نان فرهنگیان آجر می شود؟

شاید شما هم این ضرب المثل را شنیده اید که فلان کس نانش آجر شد. آجر شدن نان کنایه از قطع درآمد و ضرر و زیان ناگهانی است. این ضرب المثل خیلی قدیمی نیست و عمری ۶۰-۵۰ ساله دارد و در باب پیدایش آن می گویند، در زمان جنگ جهانی دوم که خزانه دولت ایران تهی شده بود و دولت، حتی نمی توانست حقوق کارمندان خود را بپردازد، یکی از نخست وزیران تصمیم گرفت حقوق کارمندان دولت را به صورت غیرنقدی پرداخت کند.
ماه اول به جای پول به کارمندان دولت، آجر دادند و به عبارتی نان کارمندان دولت آجر شد. همان زمان این ضرب المثل به صورت لطیفه بر سر زبان ها افتاد و در فرهنگ ایرانی ماندگار شد. احتمالاً داستان واگذاری سهام عدالت به کارمندان، کم وبیش شبیه همین حکایت تاریخی است. آن زمان بازار بورس و سهامی در کار نبود، جنس را مستقیماً به کارمندان می دادند. حالا به جای جنس، سهام کارخانه ها و شرکت های دولتی را می دهند.
محمود فرشیدی روز ۲۱ بهمن ماه گفت؛ «یکی از اقشار کارمندی که قرار است سهام عدالت به آنها پرداخت شود، فرهنگیان هستند که در اولویت پرداخت این سهام قرار دارند» وزیر افزود؛ «پیگیر هستیم که دریافت سهام عدالت برای فرهنگیان فراهم شود.» وی در مورد زمان پرداخت سهام گفت؛ «رئیس جمهور نیز بر انجام سریع این موضوع تاکید داشتند و هم اکنون مراحل اجرایی و قانونی خود را سپری می کند که این مسیر کمی زمانبر است.»
وزیر در خصوص میزان سهام عدالت برای فرهنگیان رقمی را عنوان نکرد. با خواندن این خبر نه تنها چیزی به معلومات خواننده اضافه نمی شود، بلکه چندین سوال جدید در ذهن او ایجاد می شود. وزیر نگفت که سهام عدالت تحت چه عنوانی به فرهنگیان پرداخت می شود؟ مجانی، نقدی، قسطی با اقساط بلندمدت یا به عنوان بخشی از حقوق و مزایای کارکنان. منظور وزیر از زمانبر بودن چه مدتی است؟ سه ماه، شش ماه، یک سال یا بیشتر؟
وزیر در مورد میزان سهام نیز رقمی ذکر نکرده. وزیر نگفت که مراحل اجرایی و اداری و قانونی تخصیص سهام در کجا دارد طی می شود. خبرنگاران حرفه یی زیر بار چنین اخبار مبهم و ناقصی نمی روند. آنقدر سوال می کنند تا جوانب خبر روشن شود و اگر مسوولی حاضر به دادن اطلاعات شفاف نشود خبر را در روزنامه درج نمی کنند. اما گویا همه ما به اینگونه اطلاع رسانی ناقص و مبهم عادت کرده ایم، واقعیت، اما آنگونه که من استنباط کرده ام و امیدوارم با توضیح شفاف وزیر یا روابط عمومی آموزش و پرورش غلط بودن آن ثابت شود از این قرار است؛ دولت به دلیل کاهش سهم نفت در بودجه ۸۶، قرار است با فروش ۷۰۰۰ میلیارد تومان سهام عدالت، بخشی از درآمدهای بودجه سال ۸۶ را تامین کند.
کارشناسان می گویند تحقق چنین درآمدی از محل فروش سهام امکان پذیر نیست و اشاره می کنند که به رغم پیش بینی های بلندپروازانه، در سال ۸۵، درآمد دولت از محل فروش سهام کارخانه ها و شرکت های دولتی ۲/۴۸ میلیارد تومان بوده است. دولت این سهام را به صورت مجانی به اقشار فقیر و آسیب پذیر از جمله کارمندان دولت واگذار نخواهد کرد چرا که در این صورت چیزی به درآمدهای دولت اضافه نمی شود.
بازار بورس هم توانایی جذب این سهام را ندارد. راه حل این دو مشکل را دولت در تبصره های بودجه بیان کرده است. مطابق تبصره ۱۹ لایحه بودجه قرار است مجلس به دولت این اجازه را بدهد که برای افزایش ضریب تورم در حقوق کارکنان دولت و نیز اضافه کار و پاداش، سهام عدالت را جایگزین پول نقد کند. مثلاً اگر در سال آینده براساس ضریب تورم ۵۰ هزار تومان به حقوق یک کارمند اضافه شود، این بخش از حقوق با سهام عدالت جایگزین می شود. علاوه بر آن اضافه کار و پاداش کارمندان و حقوق حق التدریسی ها و همه ارقامی که در فیش رسمی وزارت اقتصاد و دارایی درج نمی شود به صورت سهام عدالت پرداخت می شود.
به این شکل، هم مشکل کمبود درآمدهای دولت حل می شود و هم حقوق کارمندان افزایش می یابد. مطابق این روش، سال آینده مبلغی به درآمد کارمندان اضافه نمی شود. اما دارایی آنها افزایش می یابد. دبیری که امسال ۲۵۰ هزار تومان حقوق می گیرد، سال آینده هم همین مبلغ را دریافت می کند. به جای اضافه شدن ریالی حقوق، ماهی معادل ۵۰ هزار تومان اوراق بهادار یعنی سهام شرکت های دولتی را به او می دهند.
پرسش این است کارمندی که در ده روز اول هر ماه تمام حقوق خود را هزینه می کند و معمولاً با کسری مزمن بودجه برای تامین مایحتاج ضروری خود روبه رو است، با این سهام چه خواهد کرد. او قادر به پس اندازکردن ماهی ۵۰ هزار تومان نیست. از طرف دیگر این سهام قابل فروش نیست. در پاسخ به این پرسش یک کارشناس اقتصادی می گوید؛ «بازار سیاه خرید و فروش سهام تشکیل می شود.»
کارمندان با قیمتی پایین تر از ارزش اسمی، سهام خود را به بازار سیاه عرضه می کنند و عده یی هم این سهام را می خرند. درست مثل بازار خرید و فروش کوپن ارزاق عمومی. در شرایطی که طبق لایحه بودجه دولت پولی برای افزایش ضریب تورم ندارد و از طرفی ملزم است که حقوق کارمندان را به اندازه نرخ تورم افزایش دهد و بودجه استانی که از محل آن حقوق و مزایای کارکنان دولت پرداخت می شود ۲ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته و از ۹۱۰۰ میلیارد تومان به ۸۹۰۰ میلیارد تومان رسیده و سهام عدالت در بازار بورس خریداری ندارد آیا راه دیگری جز پرداخت بخشی از حقوق کارمندان به صورت غیرنقدی یعنی واگذاری سهام عدالت به آنها دارد؟ آیا در سال ۸۶ نان کارمندان آجر می شود؟

شیرزاد عبداللهی

منبع : روزنامه اعتماد