر حسب سطوح بالای تخصص، مهارتها و مهارتهای حرفه‌ای در روشهای تحقیق تعریف می‌شوند. تجربه و مهارت حرفه‌ای كسب شده توسط محققان در ارتباط با نحوه استفاده از روشهای تحقیق كمی و كیفی با سرمایه‌گذاری‌های عمده در ارتباط است. هزینه تبادل كه توسط محقق به عهده گرفته می‌شود، تحت تاثیر نوع تحقیق قرار نمی‌گیرد به عبارت دیگر فرض می‌كنیم كه نوع نتایج تحقیقات، هزینه‌های مربوط به بالا رفتن از پله‌های نردبان بهره‌برداری از پایین به بالا را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
۲) پیش‌بینی دو:
تمركز پروژه‌های تحقیقاتی بر بهبود دانش دانشگاهی در ارتباط با سفارشی نمودن است. نتایج تحقیقاتی سفارشی نشده سعی بر بهبود دانش دانشگاهی دارند. بطور خلاصه، طرحهای تحقیقاتی كمتر سفارشی شده، استفاده كمتر از دانش و در نتیجه احتمال كمتر بالا رفتن موفقیت‌آمیز در نردبان بهره‌برداری از دانش.
۳) پیش‌بینی سه:
سرمایه‌گذاری در استفاده از دانش و سفارشی نمودن نتایج تحقیقاتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دقیق‌تر اینكه، طرحهای تحقیقاتی مبتنی بر سرمایه داخلی دانشگاه نسبت به پروژه‌هایی كه توسط منابع خارج از دانشگاه سرمایه‌گذاری می‌شوند، احتمال كمتری وجود دارد كه به بهره‌برداری از دانش ختم شوند.
فرضیه این پیش‌بینی چنین است: محققانی كه به سرمایه‌گذاری خارجی اتكا می‌كنند، احتمال بیشتری می‌رود كه تحت تاثیر سیاستها و انتظارات موسسات سرمایه‌گذاری قرار گیرند، بطور خلاصه سرمایه‌گذاری خارجی، استفاده بیشتر از دانش و در نتیجه احتمال بالا رفتن موفقیت‌آمیز از نردبان بهره‌برداری از دانش را افزایش می‌دهد.
۴) پیش‌بینی چهار:
با افزایش تعداد انتشارات و محصولات سفارش شده، نتایج تحقیقاتی بیشتری برای استفاده توسط شركت‌كنند گان و افراد حرفه‌ای در دسترس قرار می‌گیرد. هزینه‌های تبادل كه توسط محقق برای تضمین بهره‌برداری از دانش به عهده گرفته می‌شود، به دلیل افزایش دارایی‌های انتشارات كاهش می‌یابد و چون محققان محصولات بیشتری برای ارائه به استفاده‌كنندگان بالقوه دارند، بنابراین دارایی‌های انتشارات، هزینه بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش را كاهش می‌دهد. دارایی‌های انتشاراتی بیشتر، افزایش بازگشت سرمایه، احتمال بیشتر موفقیت محققان در بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش تا پله ارجاع.
۵) پیش‌بینی پنج:
استفاده از دانش با توجه به نیازاستفاده‌كنندگان افزایش می‌یابد. اما نتایج تحقیقاتی سفارشی‌تر هزینه بیشتری را بر محققان وارد می‌كنند. محققان برای اینكه از پله‌های نردبان بهره‌برداری از دانش بالا بروند لازم است نتایج تحقیقاتی را بیشتر سفارشی نمایند و در نتیجه هزینه‌های متحمل شده بر محقق بیشتر است.
۶) پیش‌بینی شش:
مدل نیاز‌گرایی ، بر طبق این پیش‌بینی زمانی استفاده از دانش افزایش می‌یابد كه نظرات استفاده‌كنندگان لحاظ شود و نتایج به موقع به دست آنها برسد.
۷) پیش‌بینی هفت:
تارلرو هابرمن، شاخص‌های جالبی از تطابق نتایج تحقیقاتی برای استفاده‌كنندگان را ایجاد نموده اند. تطابق شامل فاكتورهایی نظیر تلاش برای ایجاد گزارشات خواناتر و قابل فهم‌تر، تلاش برای ایجاد و توضیحات تخصصی‌تر و عملی‌تر، تلاش برای تمركز روی متغیرهای تابع استفاده‌كننده، تلاش برای ایجاد گزارشات با تقاضای بیشتر. در نتیجه تلاش بیشتر محققان برای بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش، سفارشی نمودن بیشتری مورد نیاز است. محققان باید هزینه‌های بیشتری در ارتباط با سفارشی نمودن محصولات تحقیقاتشان با توجه به نیازهای استفاده‌كنند گان صرف كنند.
۸) پیش‌بینی هشت:
توزیع سفارشی‌تر، هزینه‌های توزیع بیشتر. هر چه محققان سعی كنند از پله‌های نردبان بهره‌برداری از دانش بالا بروند، توزیع سفارشی‌تر شده‌تری مورد نیاز است و در نتیجه محققان هزینه‌های بیشتری در ارتباط با سفارشی‌تر كردن نیازهای استفاده‌كنند گان به عهده بگیرند.
۹) پیش‌بینی نه:
برای یكپارچه نمودن كلیه متغیرهای قبلی، مدل تعامل اجتماعی را با استفاده از متغیر جدیدی شرح می‌دهد. مكانیزم ارتباط تارلرو هابرمن، جالب‌ترین مجموعه از شاخص‌های ارتباط‌دهنده محققان و استفاده‌كنند گان می‌باشد.
مكانیزمهای در نظر گرفته شده شامل : تماسهای غیر‌رسمی، شركت در كمیته‌ها، ارسال گزارش به سازمان‌های غیردانشگاهی است. برای بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش، مكانیزم ارتباطی بیشتری مورد نیاز است.
بعد از اینكه محقق تصمیم گرفت هزینه مربوط به تحقیقات را شخصاً به عهده بگیرد، سطحی از نردبان بهره‌برداری از دانش به عنوان نقطه شروع انتخاب می‌كند.انتخاب پله صحیح نردبان بهره‌برداری از دانش یكی از مهم‌ترین تصمیمات در بهره‌برداری از دانش است.
سطح انتخاب شده در نردبان بهره‌برداری از دانش، حوزه‌ای كه محقق هزینه‌های فعالیت‌ها را بر عهده می‌گیرد را مشخص می‌نماید.
مطالعات قبلی در حوزه بهره‌برداری از دانش معمولاً در زمینه بهره‌برداری از تحقیقات توسط استفاده‌كنندگان متمركز شده بودند، در این مطالعه هر پله نردبان بطور جداگانه در نظر گرفته شده و با پله قبلی مقایسه می‌شود تا با این مطالعه فاكتورهایی مشخص شود كه محققان را قادر به بالا رفتن از پله‌های نردبان بهره‌برداری از دانش بنماید.
تلاش دانشگاه‌ها برای بالا رفتن از پله‌های نردبان بهره‌برداری از دانش، هزینه بیشتری را برای تضمین بهره‌برداری از دانش بر دوش دانشگاه‌ها می‌گذارد. با توجه به نتایج تحقیق از «نه» پیش‌بینی بررسی شده فقط «پنج» پیش‌بینی در ارتباط با تمركز طرح‌های تحقیقاتی بر نیازهای استفاده‌كنندگان قرار دارد و در ارتباط با حمایت از بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش موردی را ذكر ننموده‌اند. سایر پیش‌بینی‌ها به دارایی‌های انتشاراتی و سرمایه‌گذاری در تحقیقات از منابع داخلی به دانشگاه‌ها و تلاش برای بالا رفتن از پله انتقال را حمایت می‌كنند. پذیرش تحقیقات توسط استفاده‌كنندگان، بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش از پله بدون انتقال را به پله ارجاع توضیح می‌دهد. صعود از پله بدون انتقال به نرده ارجاع اهمیت سرمایه‌گذاری از منابع خارجی را شرح می‌دهد. از مدل فنی چهار متغیر استخراج می‌شود: بهبود دانش، انواع محصولات، منابع سرمایه‌گذاری و دارایی‌های انتشاراتی.
سرمایه‌گذاری داخلی فقط قادر به توضیح بالا رفتن از یك پله نردبان بهره‌برداری از دانش می‌باشد در حالی كه سرمایه‌گذاری خارجی تنها متغیر این مدل است كه بالا رفتن تا بالاترین پله‌های نردبان بهره‌برداری از دانش یعنی «كاربرد» را توجیه می‌كنند. در مورد دارایی‌های انتشاراتی احتمال بالا رفتن از مرحله شناخت به ارجاع و از مرحله تلاش به نفوذ وجود دارد. بطور خلاصه اینكه، سرمایه‌گذاری خارجی و تعداد انتشارات بهترین پیش‌بینی‌ها برای بالا رفتن از نردبان بهره‌برداری از دانش می‌باشند.دو پیش‌بینی مشتق شده از مدل نهادی یعنی تطابق محصولات و توزیع، قادرند بالا رفتن تا اولین پله نردبان بهره‌برداری از دانش را توضیح دهند، اما در توضیح بالا رفتن به پله‌های بالاتر نردبان باز می‌مانند. در محصولات تطابق یافته احتمال بیشتری وجود دارد كه از ارجاع به كاربرد رسیده شود.
نهایتاً، در متغیر‌های تعامل اجتماعی نتایج مشخص نمود كه مكانیزم ارتباط برای بالا رفتن از مرحله انتقال و بالا رفتن از مرحله انتقال به شناخت مناسب می‌باشد. اما در بالا رفتن از نرده‌های بالاتر نردبان بهره‌برداری از دانش موفق نیست. همچنین نتایج نشان می‌دهد كه بحرانی‌ترین مرحله بهره‌برداری از دانش مرحله انتقال است و ۳۰ درصد دانشگاه‌ها برای بالا رفتن از پله انتقال شكست می‌خورند و اینكه موانعی برای ورود به نردبان بهره‌برداری از دانش وجود دارد كه عمده موانع بین پله بدون انتقال و انتقال قرار دارد.
تغییر در نگرش‌های تحقیقاتی، نیازهای استفاده‌كنند‌گان، مكانیزم توزیع و ارتباط، احتمال استفاده سایر افراد از نتایج تحقیقاتی را افزایش می‌دهد اما احتمالاً باعث بالا رفتن به پله‌های بالاتر نردبان بهره‌برداری از دانش نمی‌شود و سرمایه‌گذاری خارجی احتمال صعود تا چهار پله نردبان را امكان‌پذیر می‌سازد. در نتیجه محققان باید سعی کنند محصولاتشان را با توجه به نیازهای استفاده‌كنندگان تهیه نمایند، دانش و اطلاعات، ریشه‌ای كهن، در تحقیقات دارند (۲).
● بحث و نتیجه‌گیری:
در قرن بیستم با فن‌آوری‌های اطلاعاتی قدرتمند، فرایند اطلاعاتی به عنوان گلوگاه‌های كلیدی در سازمان نقش خود را با تولید و پردازش دانش عوض نموده است. در متون كنونی، فن‌آوری اطلاعات جهت پشتیبانی از دانش و فرایندهای یادگیری نظیر كسب، توزیع و بهره‌برداری از دانش می‌باشد (۵).
گر‌چه امروزه با تولید دانش بسیار سر و كار داریم اما هنوز در مورد كاربرد دانش پیشرفت چندانی نداشته‌ایم. زمانی كه بهره‌برداری از تحقیق برای درك علوم مدرن كنونی حیاتی است لازم است شناخت سنتی بهره‌برداری از دانش نیز تغییر كند (۶، ۹).
شدیش و همكاران، در مقاله خود بیان نموده‌اند كه اعتبار‌دهی داخلی در بهره‌برداری از تحقیق مهم می‌باشد و محققان عمدتاً بر این اعتبار تكیه می‌كنند. ایجاد اعتبار داخلی فرایندی منطقی است و در طراحی مطالعه در اولویت می‌باشد ولی متأسفانه ارتباطی معكوس بین اعتبار داخلی و خارجی وجود دارد. تحلیل دقیق این تهدیدها برای اعتبار خارجی، محدودیتهای عمومیت‌دهی رامشخص می‌كند. محققان می‌توانند اعتبار خارجی و عمومیت دادن یافته‌هایشان را از چندین طریق بهبود بخشند. یكی از این راهها سفارشی نمودن تحقیق است، سفارشی نمودن فرایند استفاده از داده‌های خاص است كه قابل كاربرد برای سایر افراد، حوزه‌ها یا سازمانها می‌باشد. اعتبار خارجی وظیفه محقق بوده وسفارشی نمودن علاوه بر محقق وظیفه كاربر هم می‌باشد (۳).

دکتر سعید آصف‌زاده
دانشیار گروه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی قزوین
شهلا فزون‌خواه
مربی گروه مدارک پزشکی و اطلاع‌رسانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز
منابع
References
۱. Huberman A. Review of literature on dissemination and knowledge utilization. US. National center for the dissemination of disability research (NCDDR); ۱۹۹۶.
۲. Landry R, Amara N, Lamari M. Climbing the ladder of research utilization evidence from social science research. Annual meeting of the society for studies of science. San Diego, Canada; ۱۹۹۹.
۳. Majorie D, Malcolm CS. Knowledge and persusion: Applying marketing models to knowledge management and utilization in a health care context. Aspen school of Business. University of Manitoh. Canada; ۲۰۰۰.
۴. Sirurmath S. Alternative knowledge formation. International workshop on democratization of information: focus on libraries. Mumbai, India; ۲۰۰۰.
۵. Davenport T, Prusak L. Working knowledge: How organizations manage what they know. Boston: BRInt institute and Harvard business school publishing; ۱۹۹۸.
۶. Wenneberg B. The complexity of knowledge utilization, management research as a case. The European sociology association (ESA) conference “will Europe work” ۱۸-۲۱ August ۱۹۹۹. Amsterdam, Netherland; ۱۹۹۹.
۷. Ferguson L. External validity, generalizability, and knowledge utilization. J Nurs Scholarsh ۲۰۰۴;۳۶(۱):۱۶-۲۲.
۸. Hanney SR, Gonzalez-Block MA, Buxton MJ, Kogan M. The utilization of health research in policy-making: Concepts, examples and methods of assessment. Health Res Policy Syst ۲۰۰۳;۱(۱):۲.
۹. آصف‌زاده، س. پیری، ز. انتشار فعالیت کلیدی در مدیریت دانش. مجله علوم پزشکی بابل، سال ششم، شماره ۴، ۱۳۸۳، صفحات ۶۲-۵۴.

منبع : مجله پزشکی هرمزگان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان