نگاهی به پروژه ساخت سالن فیلارمونیک پاریس

در طول دو دهه گذشته، همانقدر که دوستداران سالن های اپرا، موزه ها و کتابخانه های ملی فرانسه از دست ودل بازی دولت های پیشین در زمینه ترمیم و احداث این اماکن هنری شادمان شده اند، طرفداران موسیقی ارکستر سمفونی غضبناک و آزرده دل مانده اند.
به رغم اعمال نفوذ بسیاری از چهره های شناخته شده موسیقی در فرانسه، مثل «پیر بولز» - آهنگساز و رهبر ارکستر- خواسته های آنان مبنی بر احداث یک سالن کنسرت مجلل و مدرن در پاریس، مدت ها است که نادیده گرفته شده است.
اما به تازگی، اتفاقی افتاده که می تواند دل آزردگی ۲۰ساله پاریسی ها را مرتفع کند. رئیس جمهور فرانسه، ژاک شیراک در حالی که چند هفته بیشتر به خروج از کاخ الیزه فرصت ندارد تصمیم گرفته که صبر و مدارای دوستداران موسیقی کلاسیک را با احداث یک سالن کنسرت ۲۶۰ میلیون دلاری پاسخ دهد. این ساختمان که سالن فیلارمونیک پاریس نام گرفته توسط آرشیتکت فرانسوی «ژان نوول» طراحی شده و قرار است در سال ۲۰۱۲ در پارک «لاویلت» - شمال شرقی پاریس- افتتاح شود.
نمای ساختمان - چنان که در عکس های رایانه ای مندرج در همین صفحه مشخص است- را آلومینیوم خواهد پوشاند. سالن فیلارمونیک پاریس که در طرح های یارانه ای به تلی از چندین جام عجیب و غریب غول آسا می داند، ۲۴۰۰ صندلی خواهد داشت و به گونه ای طراحی شده که تماشاچیان پس از عبور از تراس های چندسطحی فضای پیرامون محل اجرای کنسرت را احاطه کنند.
اگر هزینه های هنگفت احداث این ساختمان به واقع تامین و تالار ساخته شود، به یقین به جرگه بهترین سالن های کنسرت اروپا خواهد پیوست؛ هم رتبه با سالن فیلارمونیک برلین در آلمان، سالن «موزیک ورین» در وین (اتریش) و سالن «کنسرت گبو» در آمستردام (هلند). بنا است سالن فیلارمونیک پاریس پایگاه اصلی ارکستر سمفونی پاریس باشد ضمن اینکه پذیرای دیگر ارکسترهای مطرح کشور نیز خواهد بود. در اینکه سالن فیلارمونیک پاریس در منطقه پرتی مثل «لاویلت» احداث شده، مسائل سیاسی بیش از مسائل فرهنگی دخیل بوده اند.
دولت فرانسه تحت رهبری سوسیالیست ها در اوایل دهه ۸۰ میلادی و در واکنش به تمرکز موسسه های فرهنگی در مرکز پاریس تصمیم گرفت به «لاویلت» روی بیاورد؛ منطقه ای که آن زمان مملو بود از مغازه های قصابی.
دولت می خواست با تغییر کاربری منطقه و تبدیل آن به بافت فرهنگی جدید، هم مرکز شهر را خلوت کند و هم دسترسی ساکنان کم درآمد حومه شرقی پاریس به مکان های هنری- فرهنگی را میسر کند. نتیجه اینکه «لاویلت» امروز ماوای چندین مرکز فرهنگی ازجمله موزه علوم، کنسرواتوار (هنرکده موسیقی) ملی، یک سالن کنسرت موسیقی راک، یک نمایشگاه بزرگ علم نجوم و فضا و مجموعه ای موسوم به «سیته دلاموزیک» یا «شهر موسیقی» است که از یک سالن کنسرت با ۱۲۰۰ صندلی و یک موزه موسیقی تشکیل شده. این مجموعه در سال ۹۵ افتتاح شده و بنا است ظرفیت و فضای آن افزایش یابد.
در مورد سالن فیلارمونیک اما هنوز یک مسئله باقی است؛ دولت فرانسه و شهرداری و شورای شهر پاریس که قرار است به اشتراک بودجه ساخت آن را تامین کنند، نگرانندکه دسترسی دشوار (به لحاظ دوری راه) طبقه متوسط به منطقه «لاویلت» از یک سو و نوسازی اخیر سالن کنسرت «سال پلیل» در قلب پاریس از سویی دیگر، پروژه احداث سالن فیلارمونیک را زیرسوال ببرند.
شماری از صاحب نظران و کارشناسان معتقدند سالن فیلارمونیک به عنوان یک شاهکار خیره کننده معماری باید در مکانی احداث شود که از مرکز پررفت و آمد شهر قابل رویت باشد و همچنین بتواند در کنار هرم شیشه ای «آی.ام.پی» مقابل موزه لوور و یا گنبد بزرگ «لاینفس» در غرب پاریس خودنمایی کند.
پیشتر، مقام های دولتی گفته بودند که قرار است طراحی ساختمان به «کریستین پورتزامپارک»، آرشیتکت فرانسوی، برنده جایزه «پریتزکر» در سال ۹۴ و طراح «شهر موسیقی» واگذار شود، اما بعدها عنوان شد که طبق قوانین اتحادیه اروپا، طراحان چنین اماکنی باید طی برگزاری رقابت های رسمی انتخاب شوند.
چنین بود که اوایل امسال از میان ۹۸ شرکت آرشیتکت متقاضی، شش شرکت برای ارائه طرح های خود انتخاب شدند تا اینکه هفته گذشته هیات داوران ۲۴ نفره ازجمله وزیر فرهنگ فرانسه و شهردار پاریس، آقای نوول را از بین رقیبان او شامل کریستین پورتزامپارک، فرانسیس سولر، زها حدید و دو شرکت «کوپ هیملب» (مستقر در اتریش) و MVRDV (مستقر در هلند) برگزیدند.
«ژان نوول» ۶۱ ساله، قبل از این توانسته افتخار طراحی دو ساختمان مشهور پاریس را از آن خود کند؛ انستیتو «دموند عرب» که در سال ۱۹۸۷ تکمیل شد و موزه «دو کوای برانلی» که ژوئن گذشته افتتاح شد. وی همچنین برای ساخت موزه جدید لوور ابوظبی امارات انتخاب شده؛ پروژه ای ۳/۱ میلیارد دلاری که به تازگی بین مقام های فرانسوی و اماراتی امضا شده است.
اگرچه ژان نوول را در فرانسه به عنوان بهترین آرشیتکت زنده کشور می شناسند، اما او در خارج از فرانسه نام و نشان چندانی ندارد.
نوول به ویژه در آمریکا، عمارت های به نسبت کوچکی ساخته است. نخستین کار او در ایالات متحده، تئاتر گوتری (Guthrie) در مینه پولیس است که سال قبل افتتاح شده. علاوه بر این، او در حال ساخت دو مجتمع مسکونی در منهتن است؛ اولی در منطقه SoHo که تقریبا کامل شده و دومی در منطقه چلسی هنوز در حال ساخت است.
یکی از دلایل انتخاب او در رقابت فشرده بر سر پروژه سالن فیلارمونیک تجاربی است که وی در طراحی سالن های کنسرت کسب کرده است.
وی در سال ۲۰۰۰ یک سالن کنسرت مجلل را در «لوکرن» سوئیس ساخت و سالن دیگری را هم در کپنهاگ دانمارک در دست ساخت دارد.
دیگر تجربه او در زمینه معماری سالن های کنسرت، به نوسازی عمارت «اپرای لیون» در فرانسه بازمی گردد، اما به یقین آنچه قرار است نوول در سالن فیلارمونیک پاریس انجام دهد، بزرگ ترین و دشوارترین تجربه او در زمینه ساخت سالن های آکوستیک (عایق صدا) خواهد بود. پروژه ای که بنا است با همکاری و مشارکت دو شرکت بزرگ معماری یعنی «مارشال دی اکوستیکس» (مستقر در استرالیا) و «ناگاتا آکوستیکس (مستقر در ژاپن) اجرا شود.»
یکی از مواردی که نوول و همکارانش باید در ساخت سالن فیلارمونیک مدنظر قرار دهند ارتفاع ساختمان و حجم پلات است. آرشیتکت های پروژه قصد دارند ضمن رعایت نکات فنی مربوط به صدا و آکوستیک، فضا را به گونه ای طراحی کنند که فاصله هیچ یک از تماشاچیان با رهبر ارکستر بیش از ۱۰۰ فوت نباشد.
این بدان معنا است که سالن با ظرفیت ۲۴۰۰ صندلی، تنها باید با استیل «وین یرد» (به معنای تاکستان، اصطلاحی که در معماری غربی کاربرد دارد) ساخته شود. به این ترتیب سالن فیلارمونیک پاریس را می توان با سالن فیلارمونیک برلین مقایسه کرد. دیگر مزیت استیل «وین یرد» این است که صندلی های پشت ارکستر، زمانی که نیازی به حضور گروه کر و همسرایان نیست، می توانند توسط تماشاچیان اشغال شوند.
اینها جزئیاتی بودند که تاکنون درباره طراحی و معماری سالن فیلارمونیک پاریس منتشر شده اند و ساکنان پاریس هنوز فرصت زیادی دارند تا از دیگر جزئیات پروژه مطلع شوند. اما آخرین جمله را از قول خود آقای نوول بخوانید که طرحش را چنین توصیف کرده؛ لایه های افقی این ساختمان به برگ های جدا شده از درخت می مانند. برگ هایی که آرام و موقر، در فضای پیرامون به پرواز درآمده اند.

منبع: نیویورک تایمز
ترجمه: فرهاد فرجاد

منبع : روزنامه کارگزاران