زندگانی امام باقر علیه السلام در یک نگاه

ـ نام : محمد.
ـ کنیه : ابو جعفر و ابوجعفر اول .
ـ القاب : باقر, شاکر, هادی , امین , شبیه -به خاطر شباهت ایشان به پیامبراکرم (ص )-.
مـشهورترین لقب آن حضرت , باقر است . پیامبر اکرم (ص ) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری , آن حضرت را به این لقب, ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.
ـ منصب : معصوم هفتم و امام پنجم شیعیان .
ـ تاریخ ولادت : اول رجب سال ۵۷ هجری .
برخی از مورخان , ولادت ایشان را در سوم صفر سال ۵۷ هجری دانسته اند.
ـ محل تولد: مدینه مشرفه , در سرزمین حجاز (عربستان سعودی کنونی ).
ـ نسب پدری : امام زین العابدین , علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع ).
ـ نام مادر: فاطمه , دختر امام حسن مجتبی (ع ) که مکنی به ام عبداللّه بود.
ایـن بـانـوی ارجـمـند, از زنان بزرگ عصر خویش بود که امام صادق (ع ) درباره شان و منزلت او, فـرمـود: جـده ام , فـاطمه بنت حسن , صدیقه بود و در آل امام حسن (ع ) زنی به درجه و مرتبه او نرسید.
چـون نـسـب امـام مـحـمـد بـاقر(ع ), هم از پدر و هم از مادر, به امام امیرالمؤمنین (ع )و فاطمه زهرا(س ) می رسد, به ایشان علوی بین علویین و فاطمی بین فاطمیین گفته می شود.
ـ مـدت امـامـت : از زمـان شهادت پدرش , امام زین العابدین (ع ) در سال ۹۵ تا سال۱۱۴ هجری , به مدت ۲۰ سال .
ـ تاریخ و سبب شهادت : هفتم ذی حجه سال ۱۱۴ هجری , در سن ۵۷ سالگی (و به قولی ربیع الاول یا ربیع الاخر سال ۱۱۴ هجری ) به وسیله زهری که ابراهیم بن ولید عبدالملک , در ایام خلافت هشام بن عبدالملک , به آن حضرت خورانید.
ـ محل دفن : قبرستان بقیع , در مدینه مشرفه , در جوار قبر پدرش , امام زین العابدین (ع ) و عمویش , امام حسن مجتبی (ع ) و فرزندش , امام صادق (ع ).
ـ همسران :
۱. ام فروه بنت قاسم .
۲. ام حکیم و چند ام ولد.
ـ فرزندان :
۱) امام جعفر صادق (ع ).
۲) عبداللّه .
۳) ابراهیم .
۴) عبیداللّه .
۵) علی .
۶) زینب .
۷) ام سلمه .
ـ اصحاب :
تعداد اصحاب , یاران و راویان آن حضرت , بیش از آن است که بتوان نام همه آنان را در این جا آورد, به ناچار نام برخی از بزرگان آنان را ذکر می کنیم :
۱) زرارة بن اعین .
۲)معروف بن خربوذمکی .
۳) ابو بصیر اسدی .
۴) فضیل بن یسار.
۵) محمدبن مسلم .
۶)یزید بن معاویه عجلی .
ایـن شـش نـفـر, در علم رجال , به اصحاب اجماع اولی شهرت یافته اند که فقها وحدیث شناسان شیعه , اتفاق نظر و اجماع دارند بر صحت نقل روایت آنان از امام معصوم (ع ).
۷) حمران بن اعین .
۸)بکیر بن اعین .
۹) عبدالملک بن اعین .
۱۰) عبدالرحمن بن اعین .
۱۱) محمد بن اسماعیل بن بزیع .
۱۲) عبداللّه بن میمون .
۱۳) محمد بن مروان .
۱۴) اسماعیل بن فضل هاشمی .
۱۵) ابو هارون مکفوف .
۱۶) ظریف بن ناصح .
۱۷) سعید بن ظریف .
۱۸) اسماعیل بن جابر خثعمی .
۱۹)عقبة بن بشیر اسدی
۲۰) کمیت بن زید اسدی .
۲۱) جابر بن یزید جعفی .
مـشهورترین لقب آن حضرت , باقر است . پیامبر اکرم (ص ) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری , آن حضرت را به این لقب, ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.
● زمامداران معاصر
۱)معاویة بن ابی سفیان (۳۵- ۶۰ق .).
۲) یزید بن معاویه (۶۰- ۶۴ق .).
۳) معاویة بن یزید (۶۴- ۶۴ق .).
۴) عبداللّه بن زبیر (۶۴- ۷۳ق .)
۵) مروان بن حکم (۶۴- ۶۵ق .).
۶)عبدالملک بن مروان (۶۵- ۸۶ق .).
۷) ولید بن عبدالملک (۸۶- ۹۶ق .).
۸) سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹ق .).
۹) عمربن عبدالعزیز (۹۹- ۱۰۱ق .).
۱۰) یزید بن عبد الملک (۱۰۱- ۱۰۵ق .).
۱۱) هشام بن عبدالملک (۱۰۵- ۱۲۵ق .).
از مـیان خلفای مذکور, تنها عبداللّه بن زبیر, که به مدت ده سال بر حجاز و عراق حکومت کرد, از غیر بنی امیه بود و بقیه , همگی از سلسله بنی امیه و از دو تیره فرزندان ابوسفیان و فرزندان حکم بـن عـاص بـودند و تمامی آنان جز معاویة بن یزید(معروف به معاویه ثانی ) و عمربن عبدالعزیز در اذیت و آزار اهل بیت پیامبراکرم (ص ) و امامان شیعه اتفاق داشتند.
● رویدادهای مهم
۱) حـضـور امـام مـحـمد باقر (ع ) در واقعه کربلا, در سن چهار سالگی , به همراه پدرش , امام زین العابدین (ع ) در محرم سال ۶۱ هجری .
۲) شهادت امام زین العابدین (ع ), پدر ارجمند امام محمد باقر (ع ), در سال ۹۵هجری .
۳) مباحثات و احتجاجات امام محمد باقر (ع ) با بزرگان مذاهب و ادیان , درباره اثبات حقانیت اهل بیت (ع ).
۴) ضـرب سـکه اسلامی , برای پول رایج خلافت اسلامی , و اسقاط سکه رومی توسط عبدالملک بن مروان , در سال ۷۶ هجری , با مشورت و یاری امام محمدباقر(ع ).(۱)
۵) احضار امام محمد باقر (ع ) و فرزندش , امام جعفر صادق (ع ) به شام از سوی هشام بن عبدالملک .
۶) تـاسـیس پایه های اصلی حوزه علوم اهل بیت (ع ) در مدینه , و تربیت شاگردان مبرز توسط امام محمد باقر(ع ).
۷) مـسـمـومـیت و شهادت امام محمد باقر (ع ), درسال ۱۱۴ هجری , به دست ابراهیم بن ولید بن عبدالملک , والی مدینه , به دستور خلیفه وقت , هشام بن عبدالملک .
۸) به خاک سپاری بدن مطهر امام محمد باقر (ع ) در قبرستان بقیع , در مدینه , درکنار قبر پدرش , امـام زیـن الـعـابـدیـن (ع ) و عمویش , امام حسن مجتبی (ع ), توسطامام جعفر صادق (ع ) و سایر بازماندگان .
● داستان ها
۱) موعظه امام محمد باقر (ع ) به صوفی عصرش محمد بن منکدر, یکی از متصوفان مشهور عصر خویش بود که در عبادت ظاهری و انجام فرایض و مـسـتحبات اسلامی سعی بلیغی داشت , به طوری که از همه کارها دست برداشته , تنها به عبادت می پرداخت .
او اوقـات شـب را مـیان خود, مادر و خواهر خویش تقسیم کرده بود تا هر کدام ازآنان ثلث شب را بیدار بوده و به نماز و تهجد بپردازند. چون خواهرش درگذشت ,شب را با مادرش تقسیم کرد که هر کدام نیمی از آن را مشغول عبادت باشند و چون مادرش وفات یافت , وی تمام شب را بیدار بود و به راز و نیاز می پرداخت .
مـحـمـد بن منکدر روزی در جمع مریدانش گفت : من گمان نداشتم که علی بن حسین (زین الـعـابـدین ) خلفی چون خود به یادگار گذاشته باشد تا این که روزی فرزندش محمد باقر (ع ) را دیـدم و خـواسـتـم وی را پندی دهم , اما او به من پندی داد ودرسی آموخت . مریدانش پرسیدند: مـحـمـد باقر (ع ) به چه چیز تو را پند داد؟
وی جریان ملاقات خویش با امام محمد باقر (ع ) را این گونه بیان کرد: در یـکـی از روزهای بسیار گرم , برای انجام کاری به بیرون مدینه می رفتم , در بین راه محمد بن علی (ع ) را دیدم که فربه و تناور بود و بر دو غلام خویش تکیه کرده ,می آمد. با خود گفتم بزرگی از بـزرگـان قـریـش برای طلب دنیا در چنین حالتی بیرون آمده است , هم اکنون وی را موعظه خواهم کرد. هـمـیـن که به او رسیدم , سلام کردم . محمد بن علی (ع ) نفس زنان و عرق ریزان جواب سلام مرا داد.

اکرم اکبرزاده ابراهیمی
پی نوشت:
۱- سیرة الائمة الاثنی عشر, ج۲ , ص ۲۲۱. لازم بـه ذکـر اسـت گـرچـه سـال ضـرب سکه اسلامی , معاصر با دوران امامت حضرت امام زین الـعـابدین (ع )بوده است , اما در ایام , امام محمد باقر(ع ) نیز همچون پدر گرامی اش ملجا علمی و دیـنـی امت بود. به همین دلیل , کمک رسانی به خلیفه وقت و تشویق او در یک امر مهم اسلامی و سـیاسی و اقتصادی , توسط آن حضرت , استبعادی ندارد و یا ممکن است عمل امام محمد باقر (ع ) به اشاره پدر گرامی وی امام زین العابدین (ع ) انجام یافته باشد.
برگرفته از:
خاندان عصمت، سید تقی واردی