خــــــودتان بنزین بزنید سرریزی هم مهم نیست!

وقتی برای روشن شدن بیشتر مطلب به آمارگیری از چند جایگاه تهران پرداختیم تازه متوجه شدیم نقاط تاریك و ابهامات به قدری زیاد است كه حالا حالاها باید دوید...
اما جالب‌تر این‌كه از بیش از ده پمپ بنزین سوال شد كه در روز چقدر بنزین به دلایل مختلف از جمله سرریز شدن هدر می‌رود كه هیچ یك نه تنها آمار دقیق نداشتند بلكه عنوان كردند تاكنون برای آمارگیری درست از وزارتخانه به آنجا مراجعه نشده است و تمام این آمار و ارقام از روی حدس و گمان عنوان می‌شود!
● مقصر اصلی كیست؟
چقدر گفتیم و شنیدیم، چقدر تیزر ساخته شد كه سوخت، سرمایه یك كشور است؛ از آن به درستی استفاده كنیم، آن را هدر ندهیم، اسراف نكنیم، مراقب سرریز شدن باك خودروهایمان باشیم و... قس علی هذا.
اما نتیجه این همه تبلیغ چی؟! هنوز هم روزانه هزاران هزار لیتر بنزین سرریز شده و روی زمین می‌ریزد. هر چند بسیاری از مسئولان جایگاه‌ها معتقدند در این خصوص آمار دقیقی در دست نیست. در هر حال سالانه هزینه‌ای بالغ بر دوازده میلیارد تومان به همین سادگی به هوا می‌رود كه با آن می‌توان حداقل چهل و هشت هزار مدرسه یا بیمارستان ساخت.
● بنزین چگونه تولید می‌‌شود؟
گاز طبیعی خام كه از چاه‌های مستقل گازی استخراج می‌‌گردد و هنوز فرآیندهای سرچاهی و پالایشی را طی نكرده، عمدتا از هیدروكربور، متان به علاوه گاز اتان و همراه با هیدروكربورهای دیگر (سنگین و مایع) مانند پروپان، بوتان و هیدروكربورهای سنگین‌تر یا چكیده نفتی )conden sate( به علاوه بنزین طبیعی )Natura gasline( و نیز مقداری از ناخالصی‌های غیر هیدروكربورهای شامل بخار آب )H۲O(، كربن دی‌اكسید )CO۲(، كربن منو اكسید )CO(، نیتروژن )N( و... كه درصد هر كدام بستگی به نوع مخازن دارد، تشكیل شده است. بنزین سبك (طبیعی) به لحاظ آن‌كه دارای ارزش فراوانی می‌‌باشد الزاما باید در فرآیندهای بعدی (پالایشی) به دست آید.
دركشور ما روزانه ۷۳/۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌‌شود كه از این مقدار حدود چهل میلیون لیتر تولید كشور و مابقی وارداتی است.
كه به گزارش مسئولان وزارت نفت (ربانی، مدیر بازرگانی و بابایی، مدیرعامل شركت ملی مهندسی ساختمان وزارت نفت) تمام نیاز مصرفی بنزین در داخل كشور تولید خواهد شد البته با احداث دو پالایشگاه تبریز و شیراز كه احتمالا تا پنج سال آینده محقق خواهد شد...
● جیره‌‌بندی یا بالا بردن قیمت؟
پیش‌تر قرار بود كه بنزین در اواخر سال ۸۵ سهمیه‌بندی شود كه به دلیل اختصاص بودجه‌ اضافی ۲/۵ میلیارد دلاری مجلس این قضیه فعلا منتفی شد تا در سال ۸۶ به‌طور جدی مطرح و بررسی شود.
از طرف دیگر پایین بودن قیمت بنزین در ایران باعث قاچاق آن به كشورهای اطراف به خصوص تركیه و نیز بی‌‌توجهی به سرریز شدن باك‌ها كه روزانه چیزی حدود پنجاه هزار لیتر را هدر می‌‌دهد، می‌‌شود.
● گرانی، راهی برای جلوگیری از سرریز
به اعتقاد خیلی از كارشناسان تنها با سهمیه‌بندی نمی‌‌توان از مصرف بی‌‌رویه و به خصوص سرریز جلوگیری كرد. راه مقابله با آن بالا بردن قیمت بنزین است.
اگر به گفته مسئولان، بنزین وارداتی لیتری چهار صد تومان خریداری شود پس روزانه )۵۰۰۰۰x۴۰۰=۲۰۰۰۰۰۰۰( تومان به اقتصاد كشور ضربه وارد می‌‌شود، حال با افزایش قیمت این فرآورده همه خودرو سواران چهار چشمی مراقب پر شدن باك‌ها خواهند بود اما آیا تنها متهمان این قضیه خودروسواران بی‌‌احتیاط هستند؟! یا می‌‌توان تقصیر را به گردن ترافیك تهران انداخت؟!
صد البته شكی در این گزاره نیست كه به هر حال در صورت گرانتر شدن بنزین و نزدیك شدن قیمت آن بر نرخ جهانی، صاحبان خودرو در هنگام زدن بنزین، احتیاط بیشتری به خرج داده و از سرریز شدن این ماده حیاتی جلوگیری خواهند كرد. چرا كه در این صورت است كه قطره‌های آن مورد محاسبه قرار خواهد گرفت.
اما باید بر این پرسش نیز پاسخ داد كه اساسا در این مورد خاص یعنی استفاده صحیح از بنزین تاكنون چقدر فرهنگ‌سازی كرده‌ایم و همه رسانه‌ها به طور عام و صدا و سیما به طور خاص چه گامهایی در این خصوص برداشته‌اند. این‌كه همه ساله در اثر این‌گونه بی‌‌احتیاطی‌ها از جانب‌ مردم، میلیاردها تومان ضررهای ناشی، كه می‌تواند صرف كارهای زیربنایی و عمرانی شود، مفت و مسلم به هدر می‌رود، نباید ما را در دادن راه‌حل منطقی دچار اشتباه كند، برای رسیدن به راه حلی منطقی باید همه عوامل دخیل موردشناسایی قرار گرفته و با عنایت به تمامی ابعاد، چاره‌جویی شود.
اما در طرف دیگر پرسنل پمپ بنزین قرار گرفتند و در نهایت مسئولان وزارت نفت.
به راستی وظیفه كاركنان جایگاه‌های پمپ بنزین چیست؟
الف) وظیفه پرسنل جایگاه‌های پمپ بنزین چیست؟!
سوال دیگری این‌جا مطرح می‌شود؛ چرا ما مطابق متد دنیا رفتار نمی‌كنیم؟!
در همه جای دنیا كاركنان پمپ بنزین عهده‌دار پركردن باك خودروها هستند اما در ایران...! به گزارش روابط عمومی وزارت نفت برای پرسنل جایگاه‌ها هیچ شرح وظایفی، مشخص نشده و هر جایگاه براساس خواسته مدیر خود، سلیقه‌ای رفتار می‌كند.
اما نكته در این است كه اگر مسئولیت زدن بنزین نه تنها در صورت درخواست مشتری - كه اغلب از آن پرهیز می‌كنند- ! بلكه به صورت دائمی به عهده خود مسئولان و كاركنان باشد به دلیل تكرار این عمل و نیز كسب مهارت به مقدار زیادی موجب كاهش سرریز خواهد شد، بدیهی است راننده‌ای كه مدت‌ها پشت ترافیك تهران مانده و برای رسیدن به مقصد عجله زیادی دارد غافل شود از پر شدن باك خودرو، این گفته را ربانی، مدیر بازرگانی وزارتخانه، و دیگر مسئولان هم تایید می‌كنند اما برای عملی كردنش زمان لازم است.
از این رواست كه هرگاه از كنار پمپ بنزینی می‌گذریم عده‌ای آبی‌پوش را می‌بینیم كه با در دست داشتن دسته‌های اسكناس تنها نظاره‌گر تزریق بنزین و شمارش رقم‌های كانكس‌ها هستند، كه عملا از چند ماه آینده به دلیل توزیع كارت‌های اعتباری بی‌كار خواهند شد!
اما بسیاری از مسئولان جایگاه‌های پمپ بنزین، چه خصوصی و چه دولتی، معتقدند اگر شرح وظایفی مبنی بر مسئولیت زدن بنزین توسط پرسنل مشخص شود، می‌بایست حداقل هفتاد نفر در هر جایگاه این وظیفه را به عهده بگیرند كه عملا امكان‌پذیر نیست. از طرف دیگر به آمار و ارقام اعلام شده اشاره كردند كه تمام آنها براساس فرضیات ثبت می‌شود به طور مثال ۴/۵ در هزار لیتر مجاز به بخار گاز است اما به دلیل خرابی تجهیزات برخی، این عدد تبدیل به نه یا ده در هزار می‌شود كه محاسبه نمی‌شود و یا در هر صد هزار لیتر، فروش بنزین بیست تا سی درصد بنزین هدر شده به حساب می‌آید كه به هیچ‌وجه توجیه علمی ندارد.
● آمار و ارقام خیالی!
احمدی، كارشناس جایگاه‌های تهران در این رابطه می‌گوید: این ارقام از بخار شدن گازهای مجتمع به دست می‌آید...
در تهران روزانه چقدر بنزین سرریز می‌شود؟
ـ احمدی: شما به راحتی می‌توانید این مقدار را پیدا كنید ما در كل ایران دو هزار جایگاه پمپ بنزین داریم و در روز پنجاه هزار لیتر بنزین اسرافی و نیز دویست جایگاه در تهران، به این ترتیب با یك تناسب ساده به جواب خواهید رسید.
فكر نمی‌كنید اگر مسئولیت زدن بنزین به عهده كاركنان پمپ بنزین باشد، این عدد به پنج هزار نیز كاهش یابد؟
ـ احمدی: قطعا همین طور خواهد بود كه البته در برنامه‌های آتی یكی از كارهایی كه صورت خواهد گرفت همین خواهد بود البته بعد از خصوصی‌سازی.
چند درصد از جایگاه‌های تهران خصوصی است؟
ـ احمدی: بیش از نیمی.
در كل دنیا از همان ابتدای آغاز كار پمپ بنزین‌ها شرح وظایف كاركنان مشخص شد، اما در ایران این موضوع در دستور كار آینده قرار گرفته...
ـ احمدی: ما هیچ كارمان مطابق متد دنیا نیست مثل این‌كه شما دارید مرا تخلیه اطلاعاتی می‌كنید بدون این‌كه بدانم آن طرف خط كیست و این در هیچ كجای دنیا مرسوم نیست.
ب) خودروسازان داخلی مقصر سرریز شدن بنزین!
اما زمانی كه پمپ بنزین‌های شهر تهران را مورد بررسی قرار دادیم به آمار جالبی رسیدیم كه خودروسازان داخلی را به شدت زیر سوال می برد.
حدود ۸۵ درصد سرریز شدن بنزین به دلیل مشكل فنی باك خودروهاست، به این صورت كه تا در باك باز می‌شود بنزین درونی به علت تجمع گاز به بیرون تراوش می‌كند.
ج) استفاده از نازل‌های فرسوده
مشكل عمده دیگری كه كمك بزرگی به این اعداد و ارقام می‌كند، تجهیزات است.
به طور مثال نازل، وسیله‌ای است كه از سرریز شدن به مقدار قابل توجهی جلوگیری كرده و گاه این مقدار را به صفر می‌رساند و نیز خرابی باك‌ها را پوشش می‌دهد اما در كشور ما به دلیل تفاوت گازهای خروجی بنزین وارداتی و نیز نقص درگیرنده سوخت عمر نازل‌ها به شدت كاهش می‌یابد، به طوری كه عمر دو ساله آنها را به دو ماه می‌رساند. از این رو بیشتر جایگاه‌ها از نازل‌های فرسوده و به عبارت ساده‌تر، خارج از رده استفاده می‌كنند و نتیجه این‌كه مشكل فراوان است ولی قابل حل.
● جریمه و نرخ‌گذاری پلكانی
میزان و نحوه سهمیه‌بندی در سال ۸۶ به بودجه‌ای كه در مجلس تصویب خواهد شد بستگی دارد.
دولت با پیش‌بینی بودجه ۲/۵ میلیارد دلاری برای بنزین قصد دارد اجازه اعمال نرخ‌گذاری پلكانی را از مجلس بگیرد، هر چند دولت با قیمت‌گذاری آزاد مخالف بوده اما می‌‌خواهد با این عمل جلوی مصرف بی‌‌رویه را گرفته و اصرار دارد این كار از طریق كارت هوشمند سوخت صورت گیرد.
وزارت نفت اعلام كرد: در صورتی‌كه كارت هوشمند سوخت توزیع و سهمیه‌بندی اعمال نشود به واردات شش میلیارد دلاری در سال آینده نیازمندیم.
در سال آینده یك میلیون دستگاه خودرو وارد بازار خواهد شد كه در این صورت مصرف بنزین را تا حدود ده میلیون لیتر افزایش خواهد داد.
در مقابل رییس مجلس شورای اسلامی اعلام كرده است: تبصره ۱۳ قانون بودجه و توجه به موضوع صرفه‌جویی در بنزین با كمك كارشناسان تهیه شد تا مسیر حركت، مشخص شود و هم ما و هم مردم انتظار داریم از این طریق ریخت و پاش‌ها و مصرف بی‌‌رویه بنزین كه در كشور وجود دارد روزی پایان یابد.و اما نتیجه این‌كه با سهمیه‌بندی، بالا بردن قیمت بنزین و نیز تعیین شرح وظایف پرسنل جایگاه‌ها تنها می‌‌توان جلوی نیمی از سرریز را گرفت، اما همین مقدار هم كمك بزرگی به اقتصاد كشور می‌‌كند.

محبوبه نصیری

منبع : مجله خانواده سبز