اختلالات خواب

از زمانی كه بشر بیاد دارد همواره خواب و ماهیت رمز آلود آن مورد توجه بوده است . در قدیم بعضی خواب را حالت حد واسط مرگ وبیداری می دانسته اند و برخی معتقد بودند كه فعالیت مغزی در خواب متوقف می شود. در سال ١۹٢٨ فعالیت الكتریكی مغزانسان برای اولین بار توسط Hans Berger روانپزشك آلمانی به ثبت رسید . در سالهای ١۹٣۹-١۹٣۷در دانشگاه هاروارد پایه های شناخت امواج مغزی در خواب توضیح داده شد، حال دیگر تصور بر این نبود كه در موقع خواب فعالیت مغزی بطور كامل خاموش می شود، بلكه بر عكس در موقع خواب امواج مغزی به امواج آهسته و هماهنگی تبدیل می گردد.
در دهه پنجاه میلادی برای اولین بار دانشمندان به ثبت امواج خواب در تمام طول شب پرداختند و متوجه شدند كه تغیرات نوار مغز انسان در خواب از یك روند ثابتی پیروی می كند در دهه شصت، ثبت خواب شبانه در انسان در سطح تحقیقتی آغاز شد و این تحقیقات را می توان پدر تست های پلی سمنوگرافی poly somnography یا تست خواب امروز نامید. در همین زمان بود كه بیماری ناركولپسی (بیماری كه فرد دچار خواب آلودگی شدید است و دچار حملات غیر قابل مقاومت خواب می گردد .) و اختلالات امواج مغز در خواب این افراد شناخته شد و اولین كلینیك ناركولپسی در دانشگاه Stanford توسط Dement تاسیس گردید.
باید دانست كه یكی از اكتشافات مهم وشاید مهم ترین آن در تاریخ پزشكی اختلالات خواب در اروپا اتفاق افتاد . در سال شصت و پنج میلادی در فرانسه و آلمان بطور جداگانه ایست تنفسی موقع خواب یا آپنه شرح داده شد . با این وجود تا دهه هفتاد میلادی اختلالات خواب به عنوان یك طب بالینی مورد توجه قرار نگرفت . در سال هفتاد و دو میلادی Guillemnault كه یك دانشمند فرانسوی بود به گروه دانشگاه Stanford در آمریكا پیوست . با توجه به تجربه ای كه اروپا ییان در تشخیص ایست تنفسی یا آینه در خواب داشتند او شروع به ثبت تغیرات تنفسی و قلبی در خواب كرد . او برای اولین بار به تشخیص بیماران دچار وقفه تنفسی خواب پرداخت. ولی هنوز مشكلات بسیاری در راه بود و مهم ترین آن عدم وجود راه حل درمانی قابل قبول در آن مقطع زمانی بود . در آن زمان تنها توصیه موجود برای این بیماران كاهش وزن یا انجام عمل جراحی تراک&#۶۵۱۶۳;وستوی بود. این عمل با باز كردن راه هوایی از طریق گردن هر چند در درمان وقفه تنفسی خواب كاملا موثر است ولی زندگی بیمار را پس از عمل با مشكلات مواجه كرده، برای بسیاری از بیماران قابل قبول نمی باشد .
گیلمینو اولین بیماری را كه با این روش درمان می كند به این ترتیب توصیف می كند ; این بیمار پسر ده و نیم ساله ای بود كه بدلیل فشار خون تحت درمان بود . ولی اقدامات درمانی موثر واقع نمی شد، او همچنین شب ها خرخر بلند داشت و در طی روز گرفتار خواب آلودگی بود. گیلمینو پس ازانجام تست خواب بالاخره موفق شد گروه پزشکی را متقاعد کند که منشا مشکلات کودک در پدیده وقفه تنفسی موقع خواب است و با انجام عمل تراک&#۶۵۱۶۳;وستوی فشار خون بالا و خواب آلودگی كودك بر طرف شد.
در سال هفتاد و پنج میلادی اولین انجمن اختلالات خواب با پنج غضو در آمریكا تاسیس گردید. در دهه هشتاد روش های جراحی جدید مثل عمل جراحی در قسمت عقب حلق uvulopalatopharyngoplasty ابداع گردید.
یكی از نقاط عطف این رشته در دهه هشتاد با ابداع دستگاه C-PAP توسط متخصص ریه استرالیایی Sulliven اتفاق افتاد. این وسیله شامل دستگاهی نسبتا كوچك است یا وزن تقریبا دو كیلوگرم، این دستگاه به یك لوله متصل است ودر انتهای لوله ماسكی قرار دارد كه روی بینی قرار می گیرد، در طی خواب این دستگاه هوا را به داخل راه هوایی فوقانی می راند و با این كار مانع از روی هم خوابیدن مجاری هوایی فوقانی در موقع خواب می گردد.
در اواخر دهه هشتاد با توجه به شیوع قابل توجه آپنه تنفسی خواب در جامعه( چهار در صد در میان آقایان و دو در صد در میان خانم های سی تا شصت ساله) و در دسترس بودن درمان قابل قبول و ساده، مراكز و كلینیك های خواب در آمریكا گسترش فراوان یافت و در دهه نود مراكز خواب در تمام دنیا رو به گسترش گذاشت.
امروزه كلینیك های خواب به درمان گروه زیادی از بیماران مبتلا به اختلال خواب می پردازند كه بطور كلی شامل كسانی می شود كه در طی روز خواب آلوده اند، در طی شب خواب راحتی ندارند، در خواب راه می روند، حرف می زنند، دست و پا می زنند و حتی به دیگران آسیب می رسانند، از خواب می پرند، خوابشان نمی برد، خرخر بلنددارند، دچار احساس خفگی در خواب می شود، حركات غیر ارادی و بییش از حد پا ها مانع از خواب آنها می شود، گرفتار حملات خواب در طی روز هستند یا بهداشت غلط خواب آنها را دچار مشكل كرده است. اختلالات خواب تمام سنین را گرفتار می كند و محدود به بزرگسالان نمی شود، در حدود دو سال قبل آكادمی متخصصین اطفال آمریكا طی دستورالعملی از پزشكان كودكان خواست كه در معاینات خود از وضعیت خواب كودك سوال نمایند و در صورت وجود خواب نا آرام و خر خر دایمی یا خواب آلودگی یا بیش فعالی و بی قراری در طی روز كودك را نزد متخص خواب بفرستند. خوشبختانه درمان وقفه تنفسی در كودكان اغلب آسان است و با انجام عمل جراحی لوزه ها صورت می گیرد.
یكی از علایم مهم وقفه تنفسی در خواب خرخر بلند و دایمی است، البته این به آن معنی نیست كه تمام كسانی كه خرخر می كنند دچار این بیماری هستند ولی اگر بیمار فرد میانسالی است كه خرخر بلند و دایمی دارد و چاق است و در طی روز از خستگی شكایت دارد شصت و پنج تا نود و پنج در صد احتمال دارد دچار این بیماری باشد، هر چند تشخیص نهایی با انجام تست پلی سمنو گرا فی است .
در بیماران مبتلا به وقفه تنفسی، در موقع خواب راه تنفس فوقانی روی هم خوابیده توقف تنفس باعث افت سطح اكسیژن خون و تلاش مجدد فرد برای شروع تنفس می گردد. این پدیده باعث می شود فعالیت الكتریكی مغز بیمار برای چند ثانیه از حالت خواب به بیداری تبدیل شود (این مدت آنقدر كوتاه است كه فرد چیزی به خاطر نمی آورد. ) تكرار این پدیده در طی شب باعث می شود كه همواره امواج مغزی فرد بین بیداری و مر حله اول خواب در نوسان باشد و به مراحل عمیق تر خواب وارد نشود و یا مدت كوتاهی را در مرحله عمیق خواب بگذراند. به این ترتیب هر چند فرد ساعت ها را در رختخواب گذرانده از خواب با كیفیت مطلوب بی بهره مانده است و صبح احساس خستگی می كند. این پدیده دارای عوارض كوتاه مدت و دراز مدت است. نتیجه این اختلال در شب خستگی و چرت زدن بیمار در روز بعد است، ولی عارضه دراز مدت آن صدمات عروقی و افزایش احتمال فشار خون و سكته مغزی است. تصور می شود كه در میان مردان میانسال مبتلا به فشار خون اولیه، سی در صد، دچار وقفه تنفسی خواب تشخیص داده نشده باشند. لذا تفتیش پزشكان در مورد علایم این بیماری در افراد مبتلا به فشار خون بسیار با اهمیت است. بیماران دچار آسم شبانه یا آسم مقاوم به درمان می بایست از نظر علائم این بیماری مورد پرس وجو قرار گیرند و در صورت وجود بایستی از نظر احتمال وقفه تنفسی در خواب مورد بررسی قرار گیرند. همینطور است بیمارانی كه دچار علائم قلبی شبانه یا مقاوم به درمان هستند.
افرادی كه دچار خواب آلودگی در طی روز هستند خود و دیگران را در معرض تهدید قرار می گیرند، یكی از خطرات مهم كه این افراد را تهدید می كند و نیز از سوی این افراد جامعه را مورد تهدید قرار می دهد حوادث رانندگی و حوادث موقع كار است. در كشور های پیشرفته رانندگان وسائط نقلیه عمومی از نظر اختلالات خواب مورد بررسی قرار می گیرند و در صورت ابتلای فرد تا زمانیكه فرد درمان نشده و درمان وی از طرف متخصص مورد تایید قرار نگرفته است، به وی اجازه رانندگی داده نمی شود.
در كشور ما این تخصص بسیار جوان و بلكه در مرحله جنینی است امید است با آشنایی مردم و متخصصین با این ضرورت پزشكی امروز، این رشته جایگاه مناسب خود را در پزشكی كشور ما نیز باز كند.
● تست خواب چیست؟
خواب تنها یك توقف ساده زندگی روزمره نیست. خواب یك فاز فعال و مهم زندگی برای بدست آوردن مجدد سلامت جسمی و مغزی است. حداقل۸۴ نوع اختلال خواب و بیداری باعث كاهش كیفیت زندگی و تاثیر منفی در سلامتی انسان می شود.
همچنین این اختلالات عامل بروز حوادث رانندگی و حوادث حین كار بوده، از این طریق باعث به خطر انداختن سلامت عمومی جامعه می شوند.
از انواع این مشكلات می توان از بی خوابی (اشكال در شروع یا تداوم خواب ) اختلال در تداوم بیداری (خواب آلودگی طی روز یا چرت زدن های مكرر)، مشكل در حفظ تداوم سیكل منظم خواب و بیداری، راه رفتن در خواب، شب ادراری، كابوس های شبانه و غیره را نام برد. بعضی از این اختلالات ممكن است با خطر جانی همراه باشند.
به احتمال زیاد، دیدار از یك آزمایشگاه اختلالات خواب برای شما تجربه جدیدی است.
یك تست خواب یا پلی سمنو گرام (سمنو= خواب ) ضبط سیگنال های مختلف جهت تشخیص مراحل مختلف خواب و تقسیم بندی انواع اختلالات خواب است.
خواب یك روند ساده نمی باشد، بسیاری از قسمت های مغز روی مراحل مختلف آن تاثیر گذاشته یا آنرا تحت كنترل دارند.
این مراحل شامل خواب آلودگی ،خواب سبك، خواب عمیق و خواب همراه با رویا است.
توان با اندازه گیری فعالیت های مختلف مغز و بدن تشخیص داد كه فرد در كدام مرحله از خواب است.
در موقع انجام تست خواب فعالیت هایی كه در قسمت های مختلف بدن شما در زمان خواب اتفاق می افتد(امواج مغزی،حركات عضلانی، حركات چشم ها، تنفس از دهان و بینی، خروپف، ضربان قلب، حركات پاها) بوسیله صفحات كوچك فلزی (الكترود) كه روی سر و بدن شما قرار می گیرد ثبت می گردد. كمربندهای قابل انعطاف در اطراف قفسه صدری و شكم فعالیت تنفس شما را ثبت می کنند. سطح اكسیژن خون و ضربان قلب بوسیله گیرنده كوچكی كه روی انگشت شما قرار می گیرد سنجیده می شود. همچنان در زمان خواب از شما فیلم برداری می شود تا در صورت لزوم بعداً با مراحل خواب و وقایع آن تطبیق داده شود.
وسایل مذكور هیچكدام باعث ایجاد درد نمی شوند و طوری طراحی شده اند كه تا حد ممكن راحت باشند.
● آیا شما دچار اختلال خواب هستید؟
بیماران مبتلا به اختلال خواب بطور كلی شامل كسانی می شود كه:
ـ در طی روز خواب آلوده اند
ـ در طی شب خواب راحتی ندارند
ـ در خواب راه می روند حرف می زنند دست و پا می زنند و حتی به دیگران آسیب می رسانند
ـ از خواب می پرند
ـ خوابشان نمی برد
ـ خرخر بلند دارند
ـ دچار احساس خفگی در خواب می شوند
ـ حركات غیرارادی و بییش از حد پا ها مانع از خواب آنها می شوند
ـ گرفتار حملات خواب در طی روز هستند

منبع : حکیم باشی