سرزمین عجایب آلیس

آلیس مونرو داستان نویس پرآوازه کانادایی تقریباً یک هفته پیش در بیست وهفتم ماه مه، جایزه بین المللی من-بوکر را برای یک عمر دستاورد حرفه یی در زمینه ادبیات داستانی به دست آورد. هیات داوران این جایزه مونروی ۷۷ساله را از میان نویسندگان صاحب نامی چون ماریو بارگاس یوسا، ای ال دکتروف، وی اس نایپل، جویس کرول اوتس، پیتر کری و آنتونیو تابوچی برگزیدند. مونرو که سومین برنده جایزه بین المللی من- بوکر است، نشان افتخار و جایزه ۶۰ هزار پوندی خود را طی مراسمی در بیست وپنجم ژوئن در ترینیتی کالج دابلین دریافت خواهد کرد. برخلاف جایزه اصلی بوکر که ۴۱ سال از تاسیس آن می گذرد و هر سال به یک اثر تعلق می گیرد، جایزه بین المللی من- بوکر که در سال ۲۰۰۵ تاسیس شده، هر دو سال یک بار به داستان نویس در قید حیاتی اهدا می شود که مجموعه آثارش دستاوردی در ادبیات داستانی در سطح جهان به همراه داشته است. آثار این داستان نویس باید به زبان انگلیسی نوشته شده یا به انگلیسی ترجمه شده باشد. این جایزه نخستین بار در سال ۲۰۰۵ به اسماعیل کاداره آلبانیایی تعلق گرفت و در سال۲۰۰۷ نیز چینوا آچبه نویسنده اهل نیجریه آن را به دست آورد. هیات داوران امسال این جایزه در بیانیه خود گفته اند؛ «آلیس مونرو بیشتر به عنوان نویسنده داستان کوتاه شناخته شده است و با این حال هر داستان او با چنان عمق و دانش و دقتی عجین است که در کل رمان های اکثر رمان نویس ها دیده می شود. هر بار که داستانی از آلیس مونرو می خوانید، چیزی یاد می گیرید که قبلاً به فکرتان نرسیده بود.» هیات داوران همچنین اشاره کرده اند مونرو بحق شایسته عنوان استاد داستان کوتاه است، ولی برای آنها فرم کار او به اندازه کیفیت کارش حائز اهمیت نبوده است. جین اسمایلی رمان نویس امریکایی و دبیر هیات داوران درباره سبک نوشتن مونرو می گوید؛ «با اینکه به نظر می رسد سبک او ساده و خواندنش آسان است، آنقدر درباره هر موضوع فکر کرده که خواننده احساس می کند به راستی در آن موضوع غرق شده است. معمولاً انتظار می رود در رمان به عمق دست پیدا کنید، ولی آلیس مونرو در بیست تا سی صفحه این عمق را به ما القا می کند.»آلیس مونرو را یکی از تواناترین نویسندگان داستان کوتاه امروز می دانند؛ سینتیا اوزیک او را چخوف زمانه ما لقب داده، و جاناتان فرنزن او را بهترین داستان نویس امروز امریکای شمالی خوانده است. بسیاری بر این عقیده اند که مونرو جامعه کتابخوان امریکای شمالی را با داستان کوتاه آشتی داده است. البته خودش می گوید هرگز قصد نداشته صرفاً نویسنده داستان کوتاه باشد؛ فکر می کرده مثل همه رمان خواهد نوشت. ولی حالا دیگر می داند نگاهش به مسائل برای نوشتن رمان مناسب نیست. دوست دارد پایان داستان را در ذهنش مجسم کند، و مطمئن باشد مثلاً تا کریسمس آن را تمام خواهد کرد، و نمی داند نویسنده ها چطور روی پروژه های طولانی مثل رمان با پایان باز کار می کنند. به شوخی می گوید؛«ممکن است آدم حین نوشتن یک رمان پانصد صفحه یی بمیرد.» زادگاه مونرو شهر کوچک وینگم در ایالت انتاریوی کاناداست و فضای داستان هایش هم غالباً شهرهای کوچک این ایالت است. داستان هایش معمولاً روندی آرام دارند، ولی حادثه یی در زیر این سطح آرام جریان دارد که مونرو در طول داستان با ظرافت از آن رازگشایی می کند و در پایان خواننده را شگفت زده برجا می گذارد. مضامین خود را از زندگی روزمره مردم انتخاب می کند و نگاه ویژه یی به مسائل و جزییات زندگی زنان دارد. اگرچه به مشکلات و دغدغه های دختران جوان علاقه دارد، در کتاب های اخیرش به مسائل زنان میانسال و سالمند توجه بیشتری نشان داده است. خاطره در داستان هایش نقش مهمی دارد. شخصیت هایش را عمیقاً می شناسد و درباره زندگی آنها تامل می کند و دیالوگ ها را با مهارت به کار می گیرد. صداقت در بیان، زبان شفاف و روان و دقت در جزییات از ویژگی های داستان های اوست.
با گذشت سال ها، نوشتن برای مونرو آسان تر نشده است؛ به قول خودش «هر روزش یک مبارزه است و اگر این مبارزه به نتیجه برسد، همیشه به معجزه شباهت دارد، معجزه یی که به خاطرش خیلی شکرگزارم.» سه سال پیش که آخرین مجموعه اش، «چشم انداز کسل راک» منتشر شد، اعلام کرد شاید برای همیشه قلم را زمین بگذارد، چون از این مبارزه خسته شده است. چون نویسنده باید بخش زیادی از عمرش را صرف مشاهده کند، و چیزهایی در زندگی آدم های معمولی وجود دارد که نگران است آنها را از دست داده باشد. البته مونرو خیلی زود متوجه شد در «ننوشتن» مهارت چندانی ندارد و این وقفه سه ماه بیشتر طول نکشید. آلیس مونرو نخستین مجموعه داستانش، «رقص سایه های شاد»، را در ۱۹۶۸ منتشر کرد و تا امروز دوازده مجموعه داستان و یک رمان - «زندگی دختران و زنان»- از او منتشر شده که آن را نیز مجموعه یی از داستان های به هم پیوسته می دانند. «پیشروی عشق»، «رازهای آشکار»، «عشق یک زن خوب» و «فرار» از دیگر آثار او هستند. آخرین مجموعه داستانش با عنوان «چشم انداز کسل راک» که روایتی داستانی از تاریخچه خانواده اوست، سه سال پیش در ۲۰۰۶ منتشر شد و مجموعه داستان جدیدش با عنوان «خوشبختی زیادی» اکتبر آینده به بازار خواهد آمد. مونرو جوایز ادبی مختلفی به دست آورده است، از جمله سه جایزه فرماندار کل و دو جایزه گیلر در کانادا و جوایز مجمع ملی منتقدان کتاب، اï. هنری، و پن/ملامود، و نشان افتخار ادبیات انجمن ملی هنر در ایالات متحده. چند سالی هم هست که نامش برای دریافت نوبل ادبیات مطرح است. او از نویسندگان محبوب مجله معتبر «نیویورکر» است و تا به حال ۴۸ داستان کوتاهش در این مجله چاپ شده است.

مژده دقیقی

منبع : روزنامه اعتماد