سیگار خوب،سیگار خاموش است

بدون تردید سیگار كشیدن با انگیزه های متفاوتی شروع می شود. هر فرد برای توجیه سیگار كشیدن، دلیلی می آورد و شاید شرط بندی های شوخی دوره نوجوانی هم در این امر دخالت داشته است. برای سیگار كشیدن، همیشه دلایل غیر موجه و غیرمنطقی متنوعی وجود دارد، اما آیا اگر یك فرد سیگاری بداند برای سیگار نكشیدن، جایزه ای دریافت خواهد كرد، آیا باز هم به سیگار كشیدن ادامه می دهد؟
دكتر غلامرضا حیدری،مسئول كمیته كشوری كنترل دخانیات در گفت وگویی روند شكل گیری برنامه و مسابقه ترك و پیروزی بر سیگار را بیان می كند.
●انگیزه برگزاری برنامه مسابقه ترك سیگار چگونه به وجود آمد؟
- در سال ،۱۹۹۴ مركز بهداشت ملی فنلاند، با همكاری یك پزشك به نام دكتر پكاپوسكا كه سال ها در سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) فعالیت می كرده و سمت ها و برنامه هایی در زمینه كنترل دخانیات داشته به این موضوع فكر می كند كه برای اینكه افراد سیگاری به فكر ترك سیگار بیفتند، به انگیزه بزرگ و مهمی نیاز دارند، یكی از انگیزه های بزرگی كه برای اكثر سیگاری ها وجود دارد انگیزه مالی است سیگاری ها با این برنامه می توانند برنامه ریزی كنند با هماهنگی كه با سازمان بهداشت جهانی انجام شد، هسته اصلی برنامه ریخته شد و روز سوم ماه مه به عنوان شروع كار در نظر گرفته شد. افراد مورد بحث باید چهار هفته در ترك بمانند. سیگاری هایی می توانند در این برنامه شركت كنند، كه ۱۸ سال و بالاتر داشته باشد و حداقل یك سال از مصرف سیگارشان گذشته باشد و این مورد را باید یك نفر دیگر تأیید كند. در واقع، ملاك كار، حسن اعتماد به فرد است ولی برای اینكه مستند شدن برنامه بیشتر شود، توصیه می شود كه یك نفر این مورد را تأیید كند كه فرد یك سال سیگار كشیده باشد و در آن روز خاص شروع به ترك سیگار كند. این موارد ثبت می شود، فرم های خاص پر می شود و به مراكز اصلی مسابقه در فنلاند ارسال می شود و اجرای برنامه به این شكل است كه تعدادی از افراد به عنوان برنده انتخاب می شوند برنده ها معمولاً یك سری جوایز ملی دارند كه با حمایت سازمانها، ارگانها و... و هر كسی كه بتواند شرایط را به وجود بیاورد، جوایز ملی را دریافت می كنند. بسته به تعدادنفراتی كه در مسابقه شركت كرده اند از هر كشور، سهمیه ای پیدا می كنند كه به منطقه های شش گانه سازمان بهداشت جهانی معرفی بشوند. سازمان بهداشت جهانی در دنیا دارای شش منطقه است. اروپا، آمریكا، آفریقا، مدیترانه شرقی، آسیای جنوبی، شرق آسیا. كشور ما درمنطقه مدیترانه شرقی واقع شده است. این مناطق هر كدام با توجه به تعداد كشورهای شركت كننده و تعداد افراد حاضر، سهمیه ای می گیرند. هر منطقه باید یك برنده ویژه داشته باشد. از این شش منطقه، شش نفر معرفی می شوند و هر كدام ۲۵۰۰ دلار جایزه می گیرند، جالب است بدانید در سال ،۲۰۰۲ برنده منطقه ای مدیترانه شرقی از ایران بود و این فرد، تمام مبلغ فوق را در راه مبارزه با دخانیات صرف كرده. انجمن هم تأسیس كرد و در این رابطه فعالیت می كند. غیر از این شش نفر، برنده منطقه ای در جهان، یك جایزه بزرگ ۱۰۰۰۰ دلاری هم در دنیا به یك نفر داده می شود كه دوره قبل به یك نفر لهستانی داده شد.
● این برنامه و مسابقه جهانی هر دو سال یك بار برگزار می شود؟
- بله، به جهت اینكه تدارك چنین برنامه ای و تهیه مبلغ مورد نظر، طولانی و وقت گیر است. با توجه به برنامه ریزی محدودی كه وجود دارد و نیاز به این است كه افرادی كه سیگار را ترك كرده اند به مدت یك سال، پیگیری بشوند، به نظر می رسد كه این ریتم دو ساله، همچنان حفظ شود و ادامه یابد. در سال ،۱۹۹۴ اولین باری بود كه این مسابقه اجرا شد و فقط ۱۳ كشور در آن شركت كردند. هر سال بر تعداد شركت كننده ها افزوده شده است. معمولاً بیشترین تعداد كشورهای شركت كننده از اروپاست و بیشترین تعداد افراد شركت كننده هم از اروپاست. در دوره قبل، سال ،۲۰۰۴ ۷۱ كشور جهان شركت كردند. پیش بینی می شود كه تعداد كشورهای شركت كننده به ۱۰۰ كشور برسد. ایران هم از سال ۱۹۹۸ در این مسابقه شركت كرده است. در واقع دو نفر به عنوان مسئول یا رابط این مسابقه از كشور ما هستند كه یك نفر از مركز تحقیقات ریه است و یك نفر هم از مركز تحقیقات قلب و عروق اصفهان كه كارهای اجرایی را هماهنگ می كنند. قرار است یك فراخوان در رسانه ها و مطبوعات اعلام بشود كه امیدواریم بتوانیم در هفته آینده هماهنگی های لازم را به وجود بیاوریم و اوایل اردیبهشت، فرم های ثبت نام افراد را از طریق جراید در اختیار عموم بگذاریم. در سال های قبل كه این مسابقه اجرا شده از طریق دانشگاهها با تعداد محدودی شركت كننده، از طریق فرم هایی كه داده می شد، افراد شركت می كردند. اما امسال تصمیم بر این شد كه به عنوان یك مسابقه ملی یك فراخوان عمومی داشته باشیم و به نظر می آید كه بتواند بیش از ۵۰۰ هزار نفر داوطلب و علاقه مند داشته باشد.
*تبلیغات راجع به منع مصرف سیگار اخیراً بیشتر شده است. چرا قبلاً تبلیغات ضعیف بوده؟
-قبلاً هم بوده. ممنوعیت استعمال دخانیات در اماكن عمومی، مصوبه ای است كه از سال ،۷۶ اجرا شده تأیید و تصویب هم شده است. اما هرازگاهی به فراموشی سپرده می شود. اشكالی كه در این مصوبه وجود دارد این است كه ضمانت اجرایی ندارد یا بهتر است بگوییم جرایم خاص به لحاظ اجرا نشدن این مصوبه دیده نشده است. یعنی این مصوبه وجود دارد، اعلام كرده است كه در اماكن عمومی سیگار نكشید ولی ننوشته كه اگر كسی سیگار كشید چه جریمه ای برایش در نظر گرفته شده است. همین موضوع باعث می شود كه این مصوبه كم رنگ باشد یا كم اثر بشود. برای مثال اگر الان من یك سیگار روشن كنم تنها كاری كه شما می كنید این است كه می گویید سیگار نكش. تازه این كار را هم افراد، خیلی كم انجام می دهند. اما اگر یك پلیس باشد و یك برگه جریمه به من بدهد، می دانم كه دیگر نباید سیگار روشن كنم. هرازچندگاهی، بسته به موضوعات روز مثل هفته دخانیات این موضوع دوباره مطرح می شود مثلا در هفته سلامت به این موضوع اشاره می شود. بنابراین، این موضوع همیشه وجود داشته اما كمابیش.
●در كشورهای دیگر برای سیگار نكشیدن در مجامع عمومی جریمه و مجازاتی در نظر گرفته شده است؟ آیا قوانین ما ضمانت اجرایی دارند؟
-یقیناً. با چند مثال این قضیه را روشن می كنم. برای یك دوره كه در زمینه ترك سیگار در لندن می گذراندم یك روز سوار اتوبوس دو طبقه در لندن شدم. دیدم نوشته No.Smoking بعد هم زیر آن یك عدد نوشته شده. ابتدا نتوانستم درست ببینم. بعد دیدم نوشته:۱۰۰۰۰ پوند جریمه سیگار كشیدن در اتوبوس. اول فكر كردم ۱۰پوند یا ۱۰۰ پوند است یا حداكثر ۱۰۰۰ پوند. جریمه سیگار كشیدن در اتوبوس های لندن ۱۰۰۰۰ پوند است و راننده این جریمه را می نویسد. جریمه سیگار كشیدن در متروهای فرانسه ۵۰۰ یورو است. در آمریكا، جریمه سیگار كشیدن در منزل شخصی فرد، اگر آلارم دود آپارتمان زنگ بزند در ابتدا ۷۰۰ دلار است، بار دوم این جریمه ۱۰برابر می شود و بار سوم شخص باید آپارتمان را تخلیه كند. ضمانت اجرایی با این قدرت پیش بینی شده است. ما ضمانت اجرایی را در كشور با یك پدیده اجتماعی مشاهده كردیم كه نتیجه موفقی داشت. كمربند ایمنی كه قبلاً به آن پای بند نبودیم، بعد مجبور شدیم و بعد هم پذیرفتیم. در مورد سیگار كه به فرد و به دیگران هم آسیب می رساند بایستی همت ملی اینگونه به وجود بیاید یعنی یك نیروی قوی بیاید و به راننده اتوبوس بگوید سیگار نكشد، در سالن های انتظار فرودگاه هم همینطور، در ادارات و محل كار هم همینطور. برای اینكه به جایی برسیم كه در هیچ مكان، سیگار كشیده نشود اول باید در اتوبان ها، كمربندها را ببندیم، توی كوچه ها نبندیم. مثل همان است در بیمارستان پشت میز كارتان سیگار نكشید، در بیمارستان توی حیاط، سیگار بكشید این می شود مرحله قدم به قدم برای رسیدن به هدف كلی كه لازم است و باید انجام بشود.
در ایران، قانون جامع ملی كنترل دخانیات برگرفته از معاهده جهانی كنترل دخانیات است و توسط مجلس حدود یك تا دو ماه آینده به شور نهایی گذاشته می شود زیرا در شور اول كلیات آن تصویب شده و نقایصی كه در قوانین مرتبط با دخانیات برطرف شده، جرایم خاصی كه از ۵۰هزارتومان تا ۵میلیون تومان جریمه در نظر گرفته شده برای هر نوع از مواردی كه قانونگذاری شده و به نظر می رسد كه شرایط را بهتر و راحت تر می كند.
●چرا معاهده جهانی كنترل دخانیات در ایران انعكاس ضعیفی داشت؟
- شاید یكی از دلایلش را بتوان تنبلی خود ما عنوان كرد، علاوه بر اینكه ایران در چند ماه نزدیك به این معاهده، تلاش زیادی در این زمینه داشت. برای الحاق به این معاهده كه در روزهای آخر و رو به پایان بودن زمان، ایران به این معاهده پیوست. ایران حضور بسیار موفقی در جلسات اجرایی داشت. به پیشنهاد W.H.O ظرف مدت چهار سال متن آن نوشته شد. شش جلسه اصلی و ۲۴ جلسه فرعی در طول چهار سال توسط نمایندگان كشورها برگزار شد و متن این معاهده توسط كارشناسان حرفه ای معاهده نویس بهداشتی و مرتبط با دخانیات نوشته شد. این اولین معاهده بهداشتی دنیا محسوب می شود. معاهدات قبلی در زمینه تجارت بود یا سیاست یا اسلحه و یا حتی جنگ.
این اولین معاهده جهانی در زمینه بهداشت است. در مورد بهداشت همیشه قوانین و مصوبه های مختصری داشتیم كه سازمان بهداشت جهانی آن را ارائه می كرد.اولین بار است كه سازمان بهداشت جهانی یك معاهده را برای تمامی كشورهای عضو پیش بینی می كند. چون اعتقاد جهانی بر این است كه دخانیات را نمی توان در یك كشور خاص و با یك قانون كنترل كرد. احتیاج به یك بستر هماهنگ جهانی دارد. پس این معاهده آماده شد. ایران هماهنگ كننده و سخنگوی كشورهای منطقه مدیترانه شرقی بوده است. آن هم به علت فعالیت های خوبی كه نسبت به دیگر كشورها در ایران انجام شده است. بعد از نهایی شدن معاهده در سال ،۲۰۰۳ توسط وزرای بهداشت تمامی كشورها تأیید شد و در یك فرصت ۱۵ماهه، كشورها این معاهده را امضا كردند. قوانین بین المللی می گوید وقتی معاهده ای تأیید می شود، بایستی حداقل ۴۰ كشور آن را امضا كنند و هرچه تعداد امضاكنندگان بیشتر باشد آن معاهده جهان شمول می شود. روز اول كه این معاهده در دفتر سازمان ملل در نیویورك امضا شد، نماینده ایران آن را امضا كرد. ۱۵ژوئن ۲۰۰۳ و ایران جزو ۱۵كشور اول است كه روز اول این معاهده را امضا كردند. بعد از آن طی یك فرصت یك ساله كشورهای امضا كننده، آن را توسط مجلس كشورشان تأیید می كنند. این معاهده یك ابزار كامل برای اجرای برنامه های كنترل دخانیات در هر كشور است.از روی این معاهده یك مینیاتور كوچك تهیه شده به نام قانون جامع كنترل دخانیات و به نظر می رسد كه در مجلس ظرف ۳ ماه آینده رایزنی و بحث نهایی بشود.
●برای پایین آمدن سن افرادی كه سیگار می كشند چه توجیهی دارید؟ آیا برای این مشكل تدبیری اندیشیده شده است؟
-دو مطالعه بزرگ در كشور انجام شده یكی در سال ۶۹ كه نشان می دهد ۷/۱۰ درصد افراد ۱۵ تا ۲۴سال سیگار می كشیدند. این مطالعه در سال ۷۸ تكرار شد و نشانگر آن است كه ۱/۱۷ درصد افراد ۱۵ تا۲۴ سال سیگار می كشند. یعنی تقریباً دوبرابر شده و این در صورتی است كه در كل جامعه مصرف سیگار پایین آمده یعنی از ۱۴درصد به ۱۲درصد رسیده است. این یك هشدار است یعنی ما در كل جامعه با قوانین، كلینیك، تلویزیون و... برنامه ها را به گونه ای اجرا كرده ایم كه بزرگسالان كمتر سیگار كشیده اند ولی به رده سنی خیلی مهم توجه نكرده ایم و آن نوجوانان و جوانان جامعه هستند كه آمارها نشان می دهد آنها در این فاصله به میزان دو برابر مصرف سیگار داشته اند. برای مثال زمان پدران ما، سن سیگار كشیدن ۴۰سالگی بود، برادران بزرگ ما حدود ۲۰سالگی سیگار می كشیدند، الآن بچه ها حدود ۱۳سالگی سیگار می كشند. این یك علت ویژه دارد و آن هم دقت نكردن به سنین خطر برای شروع سیگار است. برای اینكه این دقت را در آموزش و پرورش لحاظ نكرده ایم حالا نباید توقع داشته باشیم كه سن مصرف سیگار پایین نیاید. در برنامه های اجرایی كنترل دخانیات در ادارات و... سن پرخطر فراموش شده است. باید برنامه های پیشگیری از شروع مصرف را در این سنین انجام بدهیم. سال گذشته ستادی در آموزش و پرورش به وجود آمد به نام پیشگیری از شروع مصرف دخانیات كه وزیر و معاونانش عضو این ستاد هستند، دبیر كل جمعیت مبارزه با دخانیات و اجرای برنامه های آموزش و پیشگیری در كل مدارس از همین طریق، شاید ده سال دیگر شروع بشود ولی مدون شده و قدم هایی برداشته ایم. اما كافی نیست زیرا باید الگو و كلیشه مصرف این قوانین را از كشورهای دیگر بگیریم. جاهای خطر، جاهای حساس را بگیریم. تجربه را در كشور اجرا كنیم تا بتوانیم به نتیجه ا ی كه می خواهیم برسیم.
●كلام آخر، حرفی هست كه جا مانده باشد...
- سیگار خوب، سیگار خاموش است، اگر سیگار روشن بشود با هر نوع، هر مارك و هر طعم مواد سمی و سرطان زا را خواهد داشت.مهمترین چیزی كه افراد سیگاری باید بدانند این است كه سیگار كشیدن یك رفتار موقتی است رفتاری كه در سنینی به وجود می آید و در سنینی هم باید كنار گذشته شود. این فاصله هرچه كمتر باشد ضرر و زیانش برای فرد، خانواده و جامعه كمتر است. بنابراین هرچه زودتر به ترك كردن و آماده شدن برای ترك فكر كنند این امتیاز ویژه را برای خود قائل می شوند كه سلامتی خود را كامل كنند. بهترین پیام برای افراد سیگاری این است كه در یك فاصله زمانی كوتاه سیگارشان را كنار بگذارند. حتی با روش های شخصی هر فرد سیگاری احتیاج به دكتر، دارو، انجمن و كلینیك ندارد.

مرضیه مهدوی

منبع : روزنامه همشهری