خلاصه أی از مقاله بالا بردن کیفیت حاکمیت در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا ( MENA )

اغلب ، دولت ها و ملت ها در آرزوی توسعه كشورشان هستند ، ولی برای این توسعه تعبیرهای زیادی وجود دارد . اغلب این واژه را در قالب اقتصادی معنا می كنند به طوری كه بیشتر شدن كالاها به همراه تضمین اشتغال و در آمد برای تمامی كسانی كه واجد شرایط هستند ، تعبیر واژه توسعه تلقی می شود . اما بر همگان روشن است كه توسعه به معنای دسترسی به خدمات دولتی كافی ، نیز هست . و بالاخره به توسعه انسانی می رسیم كه كیفیت زندگی مادی انسان هاست به طوری كه افراد جامعه انتخاب و فرصت های بیشتری برای شناسایی استعدادهایشان داشته باشند . علاوه بر اینها كیفیت های غیر قابل لمس دیگری نیز هست كه در تمامی كشورهای پیشرفته تر مشهود است و آن رفع تبعیض های ناروا یا برابری در سطح جامعه (equality of treatment) ، آزادی در انتخاب، آزادی بیان و حق انتقاد ، و فرصت مشاركت در حكومتی كه بر آنان حاكم است ، می باشد . خوشبختانه، در قانون اساسی تمامی كشورهای MENA ، این ابعاد و ارزشهای توسعه ، محترم شمرده شده و حكومت جمهوری یا مردمی یكی از مكانیزم هایی است كه از طریق آن این ارزشها برای ملت محفوظ می ماند .
اگر حكومت مردمی ، استفاده از اختیارات به نام مردم باشد ، حاكمیت خوب استفاده از اختیارات به نحوی است كه تمامیت ارضی ، حقوق مردم و نیازهای تمامی افراد آن جامعه ، محترم شمرده شود . دو چارچوب ارزشی در جهان برای یك حاكمیت خوب در نظر گرفته می شود كه بویژه در رابطه با كشورهای منطقه MENA مطرح است و آن جامعیت دادن و مسئولیت پذیری است . جامعیت دادن به معنای برابری است كه در قانون اساسی تمامی كشورهای منطقه وجود دارد . برابری در قالب حاكمیت ، به معنای این است كه تمامی كسانی كه سهمی در مراحل حاكمیت دارند و می خواهند در حاكمیت كشورشان مشاركت داشته باشند ، امكانات مساوی و متناسب در اختیارشان قرار داده شود. به طور خلاصه ، حاكمیت ، جامع و فراگیر است و انحصاری نیست . حاكمیت جامع گرا دارای ساز و كارهایی برای تعریف و حمایت از حقوق اساسی تمامی افراد است و راه حل ها و توانمندیهایی را فراهم می آورد كه حكومت قانون پشتوانه آن است . حقوق افراد شامل قسط و عدل میان خود افراد می شود و حاكمیت خوب یعنی به وجود آوردن شرایطی برای پشتیبانی از این حقوق .
حقوق افراد شامل چگونگی رفتار دولت ها با ملت نیز می شود ، و حاكمیت خوب یعنی دولت ها افرادی با حقوق متساوی را در مقابل قانون به یك چشم بنگرند و تبعیض برای آنان قائل نشوند و امكانات برابر برای دسترسی به خدمات دولتی برای آنان فراهم آورند .
دومین ارزش به نحوه اجرای كارها بر می گردد . نحوه اجرای كارها ، در قالب واژه حاكمیتی یعنی كسانی كه از جانب مردم و به نام مردم برای اجرای حكومت برگزیده شده اند باید برای شكست ها و موفقیت هایشان به مردم پاسخگو باشند . خلاصه اینكه آنها در مقابل مردم مسئول هستند . این پاسخگو بودن و مسئولیت پذیری مبتنی بر دانش و اطلاعات است ، پس تكیه بر شفافیت ساز و كارها (‌مكانیزم های ) حكومت دارد . همچنین ، پاسخگو بودن مبتنی بر انگیزه هایی است كه دولتمردان را تشویق به انجام امور مملكت از روی صداقت ، وفاداری و كارایی كند . این انگیزه ها ، هم از طریق رقابت و انتخابات آزاد افراد برای كارهای دولتی ایجاد می شود و هم از طریق رشد فضائل اخلاقی برای خدمت به مردم و به نفع مردم .
مسئولیت پذیری و جوابگویی می تواند هم درونی و هم بیرونی باشد . پاسخگویی بیرونی وقتی است كه خود مردم ، دولت را مورد سئوال قرار می دهند مثل وقتی كه ساكنان یك روستا ، كدخدای ده را انتخاب می كنند . همچنین می توان مثال هایی در مورد دریافت كنندگان خدمات دولتی زد ( مثل اولیای دانش آموزان ) كه مستقیماُ اولیای مدرسه ( یعنی معلمین و مدیر مدرسه ) را پاسخگو می دانند . مسئولیت پذیری درونی وقتی است كه دولت كه حافظ منافع مردم است ، تشكیلات و انگیزه هایی برای اداره نحوه عملكرد آژانس های مختلف در درون دولت ، ایجاد می كند مثل تفكیك قدرت ها و برقراری كنترل ( اختیارات ) و تعدیل ( اختیارات ) .
به طور كلی ، جامعیت دادن و پاسخگویی یا مسئولیت پذیری ، هر دو ، عوامل شكوفایی یك حاكمیت خوب هستند .
یكی از مظاهر مهم و متداول حاكمیت ضعیف ، فساد است كه در قالب رشوه ، پارتی بازی ( حمایت از خویشاوندان و اقربا ) ، و تعصب بروز می كند . با انكار حق ایجاد امكانات عادلانه برای همه ، فساد بالا می گیرد كه نتیجه فقدان مسئولیت پذیری و پاسخگویی چه به صورت درونی و چه بیرونی است.
این مقاله به بررسی توسعه ـ از لحاظ اقتصادی ، اجتماعی و انسانی ـ در كشورهای منطقه MENAمی پردازد كه به علت ضعف حاكمیت دولت ، از دیگر مناطق جهان عقب تر است .
عناوین دیگر این مقاله عبارت اند از :
ـ عموماُ‌ حاكمیت در MENA ضعیف تر از بقیه جهان است ـ از نظر كیفیتی ……
ـ معیار یك حاكمیت خوب ……
ـ حاكمیت ضعیف یكی از عوامل رشد نه چندان خوب در MENA بوده است ….
ـ به دلیل حاكمیت نالایق جو تجاری به زنجیر كشیده شده است …..
ـ ضعف حاكمیت ، همچنین كیفیت كالاها و خدمات دولتی را محدود ساخته است .
ـ پر كردن شكاف حاكمیتی منطقه ، هم یك چالش است و هم یك فرصت .
ـ هر برنامه یا طرح برای بالا بردن كیفیت حاكمیت مستلزم توجه به دو ارزش توآمان مسئولیت پذیری و جامعیت دادن است …
ـ … آغاز یك سری اصلاحات با تعهد آشكار به وسیله كشورها …
ـ … تدوین یك برنامه و قانونمند كردن آن برای بهبود حاكمیت …
ـ … پیشنهاد پنج راه برای حاكمیت خوب …
ـ … گسترش جامعیت گرایی …
ـ … تقویت مسئولیت پذیری بیرونی از طریق اقدامات ملی …
ـ … تقویت مسئولیت پذیری بیرونی از طریق اقدامات محلی …
ـ … تقویت مسئولیت پذیری درونی از طریق كنترل و تعدیل ( اختیارات ) در سطح ملی .
ـ … تقویت مسئولیت پذیری درونی از طریق اصلاحات اداری
ـ … خلاصه : پیروی از تعهدات همراه با عمل .

منبع : مرکز اطلاع رسانی صنایع و معادن ایران