انجمن صنفی دانشجویان میانجی بین دانشجو و مدیریت

چندی است که اندیشه ورزی درباره مفاهیمی همچون جامعه مدنی، توسعه همه جانبه، شهروند مسئول و صاحب حقوق، نهادینه شدن قانون و مشارکت اجتماعی در فضای فکری ما، محوریت و مرکزیت یافته است. اعتقاد بر این است که راه حل دشواری های موجود را باید در این مفاهیم جست، اما هیچکدام از این مفاهیم مجرد و انتزاعی نیست و نیل به آنها، بدون در نظر گرفتن «خود ویژگی های» جامعه امکانپذیر نیست. بسنده کردن به امور اجرایی و شکلی و عدم توجه به ژرفای جامعه در برنامه ریزی ها و فعالیت ها، ثمربخشی هرگونه تلاشی را مورد تردید جدی قرار می دهد.
«مشارکت» در تصمیم سازی ها، تصمیم گیری ها و اجرای برنامه ها از مقدمات اصلی جامعه مدنی است، پس مشارکت همگانی به بازدهی بیشینه و بهینه در اداره امور منتهی می شود، از این رو مشارکت هم حق است هم تکلیف و باید آن را تمرین کرد و آموخت.
شوراها، احزاب، اتحادیه ها، کانون ها، انجمن های صنفی، مطبوعات مستقل و ... همه نهادهایی از جامعه مدنی به شمار می روند، نهادهایی که در دنیای امروز پل ارتباطی مردم و دولت بوده و به عنوان سازمان هایی داوطلب و غیردولتی توانسته اند نقش فعالی در تمشیت و هدایت بهتر امور جامعه ایفا کنند . در این میان تشکل های صنفی به علت «فراگیر بودن» و «هویت اجتماعی مشابه اعضا» از انسجام بیشتری برخوردار بوده و توانسته اند در جوامع مدنی، پایگاهی مؤثر برای دفاع از حقوق اقشار مردم پاسداری از عدالت اجتماعی و ارتباط کارآمد و منطقی با دولت ملی باشند و از این رهگذر سهم بسزایی نیز در خشونت زدایی از روابط اجتماعی داشته باشند.
با این حال ضرورت تشکیل شورای صنفی در دانشگاه ها چیست اساساً وزارت علوم در این مهم چه نقشی دارد و چگونه و از چه موضعی باید به آن پرداخت
برای جواب دادن به این پرسش باید ۶ نکته اساسی را از نظر گذرانید.
۱) می دانیم که مقوله شورا در باورهای دینی ما، در فرهنگ اسلامی ما و در فرهنگ ملی ما و حتی در انقلاب ما که تبلور فرهنگ اسلامی و ملی ما بوده است، جایگاه ویژه ای دارد «و امرهم شوری بینهم» است. یعنی تحقق «امر الهی» را براساس پدیده شورا تبیین می کند. مبنای این اعتقاد آن است که نباید فقط در حالت های ذهنی دنبال آن بگردیم، بلکه باید دنبال مصداق و نمونه عینی باشیم که شوراهای صنفی یکی از مصادیق آن است.
۲) نکته دوم توجه به اهمیت مدیریت مشارکتی در جهان امروز است. «مدیریت مشارکتی» در برابر «مدیریت تبعی» قرار می گیرد، یعنی در مدیریت مشارکتی، برای همه افراد احساس مسئولیت در نظر گرفته می شود و اداره امور به مردم تفویض می شود. البته نه در یک لحظه، بلکه در فرآیندی که اعتماد اداره کنندگان به اداره شوندگان، به جای بی اعتمادی بنشیند. یعنی مدیریت مشارکتی یک مدیریت دوجانبه، پویاو همیشگی است، لذا در متن خود پدیده شورا را به رسمیت می شناسد. پس شورای صنفی هم مقوله ای است دوطرفه بین دانشجو و مدیر. یعنی شورای صنفی تحت یک درخواست دو طرفه است، از یک طرف به عنوان نماینده دانشجویان، پیام آنها را به مدیران می رساند و در نتیجه وجه انتقادی و اعتراضی پیدا می کند و از طرف دیگر به عنوان رابط مدیران عمل می کند.
۳) موانع جدی و خطرناکی نیز بر سر راه شورای صنفی قرار دارند. که عبارتند از: الف) تمرکز منابع قدرت و مدیریت، همیشه قدرت و مدیریت به صورت تاریخی به سمت تمرکز میل داشته اند و همیشه فکر می کنیم ما باید با در دست داشتن همه منابع شروع به اقدام کنیم. ب) ضعف جامعه مدنی یعنی این که نباید سخن گفتن از جامعه مدنی فقط حالت شعارگونه داشته باشد. اگر جامعه مدنی ما براساس سازوکارهای کشور ما یعنی دین، آئین و انقلاب ما طراحی شده است، پس همین جامعه مدنی با همین سازوکار و مقتضیات نیز باید در دانشگاه ها شکل بگیرد و شوراهای صنفی قطعاً از ظرف ها و قالب های مناسب ایجاد و تقویت جامعه مدنی می باشند.
۴) با عدم پذیرش مشارکت، ترس و فردگرایی و انزواطلبی به وجود می آید.
۵) متأسفانه ما اعتراض را یا به صورت ناآگاهانه و خشونت آمیز به رسمیت می شناسیم و یا در حد یک توصیه اخلاقی بدون توجه به مکانیزم های اجرایی آن - ولی با تقویت شورای صنفی در دانشگاه ها زمینه برای ایجاد فرهنگ اعتماد سازی بین مسئولان و دانشجویان شکل می گیرد و هر دو سو از این اعتماد سود می جویند.
۶ ) در فعالیت های دانشجویی چند مسئله را باید اصل قرار داد. الف) تقویت ساختارها و نوآوری ها، ب) دین مداری و تقویت ارزش ها، ج) ترویج فرهنگ علمی، که هر سه پارامتر یادشده، روح حاکم بر فعالیت های دانشجویی هستند و شوراها می توانند اینها را به خوبی محقق سازند.
بنده همیشه شورای صنفی را در نقش یک میانجی در نظر می گیرم و همان گونه که می دانیم نقش میانجی در جوامع امروزی بسیار حائز اهمیت است. برای مثال در حوزه سیاست نهادهای میانجی «احزاب» هستند و نقش تعیین کننده و سرنوشت سازی دارند، یعنی یک حزب می تواند حاکم نباشد ولی از طریق پارلمان موقعیتی تعیین کننده داشته باشد. همچنین از طریق نشریات وابسته اش می تواند بیشترین تأثیر را در سیاست های عمومی داشته باشد.
در حوزه فرهنگ هم میانجی وجود دارند و می توان مطبوعات، فیلمسازان، ناشرین و ... را میانجی های حوزه فرهنگ دانست. در حوزه مدیریت هم اتحادیه ها و سندیکاها، نهادهای میانجی هستند. پس شورای صنفی به عنوان میانجی مابین دانشجو و مدیریت، نقش بسیار حساس و تعیین کننده ای در دانشگاه ها داشته و می تواند زمینه بسیار مناسبی بین دانشجو و مدیر برای مشارکت و همدلی ایجاد کند.
با این همه اگر شورای صنفی در دانشگاه ها نهادینه گردد و از سوی مسئولین دانشگاه بهاداده شود چه کارکردهایی می تواند داشته باشد
۱) از بین بردن سیستم سلسله مراتبی در دانشگاه و تبدیل آن به ساختار شبکه ای، در اینجا هر دانشجویی می تواند با رئیس دانشگاه و یا هر مقام دیگر مرتبط باشد و بین سه فرهنگ موجود در دانشگاه «تعاون» ایجاد می شود. فرهنگ کارمندان دانشگاه، فرهنگ اپراتوری است یعنی این کار را بکن و یا این کار را نکن، اگر باز هم ازآنها سؤال کنید، جواب این است: با مقامات بالاتر صحبت کنید.
فرهنگ استادان، فرهنگ علمی است و مدیران نیز فرهنگ مدیریتی دارند. پس با این سه فرهنگ متعارض اداره دانشگاه واقعاً مشکل است. ولی شورای صنفی می تواند نقطه تعادلی در این میان باشد یعنی به عنوان کارگزار تغییر عمل کند و قدرت مدیریت را توزیع کند و نقطه عطف سه فرهنگ موجود در دانشگاه باشد.
۲) شورای صنفی می تواند ساخت سیاسی دانشگاه ها را به یک ساخت مدنی تبدیل کند. چون ساخت سیاسی با تغییر اوضاع تغییر می کند. ولی ساخت مدنی پایدار است.
۳) از نظر مدیریتی شورای صنفی می تواند ضمن ارتقای ظرفیت مدیریت و پرکردن تأخر اطلاعات و تسهیل چرخه اطلاعات و ارتباطات، به تحقق خودگردانی دانشگاه کمک کند.

جمال رسولی ‎/ دبیر انجمن صنفی دانشگاه تهران

منبع : روزنامه ایران