راه طولانی بازگشت به خانه

مذاکرات اخیر میان اسرائیل، حماس وحزب الله برای آزادی اسیران جنگ، آخرین مرحله از چنین مبادله هایی است که از سال ۱۹۴۸ وجود داشته است.
اسرائیل از ابتدای درگیری با مصر، اردن، سوریه، لبنان، سودان، یمن و عربستان سعودی توافقنامه تبادل اسیر امضا کرده است.
«لامیس آندونی» تحلیلگر سیاسی الجزیره می گوید:«طرف های درگیر با اسرائیل نسبت به آنهایی که توافقنامه صلح با تل آویو امضا کرده اند، همیشه شانس بیشتری برای تبادل اسیران داشته اند. اردن در سال ۱۹۹۴ با اسرائیل قرارداد صلح امضا کرد اما تاکنون نتوانسته است اسیران خود را آزاد کند.»
در سال ۱۹۵۶ اسرائیل ۵۵۰۰ زندانی مصری را در برابر چهار اسیر جنگی خود آزاد کرد. به فاصله اندکی پس از پایان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، در برابر ۱۵ سربازاسرائیل ۴۰۰ سرباز عرب آزاد شدند.
مذاکرات تل آویو و دمشق نیز به آزادی ۵۲۷ زندانی سوری در برابر یک خلبان اسرائیلی منجر شد. بی تناسبی تعداد زندانیان آزاد شده در مبادله ها به نظر می رسد به یک دستور کاری در معامله میان اسرائیل و دشمنان خود طی سال های جنگ تبدیل شده است.
در ماه مه ۱۹۸۵ اسرائیل ۱۵۰۰ مبارز فلسطینی عضو سازمان آزادیبخش فلسطین را در برابر آزادی سه سرباز خود رها کرد. این سه سرباز در لبنان توسط «احمد جبریل» فرمانده «جبهه مردمی آزادیبخش فلسطین» دستگیر شده بودند.
مبادله مذکور جنجال برانگیز بود چرا که برخی از اسیران آزاد شده بعدها رهبری انتفاضه اول و دوم را به دست گرفتند، از جمله «شیخ احمد یاسین» پایه گذار و پدر معنوی حماس.
در ژوئیه ۱۹۹۶ حزب الله باقیمانده اجساد دو نظامی اسرائیلی- جوزف فنیک و رهامیم آلشیچ- را تحویل اسرائیل داد و در مقابل جنازه ۱۲۳ نظامی لبنانی را تحویل گرفت.
در همین سال حزب الله با «ارتش جنوب لبنان» - یک گروه شبه نظامی وابسته به اسرائیل- مذاکره کرد و بر اثر آن ۲۵ عضو از هر دو طرف آزاد شدند.
در ژوئن ۱۹۹۸ حزب باقیمانده جنازه یک نظامی اسرائیل را با جنازه ۴۰ رزمنده خود مبادله کرد. در میان این اجساد، پیکر پسر سید حسن نصرالله- رهبر حزب الله- بود که در سال ۱۹۹۷ شهید شده بود.
در ژانویه ۲۰۰۴ بزرگ ترین مبادله اسیران اتفاق افتاد. در این سال اسرائیل ۴۳۶ اسیر شامل ۴۰۰ فلسطینی، ۲۳ لبنانی، سه مراکشی، دو سوری، سه سودانی، یک لیبیایی و یک مسلمان آلمانی را آزاد کرد و جنازه ۵۹ نظامی لبنان را نیز تحویل داد.
حزب الله هم در مقابل، باقیمانده جنازه سه سرباز اسرائیلی را تحویل داده و یک جاسوس اسرائیلی به نام «الهنان تننباوم» را آزاد کرد.
«شیخ عبدالکریم عبید» که در سال ۱۹۸۹ در لبنان ربوده شده بود و « شیخ مصطفی دیرانی» که در سال ۱۹۹۴ دستگیر و زندانی شده بود در این تبادل آزاد شدند.
در سال ۲۰۰۴ بار دیگر حزب الله و اسرائیل دست به تبادل زدند.
حزب الله یک تاجر اسرائیلی و جنازه سه سرباز عملیات سال ۲۰۰۰ را تحویل داد. اسرائیل هم ۴۰۰ فلسطینی و ۲۳ زندانی لبنانی و عرب را آزاد کرد.
این تبادل با میانجیگری آلمان انجام شد.
قرار بود به عنوان بخشی از مبادله، اسرائیل « سمیر قنطار» را آزاد کند.
قنطار در سال ۱۹۸۰ به اتهام کشتن دو اسرائیلی دستگیر و در نهایت به ۵۴۲ سال زندان محکوم شد.
اسرائیل از آزادی قنطار سرباز زد و اعلام کرد آزادی او منوط به دریافت اطلاعات در مورد «رون آراد» خلبان اسرائیلی است. آراد در سال ۱۹۸۶ پس از سقوط هواپیمایش در لبنان مفقود شد.
در ژوئیه ۲۰۰۸ حزب الله و اسرائیل با وساطت سازمان ملل برای آزادی دو نظامی اسرائیلی توافق کردند.
«الداد رگیو» و «ایهود گلدواسر» در مرز لبنان اسیر شدند و همین مسئله باعث آغاز جنگ سال ۲۰۰۶ میان اسرائیل و حزب الله شد.
همچنین قرار شد حزب الله باقیمانده اجساد نظامیان اسرائیلی که در جنوب لبنان در جنگ سال ۲۰۰۶ کشته شدند را تحویل دهد. اسرائیل هم تعهد داد پنج اسیر لبنانی را آزاد کند و جنازه ۲۰۰ لبنانی و فلسطینی را پس دهد.
در ژوئن ۲۰۰۶ نیروهای حماس سرباز اسرائیلی «گیلعاد شالیط» را به اسارت گرفتند و اعلام کردند آزادی او منوط به آزادی تمام اسیران زن و کودک فلسطینی از سوی اسرائیل است.
اسارت شالیط یکی از موانع احیای دوباره مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین بود. این موضوع باعث حمله انتقام جویانه اسرائیل به غزه نیز شد. ارتش اسرائیل در حمله ای تمام عیار موسوم به «باران تابستانی» در تابستان ۲۰۰۶ به غزه حمله کرد و حداقل ۸۰ فلسطینی را به شهادت رساند.
اسرائیل اعلام کرد در برابر آزادی شالیط از غزه عقب نشینی کرده و عملیات نظامی را متوقف خواهد کرد، حماس هم اعلام کرد برای آزادی شالیط، اسرائیل باید ۱۰۰۰ فلسطینی از جمله ۴۵۰ نفر که به کشتن اسرائیلی ها متهم هستند را آزاد کند.
مذاکرات برای آزادی شالیط طولانی و پیچیده شد. «محمود الزهار» از بنیانگذاران حماس در مصاحبه ای با الجزیره در ماه مه ۲۰۰۸ گفت: «اسرائیل قول داده ۱۰۰۰ فلسطینی را آزاد کند. آنها اول باید ۴۵۰ نفر را آزاد کنند تا ما شالیط را آزاد کنیم اما در نهایت ما می دانیم که اسرائیل فقط در حال اتلاف وقت است.»
الزهار به الجزیره گفت اگر اسرائیل از محاصره و تحریم غزه دست برندارد، نه شالیط آزاد می شود و نه جنگ در غزه تمام خواهد شد.
آخرین تلاش ها برای وساطت میان دو طرف از سوی «جیمی کارتر» - رئیس جمهور اسبق آمریکا- انجام شد. کارتر در دیدار با رهبران حماس در مورد جزئیات طرح تبادل اسیران گفت و گو و بحث کرد.
کارتر لیست جدیدی از اسیرانی که در برابر شالیط باید آزاد شوند را ارائه کرد اما در مورد تعداد اسیران توافق حاصل نشد.
در ۱۹ ژوئن حماس و اسرائیل با میانجیگری مصر در مورد آتش بس و بازگشایی گذرگاه های غزه توافق کردند. اسرائیل اجازه داد سوخت و کالاهای اساسی وارد غزه شود.
براساس این آتش بس شش ماهه حماس پذیرفت حمله موشکی از غزه به اسرائیل را متوقف کند. در برابر اسرائیل هم متعهد شد از محاصره غزه تا حدودی عقب نشسته و عملیات نظامی را متوقف کند.
مقامات اسرائیلی امیدوارند بازگشایی گذرگاه های غزه باعث تشویق حماس برای مذاکره در مورد آزادی شالیط شود.

منبع : روزنامه کیهان