سرگذشت هنر اسلامی

كتاب «هنر اسلامی» نوشته دكتر عفیف البهنسی ترجمه محمودپور آقاسی عنوان كتاب جدید نشر سوره است كه در ۳۹۹ صفحه ارائه شده است. آنچه به نام هنر اسلامی آمده، در واقع شیوه و روش ابداعی خود تمدن ها است كه با تفكر خودشان قابل تطبیق است و به صورت مكتوب و یا تجربی به اثبات رسیده است. هنر اسلامی از شبه جزیره العرب نشات گرفته است. یعنی همان جایی كه اسلام به وجود آمده و متولد شده و سپس منتشر شده و این امكان را پیدا كرده است كه بر تفكر، سیاست و اخلاق تسلط یابد. همان اعرابی كه در ابتدا هویت عربیت را بر دوش خود حمل می كردند و در نهایت اسلام را گسترش دادند، اینان ساكنین بدوی بودند و بعدا مسلمان شده و در واقع از بزرگان اسلام به شمار آمدند.
هنرها، نتیجه و دستمایه آن انسان هایی است كه فرهنگ واحدی داشته اند و بعدا این فرهنگ توسعه یافته و حكمرانان آنان نیز خود به طور دائمی و مطلق در خدمت خدای واحدی بوده اند. این انسان مكان و پناهگاهش خدا بود و صنعت و خلاقیت را بر كار خود ترجیح می داد و دین هم مخالف صنعت او نبود، چنان كه هیچ گونه محدودیتی برای شكل و نوع آن هنر در خود احساس نمی كرد.
بنابراین وحدت و یگانگی حكام و وحدت در هدف را می توان دو عامل اساسی برای تحقق وحدت هنر و همچنین علت رشد و خلاقیت آن نامید. مسجد اولین مكانی بود كه هنرمند به خلاقیت در آن همت گماشت. به جهت اینكه مسجد این امكان را می داد كه ماندگار باشد، مانند مسجد حضرت رسول در مدینه كه با سقف هایی از تنه درخت خرما و دیوارهای بلندی احاطه شده است، دین اسلام به صورت یك پایه و اساس برای تمدن درآمد و مردم درصدد ایجاد ارتباط صور معماری و روش های هنری با مفاهیم فكری و عقیدتی خود برآمدند و این امر در اذهان و قلوب آنان نافذ شده و رشد و نمو كرد.
بدین ترتیب طبیعت معماری و هنر جدید اسلامی شكل گرفت كه در ابتدا از مسجد، حركت آن آغاز شد و سپس بدون درنگ به صورت شكل های ابداعی مختلفی مانند خط، تصویر و همچنین به صورت اشكال معماری مثل مدرسه، مهمانخانه، بیمارستان، كاروانسرا و... گسترش یافت. هنر اسلامی به جهت وحدت و یگانگی خود از دیگر هنرها متمایز می شود، همچنین این هنر به جهت تنوعش از دیگر هنرها جدا می شود اما نویسنده معتقد نیست كه یك هنر، مانند هنر اسلامی در عالم به تنهایی حافظ هویت خود باشد. نویسنده برای نگارش كتابش از پژوهش های متعدد در خصوص هنر اسلامی بهره برده است و از كشف آثار باستانی و تحقیقات دانشمندان مشهور و همچنین از امكانات كامل هنری متعلق به دارطلاس نیز استفاده كرده است. ده فصل كتاب هنر اسلامی به عناوینی همچون «تاسیس هنر اسلامی، ماهیت هنر اسلامی و زیبایی آن، آبادانی، بنیان اولین مساجد، ساختمان مساجد در سرزمین های عربی، مساجد ایرانی و تركی، معماری شهری و نظامی، هنر های تصویری اسلامی، نقش عربی و هنرهای تطبیقی» اختصاص یافته است.

منبع : روزنامه شرق