منشأ مناظره‌های ادبی (ایران باستان و میانرودان)

ادب فارسی که بر دو سبک خراسانی (شرقی) و عراقی (غربی) یا جبالی منقسم است، اشکال یا انواع آنها صبغهٔ اقلیمی دارد، که از جمله طرز یا شیوهٔ ”مناظره“ متعلق به ادب مادستانی یا غربی است. منظومهٔ پهلوی اشکانی درخت آسوریک که یک مناظرهٔ ادبی است، خود متأثر از شیوه‌‌ها یا طرز و سبک ”مناظره“‌های ادبی سومری باستان و بابلی است؛ قومی که از نواحی شمالی ایران زمین به جنوب میانرودان (عراق کنونی) کوچیدند، و تمدن پر آوازهٔ سومری یا بابلی قدیم را پدید آوردند.
بیش از هفت منظومه، هم به طرز مناظره‌های حکمی ـ ادبی از زبان سومری بر جای مانده است، و چنین سنت ادبی بعدها نیز در متون اکدی و بابلی جدید و آشوری ادامه یافت، چنان که هم از مجاری مزبور به ادب پهلوی و از این طریق هم به ادب عربی و فارسی رسید، که از جملهٔ اولین مناظرات در زبان عربی می‌توان شماری از آثار جاحظ بصری (سده سوم) و در فارسی هم منظومه‌های اسدی طوسی (سدهٔ پنجم) را یاد کرد.

دکتر پرویز اذکائی (سپیتمان)

منبع : گوهر گویا