لزوم بازنگری در طرح جهادی ۱۳۷

سخن از لزوم اعمال تغییرات در مسیر حركت جدیدترین طرح شهرداری تهران موسوم به«طرح جهادی ۱۳۷» در شرایط كنونی كه دستاوردهای آن بیشترین رضایتمندی شهروندان از شهرداری تهران را ظرف چند سال اخیر به دنبال آورده است می تواند به سخنی گزافه و یا تحلیل از سر بدطینتی قلمداد شود اما با این حال معتقدم كه شهردار محترم تهران به چند دلیل ساده می بایستی نسبت به اصلاح روند در پیش گرفته شده در «طرح جهادی ۱۳۷» اقدام كند. اول مغایرت این اقدام با اصلی ترین هدف شهردار یعنی تحقق «مدیریت هوشمند شهری» و دوم تجربه تلخ شكست های متوالی طرح های ضربتی. بدون شك «طرح جهادی ۱۳۷» با شمایلی كه در پنج منطقه ۱۹ ، ۲۰ ، ۱۷ ، ۹ و ۱۰ به اجرا درآمده است از هیچ مزیتی نسبت به «اقدامات ضربتی» صورت گرفته در دوره های گذشته برخوردار نیست. در هر دو مورد انباشت مطالبات شهروندی به سبب مدت ها ركود به وجود آمده شهرداری تهران را ناچار به یك بسیج انسانی، مالی و تجهیزاتی برای كم كردن نارضایتی عمومی كرد.
اصولاً چنین طرح هایی با هر نامی كه شهره شوند به دنبال نگه داشتن وضعیت موجود و نه ارتقای آن هستند. از همین رو است كه نگاهی گذرا به تمامی طرح های ضربتی صورت گرفته از دوران مدیریت آقای كرباسچی در دهه ۷۰ تا به امروز نشان می دهد شهرداری در تمامی طرح ها، آسفالت معابر، روكش آسفالت، نظافت انهار، نقاشی دیوارها، ترمیم پل ها و مواردی از این دست را مدنظر داشته است. رسیدگی به چنین مواردی در شهری چون تهران آن قدر مهم و قابل اعتنا هست كه انجام آن در كوتاه ترین زمان بیشترین محبوبیت را برای مدیران شهری به دنبال آورد. قطعاً دستاورد بزرگی است اما نه برای قالیباف كه طی تمامی سال های مدیریتی خود در نیروی هوایی سپاه پاسداران، نیروی انتظامی، ستاد قاچاق كالا و شهرداری تهران تلاش كرده نه مدیریتی عوام فریبانه كه مدیریتی ساختارمند را اشاعه دهد. (حال چه اشكال دارد در این شرایط نظری به میزان محبوبیت خود نیز داشته باشد.) مرور این سابقه دقیقاً همان دلیل است كه اعلام ضرورت تغییر در روند اجرای «طرح جهادی ۱۳۷» را نه تنها جایز بلكه واجب می كند. تاكید بر این تغییر نه به معنای زیر سئوال بردن تاثیرات این طرح بلكه به سبب بهره مندی بلندمدت تر از این اثرات صورت می گیرد.
این مخالفت از آن رو است كه روند كنونی «طرح جهادی ۱۳۷» با تمامی امیدواری های به وجود آمده پس از پذیرش مسئولیت شهرداری توسط آقای قالیباف مبنی بر وقوع یك تحول ساختاری در شهرداری و همچنین شعار زیبای شهردار یعنی تحقق «مدیریت هوشمند شهری» در تضاد است. به عنوان نمونه شهردار تهران روز جمعه به درستی اعلام كرد «طرح جهادی» بوروكراسی اداری انجام امور شهری و به عبارت ساده تر هزارتوهای مانع در رفع نیازهای شهروندی را حذف و امكان كارایی بیشتر در كمترین زمان ممكن را محقق می كند. وی البته فرصت پاسخگویی به این پرسش مهم را نیافت كه در این شرایط «نظام بیمار مولد بوروكراسی» چه سرنوشتی خواهد یافت. به واقع چه تضمینی وجود دارد كه با كنار رفتن سایه شهردار و افكار تحول خواه وی از شهرداری تهران، نظام بیمار بوروكراسی مجدد بازتولید نشود و نیاز شهروندان را در چنبره خود پنهان نسازد. آیا این روند به مسیری جز انباشت مجدد خواسته ها و ضرورت اجرای طرح دیگر منجر خواهد شد؟ آن گونه كه به نظر می رسد این نكات هم اكنون مهمترین آفات حاكم بر اجرای طرح جهادی ۱۳۷ است.
چه طرح جهادی به نحوی كه هم اكنون در حال اجرا است همانند تمام طرح های ضربتی محصول كار را به عنوان عیارسنج میزان موفقیت خود قرار داده است و نه فرآیند دستیابی به محصول. این همان دوراهی تفریغ با شهردار محترم است. معتقدیم «طرح جهادی ۱۳۷» در حال اجرا به دلیل بی توجهی به سیستم و هدف قرار دادن محصول عملاً به طرحی «قائم به فرد» مبدل می شود.
به این معنا كه تا زمان ریاست قالیباف بر شهرداری موفق و پس از آن ناكارآمد جلوه خواهد كرد. این امر البته نه مختص به قالیباف كه آفت جدی مدیریت شهری ایران از زمان حیات تا به امروز بوده است. چنان كه شهرداری های ایران هرگاه كه مدیری قوی را بر مصدر امور خود داشته اند موفق و به محض تحقق شرایط عكس به نهادی منفعل و ناكارآمد مبدل شده اند. در این شرایط قالیباف از بهترین موقعیت برای ماندگاری در حافظه مثبت تاریخی شهرداری تهران برخوردار است و اتفاقاً آغازگر این مسیر می تواند همین «طرح جهادی ۱۳۷» مشروط بر مدنظر قرار دادن «فرآیندها» باشد.
شهردار تهران امروز بیش از هرچیز به یك «مهارت مدیریتی» احتیاج دارد (سابقه نیروی انتظامی نشان می دهد كه از این پتانسیل برخوردار است) تا با استفاده بهینه از ابزار بسیار مناسب سامانه ۱۳۷ و پرهیز از اقدامات زودبازده هر چه بیشتر به تحقق مدیریتی هوشمند در شهر تهران نزدیك شود. شاید بی فایده نباشد اگر قالیباف شهردار محترم تهران به این راهكار بیندیشد كه همزمان با توسعه «طرح جهادی ۱۳۷» نظام مكمل آن را نیز راه اندازی كند تا شهروندان در هر روز شاهد اجرای یك طرح جهادی باشند. تنها در این شرایط است كه می توان به خروج از دام اقدامات ضربتی (آسفالت معابر، روكش آسفالت، رنگ آمیزی دیوارها، نظافت انهار و...) امیدوار بود و فرصت پرداختن به نیازهای در اقلیت شهروندان را نیز در اختیار داشت. بی شك «طرح جهادی ۱۳۷» در قالب این نظام كه همانا «مدیریت هوشمند شهری» خواهد بود طرحی قابل پذیرش و ماندگار خواهد بود. چه مدیریت هوشمند قبل از تشخیص شهروندان به اصلاح امور مبادرت كرده و از انباشته شدن آنها جلوگیری می كند. در اولین گام پربیراه نخواهد بود كه شهردار محترم با ابلاغیه ای به مناطق گام های بعدی اصلاح امور را اعلام كند تا در طرح های جهادی فصلی (شهردار اعلام كرده است همه مناطق موظفند در هر سال همزمان با تغییر فصول ۴ طرح جهادی را به اجرا درآورند) مجدد شاهد فهرست آسفالت معابر، روكش آسفالت، رنگ آمیزی دیوارها و ترمیم انهار و غیره نباشیم. این نكته می تواند مدیران منطقه ای را مجاب به حفظ دستاوردهای هر دوره طرح جهادی كند. فراموش نكنیم توسعه پایدار شهری هر آن چیزی است كه به نیازهای مردم شهر پاسخ گوید اما بقا و دوام آن را نیز تضمین كند.

منبع : روزنامه شرق