آهن غذا

در میان مشکلات متعدد تغذیه ای، کم خونی ناشی از کمبود آهن یکی از شایع ترین مشکلات تغذیه ای در دنیای امروز است که به علت شیوع زیاد و نیز عوارض نامطلوب ناشی از کمبود آهن به ویژه در گروه های آسیب پذیر مانند کودکان و زنان باردار ،به عنوان یک مشکل بزرگ و مهم بهداشت همگانی شناخته شده است.
کمبود آهن زمانی رخ می دهد که آهن جذب شده کمتر از حد نیاز طبیعی بدن باشد و این مسئله ممکن است ناشی از مصرف ناکافی آهن، جذب گوارشی پایین، یا افزایش نیاز به آهن و یا از دست دادن خون به طور مزمن باشد.
شیرخواران، کودکان قبل از سنین مدرسه، نوجوانان و زنان در سنین باروری و به ویژه زنان باردار آسیب پذیرترین افراد نسبت به وقوع کم خونی فقرآهن هستند. اما در جایی که مصرف غذا ناکافی باشد یا آلودگی های انگلی شایع باشد، مردان بالغ نیز آسیب پذیر هستند.درمان کم خونی ناشی از فقر آهن از نظر فنی کاملاً ساده است. تنها احتیاج به تجویز مکمل دارویی آهن دارد و این در حالی است که میلیون ها نفر در حال حاضر از عدم درمان رنج می برند.
کم خونی ناشی از کمبود آهن در مراحل پیشرفته و طولانی مدت، سبب کاهش میزان هموگلوبین خون می شود. بنابراین این نوع کم خونی زمانی تشخیص داده می شود که غلظت هموگلوبین خون فرد نسبت به سن و جنس کمتر از حد مورد انتظار باشد. بسیاری از افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن بیشتر از اثرات جانبی کمبود آهن بر سلامتی و توان جسمی خود رنج می برند تا صرفاً خود کم خونی.
● کم خونی ناشی از کمبود آهن چه پیامدهایی دارد؟
کم خونی فقر آهن در کودکان و شیرخواران باعث نقصان تکامل و هماهنگی حرکتی و کاهش فعالیت بدنی می شود. علاوه بر آن بسیاری از آثار رفتاری مانند کم توجهی، خستگی و ناراحتی و... را بر جای می گذارد. در زنان و مردان بالغ نیز کمبود آهن منجر به کاهش کار بدنی و کم شدن توان کاری و پایین آمدن مقاومت در برابر خستگی می شود. در زنان باردار، فقر آهن باعث افزایش موارد مرگ و میر مادران و افزایش ابتلا و مرگ و میر جنین و همچنین افزایش خطر تولد نوزاد کم وزن را در پی دارد.
مطالعات اخیر بر روی اثرات کم خونی ناشی از کمبود آهن بر تکرار عفونت ها در کودکان کم خون نیز گویای این مسئله است که کودکانی که آهن را به صورت غذای غنی شده و یا دارو دریافت می  کنند کمتر به بیماری های تنفسی و گوارشی مبتلا می شوند.
در بین کل افراد جامعه زنان و کودکان به دلیل نیاز کمتر به انرژی، معمولاً تمایل کمتری به مصرف غذا دارند که این امر سبب دشواری تامین آهن مورد نیازشان می شود و به این ترتیب در معرض خطر ابتلا به کمبود آهن هستند. علاوه بر آن، قابلیت جذب گوارشی آهن نیز فاکتوری است که اهمیت آن در حد کل آهن موجود در رژیم غذایی است. در بسیاری موارد، خوراکی های دیگری که همراه با مواد غذایی حاوی آهن مصرف می کنیم ،باعث عدم جذب آهن از دستگاه گوارش شده و آهن مورد نیاز بدن دفع می شود.
«آهن هِم» یعنی آهنی که در نمک های آلی وجود دارد، که در گوشت قرمز، ماهی، جگر و گوشت پرندگان یافت می شود به سادگی قابل بهره برداری است، جذب خوبی هم دارد و قابلیت جذب آن کمتر تحت تاثیر طبیعت و ترکیب خوراک قرار می گیرد. اما برعکس جذب «آهن غیرهِم» فوق العاده متغیر بوده و بستگی به سایر غذاهای مصرفی در هر وعده خواهد داشت. باید در کنار آنها خوراکی هایی مصرف شود که جذب آهن را زیاد می کند. گوشت قرمز و ماهی از افزاینده های جذب آهن هستند. این نکته می رساند که این مواد غذایی ارزش دوگانه دارند و نه تنها خود منبعی برای آهن «هِم» هستند بلکه سبب افزایش جذب آهن «غیرهِم» موجود در خوراکی های دیگر نیز می شوند.
در بسیاری از موارد رژیم های غذایی خانواده ها بیشتر برپایه غذاهای گیاهی و حبوبات و سبزیجات قرار دارد. ویتامین «ث» موجود در سبزیجات و میوه هایی مثل پرتقال، لیمو، آناناس ، گل کلم خام، کلم خام و گوجه فرنگی خام جذب آهن را دو برابر خواهد ساخت. علاوه بر آن، جوانه زدن غلات و حبوبات به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت سبب تولید ویتامین «ث» در آنها می شود که خود افزایش جذب آهن موجود در این دانه ها را به دنبال دارد. علاوه بر آن جوانه زدن حبوبات باعث می شود که موادی که مانع جذب آهن هستند و به طور طبیعی در دانه های حبوبات وجود دارند کاهش یابند و جذب آهن از این راه بازهم زیاد می شود.
● مکمل های دارویی آهن برای چه کسانی لازمند؟
همه زنان باردار باید جهت سلامتی خود و کودک متولد نشده خود از مکمل های دارویی آهن استفاده کنند. استفاده از این داروها طی سه ماهه اول حاملگی لازم نیست، ولی بعداز سه ماهگی که جنین بزرگتر می شود، نیاز به آهن به بالاترین حد می رسد که تا پایان حاملگی با تجویز پزشک بایدقرص های آهن مصرف شود.پیشگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن در دوره شیرخوارگی و اوایل دوران کودکی با تغذیه شیر مادر صورت می گیرد. شیرمادر آهن مورد نیاز کودکانی را که هنگام تولد وزن طبیعی دارند تا سن شش ماهگی تامین می نماید. استفاده از قطره آهن بعد از سن شش ماهگی در این کودکان و نیز بعد از سن دو ماهگی برای کودکانی که با وزن کم متولد می شوند ضروری است.در زمان از شیرگیری کودکان، والدین می  توانند با تهیه غذاهای غنی از آهن و ویتامین «ث» مثل پوره سبزیجات و میوه جات خام از بروز کم خونی فقرآهن پیشگیری کنند.

منبع : کلوب