سیدحسینی؛ اثرگذار و جهت‌بخش

رضا سیدحسینی را من یک مترجم و نویسنده اثرگذار و جهت‌بخش در فرهنگ امروز ایران به‌ویژه در حوزه مطالعات و نظریه‌های ادبی می‌دانم. با جرات می‌توانم بگویم که اکثریت قاطع کسانی از نسل من و از نسل‌های پس از من که در حوزه مکاتب و آرا و نظریه‌های جدید ادبی گام برداشته‌اند، اثر از آثار رضا سیدحسینی گرفته‌اند و در همان جهتی پیش رفته‌اند که او بازنموده‌است. درست است که دیگران هم، چه همزمان با سیدحسینی چه حتی پیش از او، کارهای ارجمندی در حوزه ادبیات جدید و جهانی ارائه نموده‌اند اما هیچ‌یک از آنان اثری جامع و حاوی همه حرکت‌های عمده و دوران‌ساز از آن نوع پیش ننهاده که سیدحسینی پیش نهاده است.
کتاب <مکتب‌های ادبی> که او دهه‌ها پیش نوشت و به مرور در بسط و تکمیل آن کوشید، خیلی زود حکم درسنامه موفقی را پیدا کرد که در کلا‌س‌های درس در همه سطوح آموزشی معرفی می‌شد و می‌شود؛ و حتی به عنوان تنها کتاب درسی به کار برده می‌شد؛ و هنوز هم می‌شود. حضور مستمر این کتاب در عرصه فرهنگ ما فارسی‌زبانان و تداوم آن تا روزگار ما یک گواه صدق اثرگذاری و جهت‌بخشی رضا سیدحسینی در حوزه مطالعات ادبی در ایران است. اما این تنها یک جنبه از ثمرات حضور شیرین رضا سیدحسینی است. جنبه دیگر این حضور خوش در ترجمه‌های بی‌بدیل او متجلی است. <امید>، <ضدخاطرات> و ترجمه ناب او از اشعار ناظم حکمت و از مقالا‌ت و رسالا‌ت ادبی همگی بر درستی این مدعا گواهی می‌دهند. درک درست سیدحسینی از هر اثری که به فارسی برمی‌گرداند، زبان سالم، روشن، مناسب و منقحی که برای آن اثر به کار می‌گیرد و بازآفرینی درستی که از اثر مزبور در زبان فارسی پیش می‌نهد، از جمله دلا‌یلی است که بر مراتب استادی او در این حوزه به دست می‌توان داد. دور از واقعیت نیست که آثار سیدحسینی در این زمینه را نیز همچون درسنامه‌های عملی در کارگاه ترجمه به شمار آوریم.
باز این نیز تمامی چیزهای مثبتی نیست که درباره سیدحسینی می‌توان به زبان آورد. من بخت آن را داشته‌ام که چندگاهی با او به واسطه دوستان او همنشین شده باشم. در تمام آن موارد، سیدحسینی را آدمی برخوردار از دانشی گسترده و در عین حال ژرف در زمینه‌هایی یافته‌ام که مورد علا‌قه اوست و شگفت‌تر از عمق و گستره دانش او، حضور راحت، بی‌شیله‌پیله، شفاف و آیینه‌سانی است که به هم‌صحبتانشان آرامش می‌دهد و امنیت می‌بخشد و در آنها امید می‌آفریند. این همه نیز باز کل جنبه‌های وجود سیدحسینی نیست. علا‌قه او به فرهنگ این جامعه و اعتقاد راسخ او به وجود رگه‌های مشخص از سخنان و نظریه‌های نو در این فرهنگ کهن هم هست که شایسته ذکر و درخور ستایش است. حضور همایند همه این جنبه‌ها است که سیدحسینی را حتی پس از تهیه و تدوین اثری عظیم در زمینه فرهنگ آثار جهان، مصرتر از همیشه می‌سازد که در دل فرهنگ خود ما، اگر با چشمی شسته و ذهنی پذیرا و سری حقیقت‌بین در آن درنگریم، ریشه‌های آرا و نظریه‌های امروزی هست. اما اگر آن همه را ما ندیده‌ایم و به پرورش آنها نکوشیده‌ایم، این گناه ماست نه گناه فرهنگی که از آن ما هست و نیست. ‌
باری، رضا سیدحسینی را من به چنین خصایصی می‌شناسم و به همین دلا‌یل هم او را دوست دارم و دوام حیات و حضور جهت‌بخش و اثرگذارش را در جهان و در حیات و هستی این فرهنگ به دعا طلب می‌کنم.

دکتر علی‌محمد حق‌شناس

منبع : روزنامه اعتماد ملی