کمیابی در عصر فراوانی رشد

قیمت مواد غذایی در جهان یکی از مسائل بسیار با اهمیت در جامعه جهانی است به همین دلیل مقالات متعددی در این زمینه به رشته تحریر در می‌آید و دانشمندان علوم مختلف در سخنرانی‌های خود به آن می‌پردازند. جوزف استیگلیتز را می‌توان یکی از برترین اقتصاددانان امروز دنیا دانست. وی بعد از تشدید فشار تورمی مواد غذایی مقاله‌ای با عنوان «کمیابی در عصر فراوانی» به رشته تحریر در آورده است که خلاصه‌ای از آن را در زیر می‌بینید: اعتراض‌های گسترده‌ای در میان طبقات پایین و متوسط جوامع بشری در پاسخ به افزایش قیمت مواد غذایی در جهان برپا شده است زیرا مردمی که در این طبقات اجتماعی یا اقتصادی زندگی می‌کردند هم‌اکنون شاهد شرایط تازه‌ای هستند و با درآمد خود به سختی می‌توانند امرار معاش کنند. سیاستمداران نیز برای حل این مشکل راهکارهای مختلفی ارائه می‌دهند که در بسیاری از موارد بی‌نتیجه و نادرست است. برای مثال جان مک کین، کاندیدای جهوریخواه ریاست‌جمهوری آمریکا از طرح تعلیق مالیات بر بنزین در تابستان حمایت کرد؛ روشی که نه‌تنها نمی‌تواند مشکلی را حل کند بلکه به مشکلات موجود دامن هم خواهد زد. اما باراک اوباما، کاندیدای دموکرات با نادرست شمردن اجرای این طرح تاکید کرد حذف مالیات بر بنزین سبب رشد مصرف و افزایش تقاضا می‌شود و به دنبال خود زمینه بیشتر شدن قیمت سوخت و سپس مواد غذایی را فراهم می‌آورد. اما اگر این سیاست نتیجه‌بخش نیست پس برای کنترل شرایط موجود و مقابله با مشکلاتی که هم‌اکنون دامنگیر جهان شده است چه باید کرد؟ بدون شک در شرایطی که قیمت نفت به مرز سرسام‌آور ۱۴۰ دلار رسیده است شمار زیادی از مردم طبقه متوسط جامعه متحمل فشارهای اقتصادی زیادی شدند؛ فشارهایی که روزهای سخت رکود اقتصادی دهه ۱۹۹۰ میلادی را برای آنها یادآوری می‌کند.
زمانی‌که جورج بوش به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شد سیاست کاهش مالیات ثروتمندان را پیشنهاد کرد. وی بر این باور بود که اجرای این سیاست می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند اما واقعیت نشان داد که این سیاست بی‌نتیجه بوده است. در زمان مطرح شدن طرح کاهش مالیات ثروتمندان عنوان شد که اجرای این طرح سبب افزایش سطح پس‌انداز می‌شود اما هم‌اکنون ما شاهد این هستیم که سطح پس‌انداز خانوارهای آمریکایی به صفر نزول پیدا کرده است. قرار بر این بود با اجرای طرح مذکور سطح اشتغال‌زایی در کشور بیشتر شود ولی مطالعات نشان داده است مشارکت نیروی کار در اجتماع در سال‌های اخیرکمتر از سال‌های دهه ۱۹۹۰ میلادی است. بنابراین با اجرای این طرح و رشد اقتصادی ایجاد شده در اثر آن تنها طبقه بالای اقتصادی جامعه (یعنی همان افرادی‌که طرح کاهش مالیات برای آنها اجرا شد) سود بردند. با اجرای این طرح برای مدتی بهره وری بالا رفت ولی این رشد موقتی بود و نتوانست موجب اصلاح اقتصاد شود.
اما دلیل این همه بحران و ضعف در اقتصاد آمریکا چیست؟ دلیل این همه بحران در اقتصاد جهان چیست؟ از نظر من جهان باید در مورد منابع ایجاد کننده رشد دوباره فکر کند. رشدی که سبب توسعه اقتصاد نشود و تمامی گروه‌های جامعه را منتفع نکند رشد واقعی نیست بلکه رشدی ساختگی برای سود بردن عده قلیلی از مردم است. اگر زیرساخت‌های رشد اقتصادی ریشه در توسعه تکنولوژی، علم و صنعت داشته باشد و سفته بازی و دلالی در بخش مسکن و بازارهای مالی پول‌های بادآورده‌ای برای آنها به ارمغان نیاورده باشد، آنگاه سیاست کاهش مالیات برای ثروتمندان می‌تواند برای تمامی اقتصاد موثر باشد زیرا به رشد صنعتی و تکنولوژیکی کشور می‌انجامد. اما چرا افرادی که با قمار در کازینوهای وال استریت و دیگر بازارهای مالی امریکا یا دلالی بخش مسکن ثروتمند شده‌اند باید از پرداخت مالیات معاف شوند؟ آیا معاف کردن آنها سودی برای اقتصاد دارد؟ آیا اینان با ثروت خود گامی مثبت در جهت رشد اقتصاد و صنعت کشور بر می‌دارند؟
بنابراین سیاست وضع مالیات بر رشد سرمایه یک سیاست بسیار مفید است و می‌تواند افرادی که درامدهای بادآورده دارند را بیشتر از بقیه تحت تاثیر قرار دهد. از طرف دیگر مالیات بر سود شرکت‌های نفت و گاز نیز از جمله مالیات‌هایی است که در صورت افزایش می‌تواند تاثیر بسزایی در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد. اما آیا این سیاست برای تمامی کشورهای دنیا قابل اجراست؟ با توجه به افزایش بی‌عدالتی اقتصادی و افزایش اختلاف طبقاتی در بیشتر کشورهای دنیا بهترین راه این است که مالیات بالاتری برای کسانی‌که عملکرد اقتصادی موفقی دارند و سود اقتصادی به‌دست آورده‌اند وضع کنند و این درآمدهای مالیاتی را به کسانی اختصاص دهند که در جریان جهانی‌سازی و تغییرات تکنولوژیکی با بحران اقتصادی مواجه شدند. این انتقال درآمد از ثروتمندان به فقرا می‌تواند از فشار افزایش قیمت مواد غذایی و افزایش قیمت انرژی روی زندگی مردم بکاهد. کشورهای جهان باید برای مقابله با سوءتغذیه ناشی از افزایش قیمت مواد غذایی سوبسیدهایی را به مواد غذایی اختصاص دهند و آن را در اختیار تمام مردم جامعه قرار دهند. این مسئله سبب می‌شود تا فشار افزایش قیمت غذا سبب ایجاد بیماری در جهان نشود. در ایجاد شرایط بحرانی کنونی چند عامل مهم وجود دارد: یکی جنگ عراق که سبب افزایش قیمت نفت شد. دوم بی‌ثباتی ایجاد شده در خاور میانه در اثر مداخله مداوم آمریکا و متحدانش در این منطقه و در نهایت تولید سوخت‌های گیاهی که سبب شد تا عرضه و تقاضای بازار مواد غذایی و انرژی تغییر کند.
از راهکارهای مهم برای کنترل شرایط موجود و ممانعت از تاثیر مخرب‌تر افزایش قیمت مواد غذایی روی زندگی مردم چند راه وجود دارد.
یکی اینکه کشورهای ثروتمند باید سیاست‌های حمایت کننده از برخی محصولات کشاورزی به خصوص محصولات مورد استفاده در تولید سوخت‌های گیاهی را کمتر کنند تا انگیزه تولید محصولات کشاورزی غذایی بیشتر و بیشتر شود. از طرف دیگر کشورهای ثروتمند موظف هستند به کشورهای فقیر کمک کنند تا ظرفیت تولید محصولات کشاورزی خود را افزایش دهند. اما این تازه آغاز راه است. در سال‌های اخیر ما به ارزشمند‌ترین منابع حیاتی خود یعنی آب و هوا آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کردیم و برای حل شدن این مشکلات و یا ادامه نیافتن این آسیبها باید از مدل‌های اقتصادی جدیدی استفاده کنیم. از طرفی آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان تاثیر زیادی روی کشورهای مختلف دارد و نقش زیادی در انتقال تورم بالا یا پایین به کشورهای دیگر دارد. بنابراین حل مشکل اقتصادی آمریکا با کمک سیاست‌های درست در کنار کمک به کشورهای فقیر برای توسعه کشاورزی و امنیت غذایی می‌تواند ما را به سرعت به نتیجه مطلوب برساند.

منبع : روزنامه کارگزاران