جنگ سوم آمریکایی ها در پشتونستان

حمله انتحاری به هتل ماریوت در پایتخت پاکستان همچنین تجاوزهای مکرر بالگردهای آمریکایی به مناطق قبایلی، نقطه عطفی در تحولات پاکستان محسوب می شود؛ تحولی که به نظر تحلیلگران می تواند به تغییرات ویژه در سطوح و عرصه های مختلف این کشور منجر شود و بعد از جنگ عراق و افغانستان، بسترساز جنگ سوم آمریکایی ها در افغانستان شود. این حمله می تواند پیام القاعده و طالبان باشد مبنی بر اینکه اگر پاکستانی ها و آمریکایی ها حملات خود را به پناهگاه های آنها در مناطق قبایلی متوقف نکنند آنها چنانچه نتوانند پاسخ آن را در آمریکا بدهند این کار را در پاکستان انجام می دهند.
عملیات باجور و سوات با موفقیت توام بود به حدی که شبه نظامیان افراطی را به شکست کشانده و آنها از وضعیت عصبانی هستند و می خواهند با همه امکانات به آن پاسخ دهند. آنها این بار به اهداف غیرنظامی حمله می کنند در حالی که اکثر حملات بیشمار انتحاری طی یک سال پیش در سراسر پاکستان به کشته شدن بیش از ۱۳۰۰ تن منجر شده است.
حمله به هتل ماریوت برای آصف علی زرداری رئیس جمهوری جدید پاکستان شکست محسوب می شود که به طور گسترده ای در پاکستان به عنوان عامل آمریکا شناخته می شود و چند ساعت قبل از این انفجار نطق کینه توزانه خطاب به تروریست ها ایراد کرد:
انفجار در هتل ماریوت همچنین ممکن است باعث افزایش حمایت های مردم از جنگ دولت علیه تروریسم شود.
این اولین بار است که یکی از امن ترین اماکن در اسلام آباد پاکستان هدف حمله قرار می گیرد اما با توجه به اینکه در ماه های اخیر چنین حملاتی در واکنش به عملیات نیروهای ارتش علیه طالبان و القاعده افزایش یافته، می توان گفت طالبان و القاعده و مخالفان جنگ با تروریسم عاملان اصلی انفجار در هتل ماریوت هستند.
از همان ابتدا که پاکستان پس از حملات یازدهم سپتامبر به جنگ با تروریسم پیوست بین مردم درباره این جنگ اختلاف وجود داشت. تاکنون بیشتر هدف تروریست ها نظامی بود اما حمله اخیر به هتل ماریوت حمله به هدفی غیرنظامی بود از این رو انتظار می رود این بار مردم بیش از گذشته از سیاست های دولت در جنگ با تروریسم حمایت کنند.
عاملان انفجار هتل ماریوت در پاکستان پیامی بین المللی را به کشورها و رهبران دنباله رو آمریکا ارائه دادند. رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در سفر اخیر خود به پاکستان قول داد در آینده به حاکمیت پاکستان احترام بگذارد. با وجود این درست در همان روز حمله دیگر از طرف ارتش آن کشور به مناطق قبایلی صورت گرفت که باعث ناراحتی و خشم مردم پاکستان شد. هرچند حمله آمریکا به داخل خاک پاکستان موضوع جدیدی نیست و سال هاست در جریان است اما اخیراً تجاوز واقعی به داخل خاک پاکستان و عبور از مرزهای این کشور که چیزی بیش از حملات هوایی بوده، اتفاق افتاده است. پیام این حمله این بود که حرکت در خط آمریکا فقط باعث ترور و حملات بیشتر در پاکستان می شود.
این حادثه هشدار بسیار روشنی به دولت و ارتش پاکستان بود تا شکلی را که مسائل ممکن است در آینده در چارچوب لشکرکشی نظامی پایدار در مناطق به خود بگیرد، به آنها نشان دهد.
دولت چنانچه می خواهد این مشکل را حل و فصل کند باید راهبردی را به اجرا بگذارد که تلفیقی از جنبه های سیاسی، نظامی و توسعه پایدار در مناطق قبایلی باشد وگرنه اوضاع از این بدتر خواهد شد.
وجود عناصر طالبان در بین نظامیان پاکستان دلیل عمده بی اعتمادی مقام های کاخ سفید به رهبران نظامی اسلام آباد است. مقام های اسلام آباد همچون گذشته که بیت الله محسود رهبر طالبان در پاکستان را به دخالت در انفجار و بمب گذاری ها متهم می کردند، اکنون نیز انگشت اتهام را به سوی شبه نظامیان خارجی در این کشور نشانه می روند که بهتر است با تحقیق و درایت در این باره قضاوت کرد.
رهبران واشنگتن با احتمال اینکه عناصر طالبان در بین نیروهای نظامی پاکستان حضور دارند و با رهبران نظامی این کشور همکاری می کنند، به مقام های نظامی پاکستان اعتماد ندارند و تلاش می کنند به عملیات یکطرفه خود علیه رئیس جمهوری این کشور ادامه دهند و از این رو است که ساعاتی پس از انفجار در اسلام آباد، زرداری نقض تمامیت ارضی پاکستان از سوی هر کشوری را محکوم کرد. مقام های آمریکا به عملکرد زرداری اعتماد ندارند زیرا در بسیاری از موارد تحولات سیاسی و امنیتی کنونی مشابه دوران پرویز مشرف است.
روشن است عواملی پشت این ماجرا قرار دارند که دولت های پاکستان و آمریکا در حال جنگ با آنها هستند و ممکن است به نام طالبان یا القاعده یا هر اسم دیگری فعالیت کنند.
در واقع همه گروه هایی که مخالف آمریکا و متحدان این کشور هستند، یک هدف مشترک را دنبال می کنند و آن حمله به منافع این کشورهاست. آنها به هر هدفی که به نوعی با غرب ارتباط دارد، حمله می کنند به ویژه که هتل ماریوت معمولاً محل اقامت خارجی ها بود.
هر دو نامزد ریاست جمهوری آمریکا نیز بر همکاری نزدیک با اسلام آباد در جنگ با تروریسم تاکید کرده اند. با همه اینها روابط دوستانه نظامی آمریکا و پاکستان جای خود را به تردید آمریکا درباره همکاری پاکستان داده به طوری که مقام های آمریکایی نگران هستند پاکستان در مبارزه با تروریسم به قدر کافی تلاش نمی کند. به اعتقاد آنها یکی از علل گسترش حملات طالبان در افغانستان اشتباهات و کوتاهی پاکستان است و این مشکل رفته رفته دشوارتر می شود. این مساله باعث شده آمریکا به طور یکجانبه اقدام کند و اهداف خود را داخل پاکستان با استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین هدف قرار بدهد. در جامعه پاکستان همواره این باور وجود داشته که اگر علیه شبه نظامیان از زور استفاده شود، این اقدام ممکن است آنها را به حرکت ها تلافی جویانه علیه غیرنظامیان وادارد.
برخی پاکستانی ها می گویند این اقدام در تلافی درگیری های نظامی اخیر در منطقه قبایلی باجور صورت گرفته است.
مسوولان فعلی و سابق دولت بوش نیز که در گذشته از نبود عزم کافی در پاکستان برای مقابله با شبه نظامیان ابراز نگرانی کرده بودند، گفته اند اطمینان دارند دولت زرداری با وجود خطر حملات تلافی جویانه بیشتر علیه اهداف غیرنظامی نظیر هتل ماریوت، به تلاش های ضدتروریسم خود ادامه می دهد یا حتی آن را تشدید می کند.
رهبران حزب مردم بعد از انتخابات ۱۸ فوریه تلاش کرده اولویت های سیاسی بی نظیر بوتو رهبر فقید این حزب را با اشکال مختلف عملی کنند؛ سیاست هایی که تعامل نزدیک تر با آمریکا محور اصلی آن بوده است.
جریان های مختلف سیاسی و امنیتی در پاکستان اعم از مذهبی و غیرمذهبی با این نوع نگاه در عرصه های مختلف به انحای مختلف مخالفت خود را نشان داده اند. این مخالفت ها به ویژه بعد از افزایش حملات موشکی آمریکایی ها به مناطق قبایلی پاکستان شکل حادتری به خود گرفت به طوری که باعث شد رهبران جدید با وجود گرایش های آمریکایی از سیاست ها و عملیات غیرمشروع نظامیان آمریکایی به خاک پاکستان انتقاد کردند.
نزدیکی بیش از اندازه دولت جدید اسلام آباد به سیاست های آمریکا به طور قطع دیر یا زود نتایج کوتاه مدت خود را نشان می داد.
نگاه دیگری نیز وجود دارد مبنی بر اینکه این انفجار پیامی برای طرف های داخلی پاکستان به شمار می رود و هدف از این عملیات انتقال نبرد از داخل افغانستان به شهرهای پاکستان از جمله اسلام آباد است. در صورت قبول این دیدگاه باید تصریح کرد همان طور که کشته شدن بی نظیر بوتو در ۲۷دسامبر ۲۰۰۷ به تحولات عمیق سیاسی در پاکستان منجر شد، به طور قطع انفجار مقابل هتل ماریوت نیز نقطه عطفی در تحولات این کشور محسوب خواهد شد.
از نگاه دیگر دولت جدید پاکستان هم اکنون می تواند از این حادثه برای تقویت دیدگاه های خود در مبارزه با تروریسم بهره برداری کند. اظهارات اخیر حسین حقانی سفیر پاکستان در آمریکا موید همین برداشت است.
وی بعد از این حادثه در گفت و گو با خبرنگاران گفت که انفجار اسلام آباد ثابت می کند جهان نمی خواهد به سادگی پاکستان را درک کند. آنچه ما در پاکستان شاهدیم مبارزه جدی بین حامیان تروریست ها و مخالفان آنهاست. ضروری است از تضعیف پاکستان جلوگیری کنیم و به دولت و سران این کشور در مبارزه با تروریسم یاری رسانیم.
وی تصریح کرد کمک هایی که پاکستان دریافت کرده به اندازه نیازهای واقعی این کشور نیست. به نظر من باید توانایی نظامی پاکستان در زمینه مبارزه با ستیزه گری و توانایی اطلاعاتی این کشور تقویت شود. حقانی در این گفت وگو به حقیقتی دیگر نیز اشاره کرده است: برخی پاکستانی ها، آمریکا را دوست ندارند و برخی دیگر هنگامی که آمریکا حاکمیت پاکستان را نقض می کند، نگران می شوند و دلیل آنها منطقی است. سخنان حقانی در واقع عصاره دیدگاه حزب مردم است که در حال حاضر منویات آن در عرصه های مختلف پاکستان ساری و جاری است.
علاوه بر این، حمله موشکی ۱۷ سپتامبر هواپیماهای نیروهای ائتلاف تحت امر آمریکا به مناطق قبایلی پاکستان همزمان با دیدار و گفت وگوهای مایکل مولن رئیس ستاد مشترک ارتش آن کشور با گیلانی و ژنرال کیانی به نظر تحلیلگران هشداری غیرمستقیم به اسلام آباد بود. حمله مجدد موشکی آمریکا به منطقه وزیرستان جنوبی که به کشته شدن هشت تن از افراد غیرنظامی منجر شد، حاوی این پیام به دولت جدید پاکستان است که آنها باید قواعد همکاری های نظامی دو کشور را به طور مطلوب اجرا کنند؛ قواعدی که فارغ از حزب و جناح در عرصه بازیگران سیاسی و نظامی صحنه سیاسی این کشور باید اجرا شود.
سفر مولن به پاکستان در واقع برای یادآوری این قواعد بود و حمله موشکی زبان این قواعد بود که فارغ از فضای موجود در بین افکار عمومی این کشور انجام شد. واکنش های دو هفته گذشته مقام های سیاسی و نظامی پاکستان به حمله دوشنبه گذشته نیروهای آمریکایی به روستای انگورادا در وزیرستان جنوبی آن قدر تند و صریح بود که مولن را به اسلام آباد بکشاند.
پاسخ به انتقادات مقام های اسلام آباد از پنتاگون و کاخ سفید با حمله مجدد موشکی به مناطق قبایلی پاکستان داده شد و در واقع دهن کجی صریحی به این انتقادات بود. اطهر عباس سخنگوی ارتش پاکستان نیز بر عملیات تلافی جویانه علیه نیروهای متجاوز خارجی تاکید کرده بود اما آخرین حمله موشکی نشان داد که ابزارهای در اختیار ارتش این کشور برای مقابله به مثل در مقابل نظامیان آمریکایی بسیار ناچیز است.
وی در گفت وگو با خبرنگاران افزود: در صورت ورود نیروهای ائتلاف تحت امر آمریکا به خاک پاکستان، ارتش این کشور علیه آنها تیراندازی خواهد کرد. اطهر عباس تصریح کرده بود هیچ حمله ای به خاک پاکستان تحمل نمی شود و به فرماندهان نظامی گفته شده مانع از وقوع هر حمله ای در خاک این کشور شوند. آصف علی زرداری رئیس جمهوری، یوسف رضا گیلانی نخست وزیر و ژنرال اشفاق پرویز کیانی فرمانده ارتش پاکستان نیز به انجام عملیات تلافی جویانه علیه نیروهای متجاوز متعهد شده بودند. کیانی در بیانیه شدیداللحنی اعلام کرد پاکستان به نیروهای خارجی اجازه نخواهد داد وارد خاک و قلمرو این کشور شوند و به هر قیمتی از تمامیت ارضی خود دفاع خواهد کرد.
شورای قبایلی پاکستان (جرگه) نیز تهدید کردند در صورت ادامه یورش آمریکا به این کشور به طالبان می پیوندند. این شورا در واکنش به حملات موشکی به وزیرستان شمالی که حملات زمینی فرامرزی بی سابقه ای را به دنبال داشت، خواستار برگزاری نشستی فوق العاده شدند. ملک نصرالله یکی از اعضای قبایلی در میرانشاه مرکز وزیرستان شمالی اعلام کرده در صورت ادامه حملات آمریکا، ما لشکری برای مقابله با نیروهای آمریکایی آماده و از کمک بزرگان قبایل افغانستان نیز برای رویارویی مشترک علیه این نیروها استفاده می کنیم.
آمریکایی ها مدعی هستند شبه نظامیان طالبان و القاعده از نواحی قبیله نشین پاکستان به عنوان پایگاهی برای مقابله با ائتلاف غربی حاضر در افغانستان استفاده می کنند. دو بالگرد نیروهای ائتلاف تحت امر آمریکا با هدف بمباران اهدافی در روستای انگورادا روز ۱۵سپتامبر تلاش کردند وارد حریم هوایی این کشور شوند که با واکنش مردم این منطقه و نظامیان دولتی مواجه شده و مجبور به ترک منطقه شدند.
در همین ارتباط ژنرال مردادخان مقام ارشد نظامی ایالت سرحد پاکستان ضمن تایید تلاش نیروهای ناتو افزود که بالگردهای آمریکایی تا فاصله صدمتری روستای انگورادا پیشروی کردند ولی با شلیک نیروهای پاکستانی این بالگردها مجبور به ترک منطقه شدند. همچنین شماری از مردم مناطق قبایلی سوگند یاد کرده اند با سربازان آمریکایی، نیروهای ناتو، طالبان و القاعده که کشورشان را به خطر انداخته اند تا آخرین نفس شان بجنگند. این شبه نظامیان از طرفی دیگر اطمینان داده اند که از دولت و ارتش حمایت کنند. هرچند با توجه به بالا گرفتن تنش بین واشنگتن و اسلام آباد در خصوص تهاجم های صورت گرفته و شلیک موشک برای هدف قرار دادن تروریست ها در خاک پاکستان، این شبه نظامیان برای شلیک به آمریکایی ها تردیدی به خود راه نخواهند داد.
منطقه قبایلی باجور به عنوان پایگاهی برای نیروهای طالبان به شمار می رود. نیروهای طالبان با نیروهای بین المللی که بیشترشان را آمریکایی ها تشکیل می دهند، در افغانستان مبارزه می کنند.
واشنگتن ادعا می کند پاکستان به اندازه کافی برای ریشه کن کردن تهدید تروریستی تلاش نمی کند. مالک مناصب خان فرمانده لشکری از نیروهای شبه نظامی قبیله ای گفته ما با آمریکایی ها تا آخرین نفرشان که وارد کشورمان شود خواهیم جنگید. مسعودجان از روسای قبیله راقاگان هشدار داد آمریکایی ها نباید در امور کشور ما دخالت کنند وگرنه به آنها پاسخ خواهیم داد. عمر وحید از دیگر روسای قبایل نیز سوگند خورده و گفته است سربازان خارجی که به خاک ما نفوذ می کنند زنده از پاکستان خارج نخواهند شد.
در مقابل دیوید پترائوس فرمانده آینده نیروهای آمریکایی در جنوب شرق آسیا و خاورمیانه هفته گذشته تاکید کرده که نیروهای افراطی تهدیدی برای موجودیت پاکستان هستند. وی به تازگی در گفت وگو با خبرنگاران تاکید کرده که نیروهای پاکستانی و نیروها تحت فرماندهی آمریکا باید برای شکست شبه نظامیان وابسته با شبکه القاعده و گروه طالبان با یکدیگر همکاری داشته باشند. پترائوس این دشمن مشترک را سندیکایی توصیف کرد که اعضای القاعده و طالبان را به اشکال مختلف جنبش های افراطی متحد می کند.
از سویی دیگر مایکل مولن رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، با اعتراف به کاهش شدید محبوبیت آمریکایی ها در پاکستان اعلام کرد این کشور به همکاری جامع و بلندمدت با عناصر نظامی و غیرنظامی به منظور کمک به این کشور برای مبارزه با شبه نظامی گری نیاز دارد.وی گفته آمریکا مایل است برای مقابله با شبه نظامی گری در مناطق قبایلی پاکستان به جای اینکه به طور مستقل به خاک این کشور تجاوز کند، به اسلام آباد کمک کند. مولن موضوع شبه نظامیان در پاکستان را مانند پترائوس چالش برانگیزترین مشکلی دانست که آمریکا با آن مواجه است و در ادامه تاکید کرده آمریکا باید کمک های نظامی و غیرنظامی به پاکستان را تقویت و بین این عناصر به دقت هماهنگی ایجاد کند همانگونه که در عراق عمل کرده است.
مولن تصریح کرد ما به برنامه پنج تا ۱۰ ساله برای حمایت از پاکستان نیاز داریم که دولت، مردم و ارتش این کشور بتوانند
به آن تکیه کنند. قراردادهای بلندمدت حفظ و نگهداری هلیکوپترهای نظامی، تجهیزات دید در شب برای هواپیماهای نظامی و تجهیزات جدید برای نیروهای شبه نظامی وابسته به ارتش از جمله این کمک هاست.
توماس هولاهان مدیر برنامه ارزیابی نظامی مرکز مطالعات امنیتی در آمریکا برخلاف مقام های ارشد نظامی کشورش می گوید واشنگتن نمی تواند با افراطی گری در پاکستان مقابله کند و افزود ما نمی توانیم با افراطی گری در پاکستان مقابله کنیم اما اگر زرداری با حمایت لازم در این زمینه روبه رو شود، می تواند موفق شود.
هولاهان با اشاره به اینکه راهبرد زرداری بازتاب اعتقادات است تصریح کرد او در هر زمینه ای پیش از آنکه عمل کند، فکر می کند. وی هرگز از مذاکره نترسیده بنابراین تا زمانی که طرف دیگر خواستار مذاکره با حسن نیت است، زرداری نیز پیش خواهد رفت.
زرداری پیش از انتخابات ریاست جمهوری در پاکستان در اظهاراتی اعلام کرده پاکستان در مقابله با تروریسم بین الملل در کنار آمریکا خواهد ایستاد و این اظهارات را در بحبوحه خشم روزافزون از حمله تحت فرماندهی آمریکا به خاک پاکستان مطرح کرد.
در مجموع زرداری برای ساماندهی وضعیت موجود دو راه بیشتر ندارد؛ اول: تشدید سیاست های امنیتی علیه گروه های افراطی و طالبان محلی. این سیاست دارای نتایج معکوس خواهد بود چرا که در پاکستان هر زمان این سیاست اعمال شده حملات انتحاری نیز گسترش یافته است ضمن آنکه پاکستان برای تقویت موضع خود در مقابل افراط گرایان دریافت بیشتر کمک مالی از سوی آمریکا را خواستار است و این مساله به واقع به تقویت مواضع گروه های مذهبی و مخالف دولت منجر خواهد شد. دوم: ادامه سیاست تساهل و مدارا. این سیاست به دلیل شعارهای داده شده توسط حزب مردم خیلی زود این حزب را مقابل گروه ها و جریانات سیاسی داخلی قرار خواهد داد و می تواند ادامه استمرار کار دولت جدید را با مشکلات حادی مواجه کند.
در شرایط موجود دولت جدید تلاش می کند راه میانه ای را انتخاب کند؛ راهی که ضمن حفظ وضعیت موجود می تواند گیلانی و حزب مردم را در پیشبرد راهبرد خود یاری دهد.

منبع : روزنامه سرمایه