مسئله نفت آینده آمریکا را چگونه شکل خواهد داد؟

هر پیش‌بینی که در مورد آینده قیمت نفت بشود یک امر بدیهی است که دیگر دوران نفت ارزان به پایان رسیده است. این گفته آقای دیوید ارایلیDavid O&#۰۳۹;Rielly مدیر ارشد اجرائی کمپانی شوران است. ٢٠٠میلیون اتومبیل در آمریکا روزانه ٣/٩میلیون بشکه نفت را می‌بلعند در حالی که کل مصرف نفت در آمریکا ٢١میلیون بشکه در روز و کل مصرف در جهان در حدود ۸۵ میلیون بشکه در روز است. به عبارت دیگر بیش از ١٠درصد از تمام نفت مصرفی در جهان وارد باک بنزین اتومبیل آمریکایی‌ها می‌شود. تئوری "قله نفت" به ما می گوید که ظرفیت تولید نفت در نقطه ای که متخصصان فکر می کنند که در آینده نه چندان دور رخ خواهد داد (و بعضی بر این باورند که حتی از آن نقطه بی بازگشت گذشته ایم) رو به کاهش خواهد گذاشت.
خوب، شاید تصور شود که چهل سال طول خواهد کشید که نفت به انتها برسد و تا آن روز لابد راه ‌حل ‌ها و آلترناتیو هایی پیدا خواهد شد. اما چنین نیست. به این مثال توجه کنید: ٧٠درصد بدن آدمی از آب تشکیل شده است. به عبارت دیگر اگر یک فرد ٩٠کیلویی را در نظر بگیریم در حدود ٦٠کیلو از وزن بدن وی آب را تشکیل می دهد. آیا فکر می‌کنید برای اینکه این آدم از بی‌آبی تلف شود باید ٦٠کیلو آب از دست بدهد؟ نه، از دست دادن در حدود پنج کیلو آب وی را راهی دیار عدم خواهد کرد. شکنندگی اقتصاد غرب هم به ‌همین صورت است. کمبودی معادل ١٠ تا ١٥درصد تقاضای این کشورها آنان‌ را به ورطه بحران ‌های غیرقابل باور اقتصادی و اجتماعی خواهد کشاند.
در شوک نفتی ١٩٧٣ (کاهش تولید نفت اوپک توسط عربستان و کویت) کاهش ٥ درصدی تولید نفت، قیمت نفت را به چهار برابر افزایش داد هر چند که کمپانی‌های نفتی نیز به آن وضعیت دامن می‌زدند. اما مطلب اینجا است که آن شوک قیمت‌های دهه هفتاد (جنگ اعراب و اسرائیل و انقلاب ایران) موقتی بودند در حالی که آنچه که پیش رو است ماندگار و دائمی است. آن شوک قیمت‌ها تصنعی بودند و محصول مسائل سیاسی، اما این یکی زاییده عرضه و تقاضا است. در این میان آنچه که به نظر باورنکردنی می‌رسد عدم آمادگی جهان غرب برای رویارویی با این وضعیت است.
چین که امروز حدودا ٢١میلیون وسیله نقلیه بر روی جاده‌هایش در رفت و آمدند تا سال ٢٠٣٠، ٣٨٧ میلیون اتومبیل را در خود جای خواهد داد. این تعداد یک چهارم کل اتومبیل‌هایی خواهد بود که در جهان در حال تردد خواهند بود. گاه مردم فکر می‌کنند اگر قیمت نفت بالا رود نهایتش این ‌است که مردم از اتومبیل‌های پیوندی (Hybrid) استفاده خواهند کرد. ولی نقش نفت به مراتب فراتر از این هاست. در صنایع غذایی مدرن در هر قدم از تولید، نفت نقش اساسی بازی می‌کند
- سموم مخصوص دفع آفات نباتی از نفت تهیه می‌شوند.
- کودهای شیمیای از مشتقات نفت بدست می آیند.
- سوخت ماشین‌آلات کشاورزی از نفت تهیه می‌شود.
- شبکه توزیع مواد غذایی کاملا به نفت وابسته است. امروزه در آمریکا هر قطعه ماده غذایی باید به طور متوسط ٢٥٠٠کیلومتر طی کند تا در داخل بشقاب مصرف ‌کننده قرار بگیرد.
- شبکه آبیاری محصولات کشاورزی از سوخت فسیلی استفاده می‌کند.
به عبارت دیگر برای هر کالری غذایی که خورده می‌شود ١٠کالری سوخت فسیلی مصرف می‌شود. آمار وزارت کشاورزی آمریکا نشان می‌دهد هر آمریکایی در سال ١٥٠٠ لیتر نفت و سوخت فسیلی را صرف خوراک خود می‌کند. بنابراین حدود٥٠٠میلیارد لیتر سوخت در سال توسط آمریکاییان بلعیده می‌شود و معنایش این است که مردم آمریکا هم مثل یک اتومبیل دو دیفرانسیل نفت مصرف می‌کنند
فلزات به ‌کار رفته در محصولات برقی با نیروی نفت کشف، استخراج و حمل ‌و توزیع می‌شوند. انرژی هسته‌ای به اورانیوم احتیاج دارد که تمام مراحل کشف و استخراج آن توسط ماشین‌آلاتی صورت می‌گیرد که با سوخت فسیلی کار می‌کنند. به عبارت جامع‌تر با توجه به اینکه تقریبا تمامی صنایع تولیدی، صنعت حمل‌ونقل و نیز تولید محصولات کشاورزی وابسته به نفت است برخی اقتصاد‌دانان معتقدند نهایتا «پول» سمبلی است که مفهوم آن نقل و انتقال مقداری «نفت» از یک دست به‌دست دیگر است.
گفتنی در مورد نقش نفت و آینده نفت بسیار است اما ترجیح می دهم در اینجا شما را با گوشه هایی از سخنان "راسکو بارتلت" (Roscoe Bartlett) نماینده کنگره آمریکا و رئیس کمیته "نیروهای دورنمای آینده" و یکی از سه تن از دانش پژوهان علوم در کنگره آمریکا آشنا کنم. وی می گوید :"جمع ذخیره نفت جهان ١٠٠٠ گیگا بشکه است (یک هزار میلیارد). بنظر می رسد این مقدار بطور وحشتناکی زیاد باشد اما با توجه به مصرف امروز جهان که در حدود ٥/٨٣ میلیون بشکه در روز است تنها ٤٠ سال به باقیمانده عمر نفت در جهان باقی مانده است. از سال ١٩٦٠ تا ١٩٨٠ ما هر سال به استثنای یک سال میزان نفتی که کشف می کردیم بیش از میزانی بود که مصرف می کردیم. نهضت حفرچاههای نفت در زمان ریگان را بخاطر دارید؟ این امر درست به این دلیل بود که تصور می شد ما بالاخره در نقطه ای از زمان قرار خواهیم گرفت که ورق برگردد.
از سال ١٩٨٢ میزان نفت مصرفی بر نفت کشف شده پیشی گرفت و این جریان از آن زمان بطور مداوم ادامه داشته است. امروز ما در برابر هرشش بشکه که نفت مصرف می کنیم تنها یک بشکه کشف می کنیم. کمپانی های نفتی در تمام این مدت بدلایل مختلف (از جمله بالا بردن قیمت سهامشان و جلوگیری از سقوط آن) میزان نفتی را که از آغاز در اختیار داشتند یکباره اعلام نمی کردند بلکه رفته رفته از منابع نفتی جدید خبر می دادند. در واقع در شرایطی که هیچ گونه نفت اضافه ای کشف نمی کردند تنها نفتی را که از قبل کشف شده بودند گزارش می کردند. ما به کجا می رویم؟
" مت ساوینار" (Matt Savinar) که دست به تحقیق کامل و گسترده ای در این زمینه زده است اینگونه سخن خود را آغاز می کند: خوانندگان عزیز، تمدن آنگونه که ما آنرا می شناسیم بزودی به انتهای خود خواهد رسید.
این سخنان یک فرقه خیالپرداز و معتقد به روز مکافات و یا سخنان معتقدان مذهبی به انجیل و روز قیامت نیست و نه سخنان آنانی که حامی "تز توطئه" اند. این نتیجه مطالعات علمی گران ترین زمین شناسان، فیزیکدانان و بانکداران و سرمایه گذاران جهان است. اینان انسانهائی حرفه ای، منطقی و افرادی بسیار محتاطند که از پدیده به "قله رسیدن نفت" (حداکثر سقف تولید) در جهان به وحشت آمده اند.
در این مملکت ما بدهی داریم که باید بپردازیم. در صورت نداشتن رشد اقتصادی عملا این امر غیرممکن خواهد بود. این است دلیل وحشت این افراد از رسیدن به قله نفت. نفت است که صنایع پتروشیمی را می سازد، کودهای شیمیائی که برای رشد محصولات غذائی لازم اند، سموم دفع آفات همه از نفت مشتق می شوند. ما در جهان پلاستیک زندگی می کنیم، پلاستیکی که آنهم محصولی از نفت است. آیا هیچ دلیلی وجود دارد که ما امیدوار و خوشبین باشیم؟ بگذارید دوباره به سخنان "مت ساوینار" بازگردم: "اگر منظور شما اینست که توسط دانشمندان نابغه، تکنولوژی، مکانیزم بازار و یا برنامه های جامع دولتی ممکن است به چنان راه حلی برسیم که روند فعلی ادامه یابد و بیزینس طبق معمول به راه خود ادامه دهد پاسخ اینست، نه. اما اگر منظورتان اینست که علیرغم این واقعیات زشت هنوز هم می توان زندگی سعادتمند و راضی کننده ای داشت پاسخ مثبت است. این امر محتاج کاری سنگین، تغییرات بسیار و شاید هم مقداری شانس است."
واقعیت این است که مطالعه برای یافتن انواع سوختهای جایگزین ضروری و اضطراری است. اما باید توجه داشت که تحرک و جابجائی دائم و بی امان مردم در آمریکا که به کمک هواپیما صورت می گیرد در یک دوران گذار (Transition Period)با پایان گرفتن نفت به خاموشی خواهد گرائید و یا حداقل به شدت کاهش خواهد یافت. انرژی اتمی، خورشیدی، باد و بیودیزل نمی توانند صنعت توریسم و هواپیمائی را به حرکت درآورند و تنها باید امیدوار بود که ظرف دو دهه آینده برای صنعت حمل و نفل هوائی یک سوخت آلترناتیو یافت شود چیزی که تا امروز در هاله ای از ابهام قرار دارد.
مردم در آمریکا به حیات خود ادامه خواهند داد ولی زندگی دیگراینگونه نخواهد بود. پایان نفت ارزان و پایان منابع نفتی پایان شکل زندگی بصورت کنونی در آمریکا خواهد بود. در یک دوران گذار کمپانی های بزرگ با مشکلات بزرگی روبرو خواهند شد و رشد اقتصادی به طور قابل ملاحظه ای کاهش خواهد یافت. شکل نظام اقتصادی و اجتماعی آمریکا بالاخص، و غرب بطور عام که براساس انباشت سرمایه و جاذبه های آن بنا گردیده رو به سکونی دراز آهنگ خواهد گذارد. رونق بازار مسکن که همواره موتور محرک اقتصاد آمریکا بوده است رکودی طولانی را در پی خواهد داشت.
تحرک و جابجائی دائمی و لاینقطع در نبود نفت امکان پذیر نخواهد بود. مسافرت های هوائی در داخل آمریکا و نیز بین کشورها ( بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار در سال) به یک جنبه لوکس و تجملی زندگی تبدیل خواهد شد. جوامع در شهرهای آمریکا بصورت گروه گروه درآمده و بیشتربدرون خود گرایش پیدا خواهند کرد تا بیرون. تفریحات و سرگرمی ها دیگر توام با مسافرت های طولانی و بریز و بپاش های لاس وگاسی و بی هدف نخواهد بود. مراکز کشاورزی غیرمتمرکز برای کاهش طول مسافرت در همه جای آمریکا رشد خواهد کرد و مردم مجبورند به این مراکز کشاورزی نزدیکتر شوند. تلویزیون که نقش دامن زدن به مصرف را در سرلوحه وظایف خود دارد، تغییر شکل خواهد داد. با نزدیک تر شدن مردم به یکدیگر و شکل گیری جوامع کوچکتر، زندگی پرمعناتر خواهد شد. هیچکس در غم از دست رفتن فرهنگ مصرف و مصرف و مصرف به سوگ نخواهد نشست. انسانها که گمشده خود را در جنبه های مادی نیافتند اینک خسته از دویدن های بسیار رفته رفته آرام می گیرند و بر روی یکدیگر لبخند خواهند زد.

شهیر شهیدثالث
www.shahirblog.com

منبع : صدای مردم