آشنایی با پرورش ماهی در قفس

بطور كلی پرورش ماهی با هدف تولید اقتصادی تحت چهار سامانه انجام می شود كه شامل پرورش در استخرهای رو باز خاكی و پرورش در استخرهای سرپوشیده گلخانه ای ، در تانك و یا در قفس است.
پرورش در قفس سامانه ای است كه ماهی، محصور در یك قفس در منابع آبی پرورش داده می شود . در این روش ماهی درون یك قفس یا سبد قرار می گیرد و آب به صورت آزاد بین منبع آبی و قفس در جریان است.
از منشا و مبدا پیدایش این شیوه اطلاع دقیقی در دسترس نیست و در این خصوص اطلاعات كمی وجود دارد ولی آنچه مسلم است از زمان خیلی گذشته صیادان برای نگهداری ماهیان صید شده خود تا قبل ازحمل و عرضه به بازار از نوعی قفس استفاده می كرده اند.
به نظر می رسد تولید ماهی در قفس های ثابت از آسیای جنوب شرقی شروع شده باشد و از آواخر قرن هیجد هم توسعه یافته است.
قفس های اولیه از جنس چوب یا بامبو ساخته می شد و ماهیان پرورشی از ضایعات غذایی و ماهیان ریز تغذیه می شدند.
استفاده از قفس های مدرن امروزی از سال ۱۹۵۰ متداول گردید . این قفس ها از مواد صنعتی و شیمیایی ساخته می شوند .
تا قبل از سال ۱۹۶۰ تحقیقات علمی و اقتصادی بر روی پرورش ماهی در قفس انجام نشده بود ولی در سال های اخیر تحقیقات وسیعی از جنبه های فنی و اقتصادی و تولیدی بعمل آمده است و به نتایج مطلوبی نیز دست یافته اند. و امروزه برای تولید اقتصادی ، تحقیقات سهم عمده ا ی ایفا می كند.
عواملی از قبیل افزایش مصرف آبزیان در بین عامه مردم و كاهش ذخایر طبیعی برخی از گونه ها، كمبود و محدودیت منابع و كاهش در آمد و ارزش اقتصادی تولید در استخر های خاكی موجب شده است تا پرورش دهندگان شیوه های سنتی را احیا كنند و انگیزه قوی در تولید كنندگان برای تولید ماهی در قفس به وجود آمده است.
صنعت آبزی پروری به سرعت رو به توسعه است بطوریكه در آینده می تواندجایگزین مناسبی برای بهره برداری مستقیم از ذخایر طبیعی بشمار آید.
پرورش در قفس فرصت مناسبی است تا مزرعه داران از آبی كه برای سایر فعالیت ها محدویت استفاده دارد و یا آنكه از آن بهره برداری نمی شود استفاده نمایند.
●مزایای پرورش ماهی در قفس در منابع آبی :
الف - از همه منابع آبی از قبیل دریا ، دریاچه ، استخرهای ذخیره ، استخر ، چشمه ها و نهرها ، رودخانه ها كه از آن در مصارف دیگر بهره برداری نمی شود می توان استفاده نمود.
ب-كاهش نسبی در سرمایه گذاری اولیه و عدم نیاز به آب فراوان
ج - سهولت دربرداشت محصول
د - سهولت در بررسی و مشاهده و نمونه برداری ازماهیان در طول دوره پرورش
ح - استفاده چند منظوره از منابع آبی به عنوان تفریح گاه و ورزش ماهیگیری و پرورش گونه های متنوع
●پرورش ماهیان دریایی در قفس :
با گسترش فن آوری پرورش ماهی در قفس و استفاده از مواد مقاوم در ساختمان قفس امروزه پرورش ماهی در قفس در دریاهای آزاد متداول شده است. گسترش این فعالیت درآبهای دور از ساحل معایب زیست محیطی آن را كاملا مرتفع نموده است به طوریكه هم اكنون قفس های كاملا پیشرفته و با استفاده از آخرین فن آوری روز در آبهای عمیق و دور از ساحل در دریا نصب و مورد بهره برداری قرار می گیرد.
در كشور ما نیز از سال ۱۳۸۰ با توجه به مطالعات امكان سنجی پرورش ماهیان دریایی كه از سوی كارشناسان ایرانی و نروژی به عمل آمده است برای جنوب كشور توان تولید ۱۰۰هزار تن بر آورد گردیده است كه ۹۰هزار تن آن مربوط به استان هرمزگان است و در همین راستا برنامه ریزی هایی برای تولید ماهیان دریایی تحت سامانه پرورش در قفس در استان هرمزگان در دست اجرا می باشد و اولین مركز پایلوت پرورش ماهی در قفس در سطح شش واحد قفس با ظرفیت تولید حداقل ۱۸۰تن در یك دوره از گونه های بومی در آبهای مشرف به جزیره هنگام در حال اجرا می باشد.
از سوی دیگروجود منابع آبی و دریاچه های موجود در پشت سدها در شهرستانهای غیر ساحلی فرصت مناسبی را برای بهره برداری بهینه از آب و تولید ماهی فراهم آورده است كه می توان از مزایای آن بهره گیری نمود.
موارد زیر از جمله اهداف و سیاست های اجرایی و راهبردی پرورش ماهی در قفس به عنوان یك طرح ملی است كه برای اولین بار در سطح كشور به مرحله اجرا در آمده است:
بر اساس تصمیمات اتخاذ شده از سوی وزیر محترم جهاد كشاورزی و بازدید ایشان از آبزی پروری نروژ، و طی اولین سفر كارشناسان نروژی به ایران تصمیمات و پتانسیلهای توسعه آبزی پروری در قفس دریای در ایران مطرح شد. هدف از آبزی پروری در قفس تولید ۱۰۰۰۰۰ تن ماهیان دریایی در یك برنامه ۵ ساله و ۳۰۰۰۰۰ تن ماهی در یك دوره ده ساله در آبهای دریایی خزر ، خلیج فارس و دریای عمان می باشد. شركت سهامی رفا نروژ به عنوان مشاور انتخاب شد تا مطالعه و بررسی در زمینه این موضوع را به اجرا گذارند.
●هدف مطالعه
۱ ـ شناسایی مناسبترین نواحی و گونه های پرورشی مناسب برای پرورش در قفس
۲ ـ ارزیابی بخش آبزی پروری و محدودیت های عمده آن
۳ ـ پیشنهادهایی جهت احداث مزرعه نمونه آزمایش
۴ ـ شركت نروژی طی بازدیدی كه ازسواحل استان هرمزگان داشتند پتانسیل استان را ۹۰۰۰۰ تن برآورد نمودند.
●هدف از اجرای این طرح در كشور
۱ ـ انتقال دانش فنی آبزی پروری دریایی به كشور
۲ ـ دستیابی به تولید انبوه ماهیان با ارزش دریایی و تامین گوشت ماهی مورد نیاز
۳ ـ ایجاد اشتغال و فرصت شغلی جدید و مناسب در استانهای ساحلی
۴ ـ ایجاد امنیت سیاسی و اجتماعی در سطح جزایر
۵ ـ جلوگیری از صید غیر مجاز
۶ ـ عمران و آبادی جزایر استان
۷ ـ ارز اوری و در امد ملی
۸ـ تامین گوشت ماهی
۹ ـ باسازی ذخایر ماهیان دریایی و كاهش فشار در برداشت ذخایر طبیعی و هدایت و جهت گیری صیادان و تشكل های صیادی به سمت آبزی پروری
۱۰ـ جذب سرمایه گذاران و سرمایه سازان ملی در جهت فعالیتی نوین در كشور
●مشخصات قفسهای نصب شده توسط شركت فیوژن در استان هرمزگان
۶ واحد قفسهای پلی اتیلنی مدور با قطر ۱۶ متر، این قفسها دارای حداكثر ۷متر عمق هستند و حجم پرورش ۱۴۰۷متر مكعب در هر قفس و حجم كل پرورش ۸۴۳۶ متر مكعب می باشند. كل ظرفیت این قفسها ۱۶۰ تن با حداكثر تراكم پرورش كمتر ۱۷ كیلو گرم در متر مكعب می باشد. افزایش تراكم پرورش در قفسها تا ۲۰ كیلوگرم در متر مكعب در آینده امكان تولید محصول تا ۱۸۰ تن را می دهد.
●گونه های پیشنهادی :
۱ ـ sea breamشانك
۲ ـ sea bass(lates calcarifer)سی باس آسیایی
۳ ـ cobia سوكلا
۴ ـ pompanaحلوا
۵ ـ snapperسرخو
۶ ـ croackerشوریده
۷ ـ rabbitf ishخرگوش ماهی
۸ ـ صبیتی
●اولویت های پیشنهادی شركت رفا :
۱ ـ شانك ازاروپا
۲ ـ سی باس ازاروپا یا آسیا
۳ ـ سوكلا
خریداری در مرحله اول سی باس آسیایی از مالزی
جدول زمانبدی ذخیره سازی بچه ماهی ها درقفس در سال اول :