یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا
این کپسول‌ها که می‌خوریم...
بل از قضاوت، مقاله علمی دكتر رضا دهستانی اردكانی، استاد دانشگاه و داروساز را بخوانید و بعد نظر بدهید. مقاله مذكور شاید در نگاه اول مقاله‌یی علمی به نظر آید اما در نهایت به دلیل نتیجه‌گیری و تحلیل نهایی كه باید بر مبنای علمی‌شرعی باشد ذكر آنها لازم می‌نمود.این گزارش،تنها تلاشی است برای روشن‌شدن شبهات موجود در سیكل تولید محصولی كه روزانه توسط صدها هزار نفر مصرف می‌شود، به امید شفا و بهبودی. این گزارش تلاشی بی طرفانه است با استناد به پژوهش‌های یك كارشناس متعهد داورساز.
امان از این «ژلاتین»!
همه ما بارها و به دفعات در طول عمر خود از داروها وكپسول های مختلفی كه پزشكانمان تجویز كرده‌اند استفاده كرده‌ایم، بدون اینكه لحظه‌یی به نحوه تولید آنها شك كرده باشیم. ولی آن گونه كه در مقاله مذكور آمده در تولید برخی از این داروها، بویژه روكش كپسولهای مصرفی شبهاتی شرعی وجود دارد كه بسیار كم هستند افرادی كه از ماهیت وجود آن مطلع باشند. این شبهه از آنجا ناشی می‌شود كه در فرآیند تولید این كپسول‌ها و برخی داروها، از ژلاتینی استفاده می‌شود كه از پوست خوك و حیوانات بدون ذبح شرعی گرفته شده‌است. بر اساس اصول صنعتی،در حال حاضر ژلاتین از اجزای حیواناتی مانند گاو ، خوك و... به دست می‌آید. تولید آن امروزه در سطح جهانی توسط كشورهایی چون امریكا، آلمان، ژاپن، روسیه و چند كشور اروپایی دیگر صورت می‌پذیرد. این ماده در صنایع مختلفی به عنوان یكی از مواد اولیه به كار گرفته می‌شودأ صنایعی چون داروسازی، غذایی، نساجی و حتی نظامی. كشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای روشن شدن مساله و اینكه این ماده تا چه حد در داروسازی پزشكی مصرف می‌شود،اشاره‌یی داریم گذرا به خواص و موارد مصرف وروش‌های تولید آن. ژلاتین ماده‌یی است كه از بافت‌های پیوندی‌استخوانی حیواناتی چون گاو، خوك، گوسفند وغیره به دست می‌آید.ژلاتین تجارتی تقریبا فاقد بو و مزه بوده و ترد و شكننده وجامد شیشه‌یی به رنگ زرد خیلی كم‌رنگ است.ژلاتین خالا وخشكی كه در درجه حرارت اتاق در ظرف غیرقابل نفوذ به هوا نگهداری می‌شود سال‌های زیادی در خصوصیات آن تغییری حاصل نمی‌شود. وقتی كه دمای هوا به درجه حرارت بالاتر از ۱۰۰ درجه سانتیگراد برسد ژلاتین تا چند برابر حجم خودش متورم شده، نرم می‌شود و در نهایت تجزیه می‌شود. وقتی كه مولكول‌های ژلاتین به فرم شبكه پروتیین منظم مجتمع شوند این پدیده را ژله‌یی شدن گویند.
مصارف ژلاتین
دكتر اردكانی می نویسد:ژلاتین یكی از پرمصرف‌ترین مواد كلوییدی و تشكیل‌دهنده ژل در صنایع غذایی،دارویی، صنعتی، پزشكی و نظامی است كه به صورت چهار نوع متفاوت خوراكی، صنعتی، فتوگرافی ودارویی تولید می‌شود. در صنایع غذایی در تهیه مارمالادها و ژله‌ها و شیرینی‌جات و بستنی ها و ... به كار می‌رود.ژلاتین به آسانی در بدن جذب شده و حتی كمك به هضم سایرمواد غذایی با تشكیل امولسیون با چربی ها و پروتیین‌ها كمك می‌كند.همچنین این ماده در صنایع دارویی برای تهیه كپسولهای دارویی و قرص‌ها مصرف می‌شود. از سویی دیگر ژلاتین نقش مهمی در توسعه سریع صنعت سینما و صنایع فتوگرافی به عهده داشته و امولسیونی از نمك‌های نقره می‌سازد كه در مقابل نور بسیار حساس است. به علاوه ژلاتین در صنایع دیگر مانند نساجی،تهیه چسب وكبریت‌سازی و در ساخت كاغذ پلی‌كپی و كارتن‌سازی و به عنوان شفاف كننده اجسام نیز مصرف می‌شود. علاوه بر آنكه در صنایع دارویی با نام پر كننده و پوش‌دهنده قرص‌ها مصرف شده مصارف درمانی طبی زیادی نیز در پزشكی دارد وبه عنوان دارو و درمان بعضی از بیماری‌ها نیز مصرف می‌شود از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره كرد:
۱به عنوان منبع ازت و پروتیین و متعادل‌كننده رژیم غذایی در معالجات امراض مخصوص كه احتیاج به مكمل پروتیین دارند.
۲در رژیم لاغری: به علت جذب دایمی آن و عدم وجود چربی و كربوهیدرات‌ها قندها.
۳ در رژیم بدون نمك:چون اگر نمك را از غذای روزانه بیماران حذف كنیم باعث می شود كه مواد ازته بیشتری مصرف گردد و ژلاتین می‌تواند ازت را تامین كند.
۴ در رژیم دوره نقاهت: چون ژلاتین پروتیین زیادی دارد كه موردنیاز بیمار است.
۵ در درمان شكنندی ناخن:چون ژلاتین اسیدهای آمینه گوگرددار دارد.
۶ در درمان كم‌خونی: زیرا ژلاتین نوعی ماده به نام هیستیدین دارد كه به عنوان عامل بازگرداننده هموگلوبین خون عمل می‌كند.
۷در انعقاد خون:ژلاتین، لخته مصنوعی ایجاد كرده و به علت قدرت جذب خون از خونریزی جلوگیری می‌كند.
۸ به علت جذب آب در درمان اسهال مصرف می‌شود.
جذب تدریجی آن به عمل خون‌سازی كمك می‌كند.
۱۰ چون ژلاتین لایه داخلی معده و روده را می‌پوشاند معمولا همراه با سایر داروها در درمان اولسر معده و روده به كار می‌رود.
و بالاخره ژلاتین به علت خاصیت نرم‌كنندگی در فراورده‌های آرایشی جهت حفظ زیبایی پوست و همچنین در تهیه محیط كشت باكتری‌ها نیز نقش عمده‌یی دارد.
مواد قابل جایگزینی
آگار، كاراژینان، فورسلاران كه همگی عصاره‌های جلبك دریایی قرمز هستند، پكتین، نشاسته، آلبومین تخم‌مرغ و آلژیناتها از جمله موادی هستند كه می‌توانند تولید ژل كرده، به عنوان جانشین ژلاتین در صنایع مختلف به كار گرفته شوند. از نظر كاربرد ژلهای ژلاتین در بعضی مواد، به علت خصوصیات ویژه كاربرد بهتری دارند. مثلا ژلهای ژلاتین به علت آنكه نقطه ذوب بسیار پایین‌تری دارند به آسانی در دهان حل می‌شوند، در صورتی كه ژل آگار به دلیل نقطه ذوب خیلی بالا نیاز به خرد شدن دارد. ژل ژلاتین گرم می‌تواند بعد از اینكه به وسیله به هم زدن شكسته شد، دوباره شكل بگیرد.
روشهای تولید ژلاتین
بطور كلی دو روش برای تولید ژلاتین از ضایعات پروتیینی وجود دارد: ۱ روش اسیدی
۲ روش قلیایی
روش اسیدی نوع A
بیشترین ژلاتین تولید شده در امریكا است.
در اروپا این نوع ژلاتین از اوسئین ساخته می‌شود. اوسئین از استخوان بدون كلسیم كلسیم آن به طرق مختلف جدا شده است حیوانات اعم از خوك و گاو و...، با اسید به دست می‌آید. پوست خوك طی بریدن گوشت در كشتارگاه برداشته می‌شود. بعد از میان دستگاه مخصوصی جهت جداسازی بهتر چربی‌ها عبور داده می‌شود.روش قلیایی نوع B
برای تهیه ژلاتین نوع B روش قلیایی مانند روش قبل از مواد خام همچون استخوان حیواناتی مثل خوك، گاو، گوسفند و غیره استفاده می‌شود.
با این تفاوت كه همانطور كه از نام آن پیدا است، در این شیوه مواد قلیایی برای تهیه ژلاتین به كار گرفته می‌شود.برای تولید ژلاتین خوراكی باید از مواد تمیز و مطبوعی كه تحت شرایط بهداشتی تهیه شده‌اند استفاده كرد.ژلاتین غیرخوراكی تحت عنوان چسب نیز تولید و مصرف می‌شود. سه نوع اصلی چسب به نام چسب پوست، چسب استخوان و چسب آلبومین خون وجود دارد. یكی دیگر از چسبهای پروتیینی‌چسبهای ماهی است كه چسبهای مایعی هستند كه از ضایعات انواع ماهی‌ها به دست می‌آیند. چسب پوست ماهی وقتی كه از بهترین پوستها و تحت دقیق‌ترین شرایط ساخته شود به عنوان چسب فتوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرد.پوستهای مورد استفاده برای ساختن ژلاتین معمولا ناقا هستند و برای ساخت چرم مناسب نیستند.چون تكیه اصلی از نظر مواد خام مورد استفاده در كشور ما ضایعات شیلات و كشتارگاهی و استخوان است بطور خلاصه روش اسیدی را در این مقاله توضیح می‌دهیم. از آنجا كه در بعضی محافل مساله استحاله شدن در طول مسیر تولید ژلاتین مطرح می‌شود لزوم بررسی كوتاه و مختصر فرآیند تولید ضروری است.براساس فرآیندهای شیمیایی كه در این مجال نمی‌گنجد محصول ژلاتین به دست آمده از پوست، دارای خواص فیزیكی متفاوت با ماده اولیه است، اما از نقطه‌نظر شیمیایی ماهیت و خواص شیمیایی آن هیچ تفاوتی با محصول اولیه ندارد.بد نیست به دلیل اهمیت مساله، مروری داشته باشیم بر پاره‌یی از مصارف دارویی ژلاتین در صنایع داروسازی:
۱ به عنوان به هم چسباننده binder : در قرص‌ها به دلیل خاصیت و ویسكوزیته تحت عنوان بایندر مصرف می‌شود. حدود شصت داروی تولیدی كشورمان چون قرص‌های سرماخوردگی بزرگسالان و كودكان، دیازپام تری هگزی فنیلیل آرتان، آمی تریپ تیلین، سولفی سوكسازول، ویتامین B۱ و مپروبامات، از این ماده در فرمولاسیون خود استفاده می‌كنند.
۲ در ساخت پوسته‌های كپسول به دلیل انعطاف‌پذیری و دیگر خصوصیات فیزیكی از جمله حلالیت آن به عنوان بهترین ماده برای ساخت پوكه‌های كپسول است. برای ساخت این پوكه‌ها به جز ژلاتین از مواد رنگی، محافظ و... نیز استفاده می‌شود.
۳ منعقدكننده: ژلاتین به عنوان یك كلویید می‌تواند برای پایداركردن بسیاری از این كلوییدها به كار رود. برخی از شربتها و سوسپانسیونهای دارویی محتوی ژلاتین مذكور تولید شده از منابع حیوانی همچون خوك و حیوانات بدون ذبح شرعی هستند.
استحاله، آری یا خیر؟
دكتر اردكانی در ادامه مقاله خود پس از ذكر فرآیندهای علمی و فنی تولید ژلاتین به عنوان نتیجه‌گیری می‌نویسد: همانطور كه ذكر شد با توجه به دیرینه عمیق ملی‌مان كه ریشه در فرهنگی دینی و ملی دارد باید سعی و همت كرد و مسائل فنی و تكنولوژی را با امور اعتقادی تطبیق و سازگاری داد . از جمله مسائلی كه در زمینه دارو و داروسازی همچنان این همت را می‌طلبد مساله مصرف ژلاتین با منبع معلوم‌الحال كه همانا خوك و حیوانات بدون ذبح شرعی است، می‌باشد.
وی با اشاره به آیات و احادیث مختلفی كه در قرآن و روایات دینی، در خصوص تاكید بر حرام بودن هرگونه استفاده از اعضا و جوارح خوك وجود دارد، در مورد استدلال برخی كارشناسان برای استفاده از پوست این حیوان، به بهانه «استحاله» می‌نویسد: استحاله در رسائل عملیه به عملی اطلاق می‌شود كه در آن جنس چیز نجس به گونه‌یی عوض شود كه به صورت چیز پاكی درآید. مثل آنكه چیز نجسی مثل چوب بسوزد و خاكستر شود یا سگ در نمكزار فرو رود و نمك شود، ولی اگر جنس آن عوض نشود مثل آنكه گندم نجس را آرد كنند یا نان بپزند نمی‌شود.دكتر اردكانی در پایان با تكیه بر همین استدلال‌ها نتیجه می‌گیرد: انجام عملیات و پروسه‌های مختلفی كه روی اجزا و بافت كلاژن حیوانات صورت می‌گیرد، همانطور كه قبلا نیز ذكر شد تغییری در ماهیت مواد به وجود نمی‌آورد، تنها واكنشی كه صورت می‌گیرد هیدرولیز ناقا بافت است كه این هم تغییری در ماهیت كلاژن و اینكه جنس آن عوض گردد و به چیز دیگری تبدیل شود نیست. همچنین است اضافه كردن رنگ و محافظ و ....
و بالاخره...!
امروزه در ایران تنها شركت تولید پوكه‌های كپسولهای دارویی، شركت «...» است كه در قرار دارد. به دنبال پیگیری‌هایی كه انجام شده و گفت‌وگو با یكی از كارشناسان سابق این كارخانه كه نمی‌خواهد نامش فاش شود، به نظر می‌رسد این كارخانه هنوز نیز با وجود امكان استفاده از مواد دیگر برای تهیه ژلاتین از پوستهای خوك برای این امر استفاده می‌كند. حال باید پرسید این كارخانه با چه مجوزی و با چه استدلالی، روزانه صدها هزار پوكه كپسول خوراكی تولید می‌كند؟بخش بهداشت سازمان بازرسی كشور، پس از مدتی طفره‌رفتن با سوال،در پاسخ تنها به یك جواب كوتاه اكتفا می‌كند: «مشكلی ندارد. اجازه شرعی آن گرفته شده است. مجوز شرعی كتبی دارند»وزارت بهداشت نیز در اقدامی مشابه، با جوابی چند خطی در این خصوص می‌گوید: بر اساس شرع، چنانچه استحاله صورت گرفته باشد مصرف آن مشكلی ندارد!معمولا شیوه گرفتن مجوز شرعی از مراجع به این صورت است كه سوال به صورت كتبی مطرح می‌شود و مرجع عالیقدر مورد نظر، زیر آن فتوای خود را می‌نویسد.در این مورد بخصوص سوال اینچنین مطرح می‌شود كه در فرآیند تولید دارو، چنانچه از مواد مشابه با اشیای حرام استفاده شود آیا اشكالی دارد؟
از لحاظ شرعی پاسخی كه به این سوال داده می‌شود چنین است: «در موارد مصرف دارویی، «اگر» جایگزینی وجود نداشته باشد، مصرف این مواد اولیه در مصارف پزشكی اشكالی ندارد.» اما اگر «جایگزین» دیگری وجود داشته باشد چطور؟
در این صورت پاسخی كه داده می‌شود از لحاظ شرعی دارای مضمونی بدین شرح است:چنانچه بر روی این ماده «استحاله» صورت گرفته و این ماده حرام تغییر ماهیت شیمیایی داده باشد، مصرف آن «حلال» است. مسوولان مربوطه نیز مسلما با استناد به همین پاسخ‌ها است كه می گویند: تولید این كپسول‌ها با مجوز شرعی است. چرا كه «استحاله» صورت گرفته است. در حالی كه از لحاظ شیمیایی و كارشناسان این علم، «استحاله» صورت نگرفته و پوست خوك در این فرآیند، تنها با تغییرات فیزیكی همراه است! تولید «ژله» از مواد اولیه گیاهی سال‌ها است كه در بسیاری از كشورهای اسلامی از جمله مالزی رایج شده است. هرچند این فرآیند هزینه بالاتری را در بردارد. «ژله»های خوراكی موجود در بازار ایران، نمونه‌یی از پودرهای ژله‌یی وارداتی تولید شده توسط همین كشورها است. براستی چرا نباید جامعه و مردم از وجود چنین شبهاتی آگاه شوند! آیا حق این نیست كه كارشناسان داروسازی و شیمی، یك‌بار برای همیشه تكلیف این شبهات را روشن كنند؟
حمید رضا خالدی
منبع : روزنامه اعتماد
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
مجلس مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان ایران دولت حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران گشت ارشاد افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی شورای شهر شورای شهر تهران پلیس شهرداری تهران قتل سیل وزارت بهداشت کنکور آتش سوزی سازمان هواشناسی
قیمت دلار مالیات خودرو دلار قیمت خودرو بانک مرکزی بازار خودرو قیمت طلا مسکن ایران خودرو سایپا تورم
تئاتر تلویزیون سریال محمدرضا گلزار ازدواج وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران قرآن کریم سینما فیلم موسیقی سریال پایتخت
سازمان سنجش ناسا کنکور ۱۴۰۳ خورشید
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه چین اوکراین حماس ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال فوتسال پرسپولیس استقلال تیم ملی فوتسال ایران بازی جام حذفی آلومینیوم اراک سپاهان تراکتور باشگاه پرسپولیس وحید شمسایی
هوش مصنوعی اپل فناوری همراه اول ایرانسل آیفون تبلیغات سامسونگ اینترنت گوگل بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان
سازمان غذا و دارو رژیم غذایی خواب موز سلامت روان بارداری دندانپزشکی کاهش وزن آلزایمر مالاریا